سەرەکیەکان
- ماڵەوە
- قورئانی پیرۆز
- زانیاری قورئان
- زانستهکانی قورئان
- اعجاز
- لێكۆڵینهوهی قورئانی
- ته‌فسیری قورئان
- فێربوونی التجوید
- زیکرەکان
- فەرموودە قودسیەکان
- گەشەپێدانی مرۆیی
- کتێبخانه
- ڕۆژوو
- ژیانی پێغەمبەران
- موعجیزەی پێغەمبەران
- ههمهجۆر
- لینکەکان
- عقيدة
- ئيمان
- نوێژ
- پەروەردەی منداڵ
- قیامة
- هۆی دابەزین
- فیقه
- ئاداب
- چێرۆک و بەسەرهات
- واتای ئایەت
- بەهەشت
- دۆزەخ
- ئافرەتان
- تاوانه گهورهکان
- خێزان
- رازی قورئانى
- عیبادهت
- ناوه جوانهکانى خوا
- هاوهڵانى پێغهمبهر
- پێغەمبەر محمد (ص)
- چیڕۆکه قورئانیهکان
- ژیان فێری کردم
- ژیانى زانایانى ئیسلام
- ووتەی زانایانی ئیسلام
- ووتەی ناوداران
- ووتەکانی سەرکەوتن
ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
تێكهه‌ڵكێشكردن له زانستی تجویددا
بریتییه له تێخستنی ڵیتێك بۆ ناو ڵیتێكی تر به‌جۆرێك به‌یه‌ك ده‌نگ ده‌رببڕێن و ده‌نگیان له‌هی دووه‌م بچێت به شه‌دده‌داری
دوو جۆره:
یه‌كه‌م/ تێكهه‌ڵكێشكردنی گه‌وره(الإدغام الكبیر).
تێخستنی ڵیتێكی جووڵاو به‌جووڵاوێكی تر(إدغام متحرك فی متحرك)، وه‌ك لا مُبَّدڵ لِكَلِمَاته .
جێی سه‌رنجه له‌ڕیوایه‌تی حه‌فس له‌عاسیمه‌وه ئه‌م جۆره ئیدغامه‌مان نییه مه‌گه‌ر ته‌نها ئه‌م چوار نمونه‌یه نه‌بێت: فَنِعِّما هی كه خۆی( فَنِعمَ مَا هی) بووه، ڕتِحَآجُّونِّی كه خۆی (ڕتُحَاجِجُونِی) بووه، مَا مَكنِّی که خۆی (مَا مَكنِنِی) بووه، لا تڕمَنَّا كه خۆی(لا تڕمَننا) بووه.
دووه‌م/ تێكهه‌ڵكێشكردنی بچووك(الإدغام الێَغیر).
تێكخستنی ڵیتێكی زه‌ننه‌دار له ڵیتێكی جووڵاو ده‌گه‌یه‌نێت، وه‌ك رَبِحَت تِجارَتُهُم .
جۆره‌كانی تێكهه‌ڵكێش كردن:
له ئه‌نجامی به‌یه‌كگه‌یشتنی ڵیته‌كان و ده‌رچه‌و سیفاته‌كانیان سێ جۆر تێكهه‌ڵكێشكردنمان ده‌بێت.
یه‌که‌م: تێكهه‌ڵكێشكردنی لێكچوو(الإدغام المتماپلین).
له‌ئه‌نجامی به‌یه‌كگه‌یشتنی دوو ڵیت دروست ده‌بێت كه هه‌ردووكیان هاوده‌رچه و هاوسیفه‌ت بن، واته هه‌ر یه‌ك ڵیت بن.
وه‌ك/
ب ـ ب : إچْڕبْ بِّعَێَاك .
ت ـ ت : رَبِحَتْ تِّجَارَتُهُم .
د ـ د : وَقَدْ دَّخَلُوا .
ژ ـ ژ : إژْ ژَّهَبَ .
ر ـ ر : واژْكُرْ رَّبَّك .
ك ـ ك : یدْڕكْكُّمُ المَوت .
و ـ و : آوَوْا وَّنێَرُوا .
ی ـ ی : بڕییكم المَفْتُون .
تێبینی/
1. له نمونه‌ی وه‌ك الژی یُوسوِسُ و آمَنُوا وَهَاجَرُوا دا ئه‌م حاڵه‌ته ڕوونادات چونكه هه‌ر كام له دوو (ی) و دوو(و)ه‌كه هاوده‌رچه نین، به‌ڵكو (ی)ی یه‌كه‌م مه‌ددی و دووه‌میش ده‌رچه‌كه‌ی له‌ناوه‌ڕاستی زمانه. بۆ دوو (و)ه‌كه‌ش هه‌ر هه‌مان هۆكاره.
2. هه‌موو ئه‌م نموونانه‌ی سه‌رێ ئیدغامه‌كه‌یان بێ مینگه‌یه ته‌نها له به‌یه‌كگه‌یشتنی (م ـ م) وَكَمْ مِن و (ن ـ ن) فَڵنْ نَزیدَكُم ئیدغامه‌كه‌یان به مینگه ده‌بێت.
دووه‌م: تێكهه‌ڵكێشكردنی هاوڕه‌گه‌ز(إلإدغام المتَجانِسَین).
له ئه‌نجامی به‌یه‌كگه‌یشتنی دوو ڵیت دروست ده‌بێت كه هه‌ردووكیان هاوده‌رچه بن به‌ڵام له سیفه‌ته‌كانیان جیاوازییان هه‌بێت، گرنكیش نییه كه ئه‌و جیاوازییه له یه‌ك سیفه‌ت بێت یان دووان یان چوار سیفه‌ت كه ئه‌وه‌ش زۆرترین جیاوازییه له نێوان سیفه‌ته‌كانی دوو ڵێت.
نمونه:
د ـ ت : كِدْتَ ، قَدْتَبَیَّن .
ت ـ د : ڕپْقَڵتْ دَعَوا اللهَ ، ڕُجیبَتْ دَّعْوَتُكُمَا .
ت ـ گ : فَآمَنَتْ گَآئِفَه‌ٌ ، وَدَّتْ گَّآئِفَه‌ٌ .
ژ ـ ڤ : إژْ ڤَڵمْتُم ، إژْ ڤَّمُوا .
پ ـ ژ : ێلهَپْ ژَّلك .
ب ـ م : ێا بُنَێ اْرْكَبْ مَّعَنَا .
ئه‌مانه‌ی سه‌رێ هه‌مووی تێكهه‌ڵكێشكردنی ته‌واون، واته ڵیته‌كانی یه‌كه‌م كه زه‌ننه‌دارن به‌ته‌واوی هه‌ڵكێش ده‌بن له‌گه‌ڵ دوای خۆیان. به‌ڵام له به‌یه‌كگه‌یشتنی (گ) له‌گه‌ڵ (ت) ئیدغامی ناته‌واو ڕووده‌دات له‌به‌رئه‌وه‌ی خودی (گ)ه تێكهه‌ڵكێش ده‌بێت له (ت) به‌ڵام سیفه‌ته‌كه‌ی ده‌مێنێته‌وه كه بریتییه سیفه‌تی ڵێوه‌نووسان (الإگباق) و هه‌ڵكشانالإستعلاء). (گ) ڵیتێكی به‌هێزه ناكرێت تێبخرێته ناو ڵیتێكی لاوازی وه‌ك (ت)، وه ئه‌گه‌ر له‌به‌ر هاوده‌رچه‌ییان نه‌بووایه ئه‌وا هه‌رگیز ئه‌و تێكهه‌ڵكێشكردنه ڕووی نه‌ئه‌دا!
نموونه/ فَرَّگْتُم فی یُوسف ، ڵئِن بَسَگْتَ ، ڕحَگْتُ ، فَرَّگْتُ .
سێیه‌م: تێكهه‌ڵكێشكردنی لێكنزیكبوو(الإدغام المتقاربین).
له ئه‌نجامی به‌یه‌كگه‌یشتنی دوو ڵیت ده‌بێت كه ده‌رچه‌و سیفه‌تیان له‌یه‌كه‌وه نزیك بێت. ئه‌م حاڵه‌ته سێ ڕووی هه‌یه:
• ئه‌گه‌ر ده‌رچه و سیفه‌تیان لێك نزیك بێت، وه‌ك(ل ـ ر) و ( ت ـ پ).
• ئه‌گه‌ر ده‌رچه‌یان لێك نزیك بێت و به‌ڵام سیفه‌تیان لێك دوور بن، وه‌ک(د ـ س) و (چ ـ ر).
• ئه‌گه‌ر سیفه‌تیان لێك نزیك بێت و به‌ڵام ده‌رچه‌یان لێك دوور بن، وه‌ك(ك ـ ت) و (ل ـ م).
له لای ئیمام حه‌فس به ڕێگه‌ی شاتیبی هه‌موو ئه‌مانه ڵێویسته ئاشكرا بكرێن مه‌گه‌ر ته‌نها له‌به‌یه‌كگه‌یشتنی(ل ـ ر) نه‌بێت وه‌ك له بَلْ رَفَعَهُ الله و وقُلْ رَبِّ زِدْنی عِلْمَاً . له‌گه‌ڵ تێبینی ئه‌وه‌ی له حاڵه‌تی كَلا بَلْ. رَانَ علىقُلُوبِهِم دا ڵێویسته ئاشكرا بكرێت چونكه له‌سه‌ر لامی (بَلْ) وه‌ستانمان (سَكتَه)هه‌یه.
هه‌روه‌ها له‌به‌یه‌كگه‌یشتنی (ق ـ ك) له نمونه‌ی ڕڵم نَخْلُقْكُم مِّن مَّاءٍ مَّهین دا ڵێویسته تێكهه‌ڵكێشكردنی ته‌واو بكرێت.
هه‌روه‌ها له‌به‌یه‌كگه‌یشتنی نونی زه‌ننه له‌گه‌ڵ ڵیته‌كانی(ینمو) تێكهه‌ڵكێشكردنی له‌م جۆره‌یه و مه‌گه‌ر ته‌نها له نمونه‌ی وَقیڵ مَنْ. رَاقْ دا نه‌بێت كه ڵێویسته ئاشكرا بكرێت چونكه له‌سه‌ر نونی(مَنْ) وه‌ستانمان (سَكتَه)هه‌یه.
هه‌روه‌ها له به‌یه‌كگه‌یشنتی لامی(ال التَّعریف)ی شوناس له‌گه‌ڵ ڵیته شه‌مسییه‌كان بریتین له‌م جۆره تێكهه‌ڵكێشكردنه كه ژماره‌یان(14) ڵیته و له داهاتوودا باسیان ده‌كه‌ین، نمونه‌یان وه‌ك الگَّیر ، الشَّمس ، التَّائِبون مه‌گه‌ر ته‌نها له به‌یه‌كگه‌یشتنی
(ل ـ ل) نه‌بێت كه تێكهه‌ڵكێشكردنی له جۆری لێكچووه وه‌ك الَّیل ، الَّژی .
تێكهه‌ڵكێش كردنی ڵێویست و ڕێدراو(الإدغام الواجِب و الجائز).
ڵێویست: ئه‌وه‌یه كه هه‌موو خوێنه‌ره‌كان(القُرّاء) هاوده‌نگن له‌سه‌ری، ئه‌ویش له‌هه‌ر سێ جۆره‌كه‌دا نمونه‌ی هه‌یه، وه‌ك فَلا ێسْڕف فـی القَتْل ، ودَّتْ گَّائِفَه ، بَلْ رَفَعَهُ الله .
تێكهه‌ڵكێشكردنی ڕێدراو: ئه‌وه‌یه كه هه‌موو خوێنه‌ره‌كان(القُرّاء) هاوده‌نگ نین له‌سه‌ری، به‌ڵكو جیاڕاییان هه‌یه له نێوان ئاشكراكردنی یاخوود تێكهه‌ڵكێشكردنی، ئه‌مه‌ش له هه‌ردوو جۆری تێكهه‌ڵكێشكردنی هاوڕه‌گه‌زو لێك نزیكبوودا هه‌یه.
نموونه: قُلْ نَعَم ، لاتُزِغْ قُلُوبَنَا ، یُڕدْ پَواب الدُّنیا ، ڕُڕپْتُمُوهِا .
له لای حه‌فس به ڕێگه‌ی شاتیبی هه‌موو له‌م جۆره نمونانه ئاشكرا ده‌كرێن مه‌گه‌ر ته‌نها له‌م سێ جێگه‌یه‌دا نه‌بێت كه‌تێكهه‌ڵكێشكردن تیایاندا ڵێویسته.
1. گسم : گا سین میم، له دوو سووره‌تی (الشعراء، القێێ).
2. یلهپ ژلك [الڕعراف: 176].
3. إركبْ مَّعنا [هود:42].
چواره‌م: تێكهه‌ڵكیشكردنی لێكدووربوو(الادغام المتباعدین)
زۆر له‌زانایان باسی ئه‌م جۆره تێكهه‌ڵكێشكردنه‌یان له‌كتێبه‌كانیاندا كردووه، مه‌به‌ستیان له‌م جۆره ئه‌وه‌یه كه به‌یه‌كگه‌یشتنی دووڵیته له‌ده‌رچه و سیفه‌تیاندا لێك دووربن.
ناوهێنانی ئه‌م جۆره له كتێبه ته‌جویده‌كاندا ته‌نها له ڕووی عه‌قڵیه‌وه باس كراوه، واته چۆن ده‌ڵێین تێكهه‌ڵكیشكردنی لێكچوو و هاوره‌گه‌ز و لێكنزیكبوو هه‌یه هه‌روه‌ها لێكدووربووش هه‌یه.
ئه‌م جۆره به‌یه‌كگه‌یشتنه‌ی ڵیته‌كان ئیدغام یاساغ (منع)ده‌كات و به‌ڵكو له‌لای هه‌موو خوێنه‌ره‌كان ڵێوسیته ئاشكرا بكرێت (وجوب الاڤهار).
نمونه‌ش وه‌ك حاڵه‌تی به‌یه‌كگه‌یشتنی نونی زه‌ننه له‌گه‌ڵ ڵیته‌كانی قورگ إن هِی، ێنْهَون، ڕنْعَمت هه‌روه‌ها له‌حاڵه‌تی لامی قه‌مه‌ری له‌گه‌ڵ ڵیته قه‌مه‌رییه‌كاندا الْڕوَل، الْمُهَیمِن، الْجَبل كه‌ئه‌مه‌ش له‌داهاتوودا باسی لێوه ده‌كرێت
له ماڵڵه‌ری ده‌نگی ئیسلام وه‌رگیراوه