ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
چیرۆکى حه‌زره‌تى ئیبراهیم له‌سووره‌تى(هود)دا:
ئه‌ندازیار عوسمان
ته‌وه‌ره‌ى سووره‌تى(هود) به‌لاى منه‌وه باسى مژده‌دان وئینزارکردنه وهه‌روه‌ها پاداشتى ئه‌وانه‌ى که باوه‌ڕدێنن وده‌رچوونى فه‌رمانى خواش (أمر ربك) بۆ ئه‌وانه‌ى که‌یاخین وله‌ناوبردنیان.. چیرۆکه‌کانیش که له‌م سووره‌ته‌دا هاتوون جه‌خت ده‌که‌نه سه‌ر ئه‌و ته‌وه‌ره‌یه..
ئه‌وه‌ته سووره‌ته‌که ئاوا ده‌ست پێ ده‌کات له سه‌ره‌تاوه ( الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ،الا تعبدوا الا الله ، اننى لكم منه نذير وبشير ، وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتَاعاً حَسَناً إِلَى أَجَلٍ مُسَمّىً وَيُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ كَبِيرٍ، إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) (هود:4) ئنجا له‌ئایه‌ته‌کانى دواتردا ده‌فه‌رموێ کافران له‌ده‌ستمان ده‌رناچن (أُولَئِكَ لَمْ يَكُونُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ ) (هود:20) پاشان دێته سه‌ر چیرۆکى پێغه‌مبه‌ران و له هه‌موویاندا هاتنى فه‌رمانى خوا به سزادانیان ده‌خاته ڕوو , تا کافران په‌ندى لێوه‌رگرن وده‌فه‌رموێت:
أ= له‌چیرۆکى نوح دا( حَتَّى إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ) (هود:40)
کاتێک شه‌پۆله گه‌وره‌کان شاڵاویان ده‌هێنا به‌فه‌رمانى خوا , (نوح) بانگى کوڕه‌که‌ى کرد که ئیمان بێنێ وبێته ناو که‌شتىیه‌که‌وه وله‌گه‌ڵ کافراندا نه‌بێت ، کوڕى سه‌رسه‌خت وتى : ئه‌چمه سه‌ر چیایه‌ک ده‌مپارێزێ له‌ئاوو لافاو, (نوح) فه‌رمووى: مه‌سه‌له ئاوو لافاو نىیه, مه‌سه‌له غه‌زه‌بى خوایه, فه‌رمانى خوایه به‌له‌ناوچونى کافران وکه‌سیش قوتار نابێت ( ئاليَرةش ئةمرى خوا جةخت كرايةوة سةرى ) :
( وَهِيَ تَجْڕي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبَالِ وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنَا وَلا تَكُنْ مَعَ الْكَافِڕينَ ، قَالَ سَآوي إِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاءِ قَالَ لا عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْڕ اللَّهِ إِلَّا مَنْ رَحِمَ وَحَالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ) (هود:43)
پاشان ده‌فه‌رموێ(وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ وَيَا سَمَاءُ أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاءُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَقِيلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ) (هود:44) واته/ پاشان فه‌رماندرا به‌زه‌وى: ئاوه‌که‌ت باڕۆبچێت به‌ناختدا, ئه‌ى ئاسمان تۆش بابه‌س بێت وباران مه‌بارێنه, ئیتر ئاوه‌که ڕۆچوو, فه‌رمانیش به‌ڕێکى وته‌واوى ئه‌نجامدرا, که‌شتىیه‌که‌ش له‌سه‌ر کێوى جودى وستاو له‌نگه‌رى گرتو, وترا: ده‌ک دوورى له به‌زه‌یى خواو تیاچوون بۆ به‌ره‌ى سته‌مکاران..
ب- له‌چیرۆکى(عاد)یش دا, به‌هه‌مان شێوه بڕوایان نه‌هێناو به‌فه‌رمانى خوا تیاچوون وبڕوادارانیش ڕزگاریان بوو( وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا هُوداً وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَنَجَّيْنَاهُمْ مِنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ ) (هود:58)
ج- گه‌لى(هود)یش به‌هه‌مان شێوه ( فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا صَالِحاً وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَمِنْ خِزْيِ يَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ) (هود:66)
د-ئینجا چیرۆکى ئیبراهیم دێت سه‌لامى خواى لێبێت که له سه‌ره‌تاوه باسى ( مذدةدانةكة دةكات, كة مذدةى مندالَةكةى ئةدةنىَ ) ئینجا ئایه‌ته‌کان به‌و پێیه دێن و وه‌کو سووره‌تى( ذاريات)ه که‌مژده‌و خۆشى زیاتر زاڵه به‌سه‌ریدا نه‌ک ترس وه‌ک سووره‌تى (الحجر) ئه‌وه‌تا ده‌فه‌رموێت:
*(وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا سَلاماً قَالَ سَلامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ, فَلَمَّا رَأى أَيْدِيَهُمْ لا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لا تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ) (هود:70)
واته/ سوێندبێ, بێگومان وه‌فدێکى ڕه‌وانه‌کراوى ئێمه له‌فریشته هاتنه لاى ئیبراهیم به‌مژده‌وه , (مذدةى بوونى مندالَيَك)و وتیان: سڵاوى خوات لێبێت, ئه‌میش فه‌رمووى: سڵاوى خوا له ئێوه‌ش, دواى به‌خێرهاتنیان ڕۆیشت وجا زۆرى پێنه‌چوو گه‌ڕایه‌وه به‌گۆشتى گوێره‌که‌یه‌کى برژاوه‌وه, جا کاتێک بینى ده‌ستى بۆ نابه‌ن, کاره‌که‌یانى به نائاسایى داناو له دڵى خۆیدا لێیان ترسا, ئه‌وانیش هه‌ستیان پێکردو وتیان: مه‌ترسه , به‌ڕاستى ئێمه نێرراوین بۆ لاى گه‌لى ( لوط )…
( وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ, قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخاً إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ, قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْڕ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ) (هود:73)
واته/ له‌و کاته‌دا خێزانه‌که‌ى وه‌ستابوو , یه‌کسه‌ر پێکه‌نى , مژده‌مان دایه که ئیسحاقت پێده‌به‌خشین له‌دواىئه‌ویش یه‌عقوب( كة لة نةوةى ئيسحاق ديَتة دنياوة) (سارة) خاتوون وتى: وه‌ى ڕۆ, شه‌رمه‌زار خۆم, چۆن منداڵم ده‌بێت من پیرم وئه‌مه‌ش مێرده‌که‌مه , پیرو به‌ساڵاچووه, به‌ڕاستى ئه‌مه شتێکى سه‌رسوڕهێنه‌ره ! فریشته‌کان وتیان: ئایا سه‌رسام ده‌بیت له (ئةمرىخوا) ؟! ڕه‌حمه‌ت وبه‌ره‌که‌تى خواتان له‌سه‌ربێت ئه‌ى خێزانى ئه‌م ماڵه پیرۆزه, (بيَطومان خوا كارى وادةكات)و هه‌میشه ئه‌و زاته سوپاسکراوه‌و خاوه‌نى به‌رزى وده‌سه‌ڵاتیشه…ئینجا له‌سه‌ر چیرۆکه‌که به‌رده‌وام ده‌بێت وده‌فه‌رموێت ( فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ ، إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ ، يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْڕضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ) (هود:76)
واته/ کاتێک ترسه‌که له دڵى ئیبراهیم ده‌رچوو(هيَمن بووةوة) ومژده‌که‌شى بۆهاتبوو, ئینجا ده‌ستى کرد به باسکردن وموجاده‌له ده‌رباره‌ى گه‌لى ( لوط)… به‌ڕاستى ئیبراهیم زۆر له‌سه‌ر خۆو به‌ئارام وخه‌م خۆرو گه‌ڕاوه‌یه بۆلاى خوا, فریشته‌کان وتیان:ئه‌ى ئیبراهیم وازبهێنه له‌و باسه, دڵنیابه, به‌ڕاستى په‌روه‌ردگارت فه‌رمانى داوه‌و کار ته‌واو بووه‌و بێگومان سزایه‌کیان بۆ هاتووه که‌ناگه‌ڕێته‌وه….
ف- ئینجا باسى چیرۆکى گه‌لى ( لوط)ده‌کات وده‌فه‌رموێت ( فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِنْ سِجِّيلٍ مَنْضُودٍ، مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ) (هود:83)
واته/ کاتێک فه‌رمانى ئێمه بۆ تیاچوونیان هات شارۆچکه‌که‌یانمان ژێره‌و ژوور کردو به‌قوڕى سوره‌وه‌کراوى وه‌ک به‌رد, چین له‌سه‌ر چین به‌ردبارانمان کردن… هه‌موو ئه‌وبه‌ردانه دیارى کرابوون, له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگارته‌وه, که‌بدات به‌ته‌وقى سه‌رى کێدا, ئه‌م کاره‌سات وبه‌ردبارانه‌ش وه‌نه‌بێت دووربێت له سته‌مکارانه‌وه (كةئةمةش ثةندة كةلىَى وةربطيرىَ)
م- گه‌لى(مدين)یش حه‌زره‌تى( صالح)یان بۆ نێردراو به‌هه‌مان شێوه‌فه‌رمانى خوا ده‌رچوو بۆ تیا چوونى کافران ( وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا شُعَيْباً وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَأَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَاڕهِمْ جَاثِمِينَ ، كَأَنْ لَمْ يَغْنَوْا فِيهَا أَلا بُعْداً لِمَدْيَنَ كَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ) (هود:95)
کاتێکیش فه‌رمانى ئێمه هات بۆ تیاچوونیان, شوعه‌یب وئه‌وانه‌ى بڕوایان هێنا بوو له‌گه‌ڵى دا به‌هۆى به‌زه‌یى ولوتفى خۆمان, رزگارمان کردن و نرکه‌و ناڵه‌ى تیاچوون تاوانکارو بێبڕواکانى گرته‌وه‌و جاهه‌مویان له‌شوێن وجێگه‌ى خۆیان تیاچوون وبه‌چۆکدا هاتن له‌به‌ره‌به‌یاندا, هه‌روه‌ک له‌وێ نه‌ژیابن, ئاگاداربن…. ده‌ک(مدين) له‌وه‌و لاتر بچێت هه‌روه‌ک (ثمود) له‌وه‌و لاتر چوو…
ن- گه‌لى فیرعه‌ونیش له‌جیاتى دواى فه‌رمانى خوا بکه‌ون, دواى فه‌رمانى فیرعه‌ون که‌وتن, که‌فه‌رمانى نابه‌جێ وناته‌واو بوو( وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآياتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ,إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَأِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ) (هود:97)
و- ئه‌م ده‌نگ وباسه که بۆت باس ده‌که‌ین , ئێمه سته‌ممان لێ نه‌کردوون, کاتێ به‌فه‌رمانى خوا تیاچوون ( ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْقُرَى نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْهَا قَائِمٌ وَحَصِيدٌ, وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ لَمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ، وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ،إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ذَلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ، وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ) (هود:104)
واته/ ئه‌وه‌ى که باسکرا هه‌ندێک بوو له هه‌واڵى خه‌ڵکى ئه‌وشارو شارۆچکانه, که بۆت ده‌گێڕینه‌وه, هه‌ندێک له‌وشارودێهاتانه ماون وهه‌ندێکى تری به‌ته‌واوى وێران بوون, ئێمه سته‌ممان لێنه‌کردن, به‌ڵکو هه‌ر خۆیان سته‌میان له‌خۆیان کرد, ئه‌وسا ئه‌وپه‌رستراوانه‌یان که له‌جیاتى خوا هاواریان لێ ده‌کردن, فریاى هیچ شتێکیان نه‌که‌وتن کاتێک فه‌رمانى په‌روه‌ردگارى تۆ هات , هیچیان بۆ زیاد نه‌کردن جگه له‌تیاچوون نه‌بێت,,,, ئا به‌و شێوه‌یه‌ش تۆڵه سه‌ندنى په‌روه‌ردگارى تۆ, کاتێک تۆڵه ده‌سێنێت له خه‌ڵکى شارو دێهاته‌کان له‌حاڵێکدا که سته‌م پیشه‌یان بوو, به‌ڕاستى تۆڵه سه‌ندنه‌که‌ى زۆر به‌ئێش وبه‌هێزو تونده…. بێگومان له‌و به‌سه‌رهاته‌دا نیشانه‌و په‌ندو ئامۆژگارى هه‌یه بۆکه‌سێک له سزاى ڕۆژى دوایى بترسێت, ئه‌وه ڕۆژێکه خه‌ڵکى بۆى کۆده‌کرێنه‌وه‌و ئه‌وه ڕۆژێکه خه‌ڵکى هه‌موو ئاماده‌کراون وهه‌مووان له‌به‌رچاون تیایدا, ئێمه هاتنى ئه‌و ڕۆژه دواناخه‌ین مه‌گه‌ر بۆ کاتێکى که‌م وسنووردار نه‌بێت…
ى- ئینجا به‌حه‌زره‌ت(ص) ده‌فه‌رموێت که ئیستقامه‌ى هه‌بێت به‌وشێوه‌ى که خوا ئه‌مرى پێکردووه, خۆى وئه‌وانه‌ى که ته‌وبه‌یان کردووه له گه‌ڵىداو له سنوور لانه‌ده‌ن چونکه ئاگادارى کاره‌کانیانه(فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ) (هود:1121)
ئنجا پاش ئه‌م گه‌شته ئیمانىیه که(123) ئایه‌ته‌و سووره‌تى هودیان پێک هێناوه‌و به باسى ئه‌وه‌ى که هه‌رکه‌س لابدات, به‌فه‌رمانى خوا تیاده‌چێت وچاکانیش به‌فه‌رمانى خوا خۆش به‌ختى دنیاو قیمه‌تن , هه‌موو ئه‌مرو فه‌رمانێکیش بۆ خوا ده‌گه‌ڕێته‌وه نه‌ک بۆ فیرعه‌ون وتاغوته‌کان, بۆیه ده‌بێت ته‌نها ئه‌و بپه‌رسترێ وته‌نها پشتیش به‌و ببه‌سترێت…( ضيرؤكةكانيش هةمووى لةخزمةتى ئةم باسةدا بوون وهةريةكةيان بةحيكمةت لةو شويَنةدا دانراون وشتانيَك لةو ضيرؤكانة باسكراون كة ثيَويست بن لةم سوورةتةداو لةطةلَ دةوروبةريدا بطونجيَن, ئةوةتا باسى ( أتعجبين من أمر الله) ئالێره‌دا هاتووه له‌چیرۆکى حه‌زره‌تى ئیبراهیمدا, که له سووره‌ته‌کانى تردا له باسى ئیبراهیم دا نه‌هاتووه, چونکه په‌روه‌ردگار مه‌به‌ستێتى که جه‌خت بکاته سه‌ر تێگه‌یشتن له(ئةمرى خوا)…..
ئه‌مه‌ش دوائایه‌ته‌کانى سووره‌ته‌که‌یه:
( وَكُلّاً نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ وَجَاءَكَ فِي هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ ، وَقُلْ لِلَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ اعْمَلُوا عَلَى مَكَانَتِكُمْ إِنَّا عَامِلُونَ ، وَانْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ ، وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَيْهِ يُرْجَعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ) (هود:123)