ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
پرسیارى ١٩/ حوکم وسزاى نوێژنه‌که‌ر چیه لاى خواى گه‌وره ؟
نوسینى : 'طارق حسن
ئاماده‌کرنى : دلاوه‌ر کورد
وه‌ڵام/ حوکمى نوێژنه‌که‌ر بێباوه‌ڕبونه و سزاکه‌شى ئاگرى دوزه‌خه ٠
خواى گه‌وره ده‌فه‌رمێ فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ (4) الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاؤُونَ (6) وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (7)) [الماعون 4: 7] واته : جا هاوار و واوه‌یلا بۆ نوێژکه‌ران . ئه‌وانه‌ى که گوێ به نوێژه‌کانیان ناده‌ن و دڵیان لێى بێئاگایه ئه‌وانه‌ى که روپامایى ده‌که‌ن و بۆ خۆده‌ررخستن ده‌یکه‌ن و هه‌میشه هه‌وڵ ده‌ده‌ن قه‌ده‌غه‌ى چاکه کارى بکه‌ن ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيّاً [ 59] إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئاً )[ 60]) [مريم 59: 60]
واته : له پاش پێغه‌مبه‌ران و پیاوچاکان کۆمه‌ڵانێک بونه جێنشین , نوێژه‌کانیان فه‌وتان و شوێنى ئاره‌زوه‌کانیان که‌وتن , جا ئه‌وانه توشى گومڕایى و سزاى دۆزه‌خ ده‌بن , جگه له‌وانه‌ى که په‌شیمان ده‌بنه‌وه و باوه‌ڕى دامه‌زراو ده‌هێنن و کاروکرده‌وه‌ى چاکه ئه‌نجام ده‌ده‌ن , ئا
ئه‌وانه ده‌چنه به‌هه‌شته‌وه و هیچ جۆره سته‌مێکیان لێ ناکرێت ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (يَوْمَ يُكْشَفُ عَن سَاقٍ وَيُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ [ 42] خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ كَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ [ 43] )[القلم 42: 43]
واته : وه ئه‌و رۆژه بخه‌ره‌وه یادى خۆت کاتێک که خواى په‌روه‌ردگارمان په‌رده له‌سه‌ر پێى خۆى راده‌ماڵێ وه‌ک له فه‌رموده‌ى صه حیحى بوخارى و موسلیمدا هاتوه وه داواله بێباوه‌ڕان ده‌کرێت که‌وا سوجده به‌رن , به‌ڵام ئه‌وان تواناى سوجده بردنیان نیه چاوه‌کانیان شه‌رمه‌زارى و په‌شیمانى دایگرتۆته‌وه و سه‌رشۆڕى و هیلاکیان پێوه دیاره , چونکه کاتى خۆى بانگ ده‌کران بۆ نوێژکردن و سوجده بردن , له کاتێکدا که ئه‌وان له‌و په‌ڕى ته‌ندروستى و سه‌ربه‌ستیدا بون , به‌ڵام ئه‌وان گاڵته‌یان پێ ده‌هات ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّكَاةَ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ ) [التوبة : 11]
واته : جا ئه‌گه‌ر ئه‌و هاوبه‌ش بڕیارده‌رانه په‌شیمان بونه‌وه و هه‌ستان به ئه‌نجامدانى نوێژه‌کانیان به‌ڕێکو پێکى و زه‌کاتى ماڵ و سامانه‌کانییان دا , ئه‌وه براى دینى ئێوه‌ن ٠٠که‌وابو کاتێک موسوڵمانن وبراى دینیتانن ئه‌گه‌ر ته‌وبه بکه‌ن وله گه‌ڵیشیا نوێژ بکه‌ن و زه‌کاتیش بده‌ن ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّداً وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ )[السجدة : 15]
واته : به‌ڕاستى ته‌نها ئه‌وانه باوه‌ڕیان به ئایه‌ته‌کانمان هه‌یه , که‌وا ئه‌گه‌ر بخرێته‌وه یادیان سوجده ده‌به‌ن و نوێژ ده‌که‌ن , هه‌روه‌ها ته‌سبیحات و سوپاسگوزارى په‌روه‌ردگاریان ده‌که‌ن , له کاتێکدا ئه‌وان هیچ فیزێیان نیه و خۆشیان به گه‌وره نازانن ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِڕينَ )[البقرة : 34]
واته : وه کاتێک که به مه‌لائیکه‌کانمان وت : ئیوه سوجده‌ى رێز بۆ ئاده‌م به‌رن , جا هه‌مویان سوجده‌یان برد ته‌نها ئیبلیس نه‌بێت , رازى نه‌بو سوجده به‌رێت و خۆى به گه‌وره زانى , وبه وکاره‌ى خۆى خسته ریزى بێباوه‌ڕانه‌وه.
هه‌روه‌ها له به‌ر فه‌رموده‌که‌ى ئه‌بو هوره‌یره‌دا هاتوه خواى لێ رازى بێت که‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا درودى خواى له‌سه‌ر بێت
فه‌رموى ( " إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ ، فَسَجَدَ ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي ، وَيَقُولُ : يَا وَيْلَهُ ، أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ ، فَسَجَدَ ، فَلَهُ الْجَنَّةُ ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ ، فَعَصَيْتُ ، فَلِيَ النَّارُ ") {رواه مسلم (1/رقم/ 81)}
واته : ئه‌گه‌ر ئاده‌میزاد له قورئان خوێندندا ئایه‌ته‌کانى سوجده‌ى خوێند و سوجده ببات , شه‌یتان گوشه‌گیر ده‌بێت و ده‌گریت و ده‌ڵێ : هاوار و واویلا بۆ من , ئاده‌میزاد فه‌رمانى پێکرا سوجده ببات , که‌چى ئه‌و بردى و به‌هه‌شتى به‌رکه‌وت , به‌ڵام من که فه‌رمانم پێکرا سوجده به‌رم , سوجده‌م نه‌برد و دۆزه‌خم به‌رکه‌وت ٠
هه‌روه‌ها فه‌رموده‌که‌ى جابیرخواى لێ رازى بێت که‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا درودى خواى له‌سه‌ر بێت فه‌رموى :
(إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشَّركِ وَالكُفْڕ تَرْكُ الصَّلاَةِ ) {رواه مسلم (1/رقم/ 82) والترمذي (5/رقم/ 2620, 2619
,2618 مع التحفة ) وابوداود (4/رقم/ 4678) وابن ماجة (1/رقم/ 1078)}
واته : بێگومان له نێوان هه‌رکه‌سێک وله نێوان هاوبه‌ش بڕیاردان و بێباوه‌ڕبوندا ته‌نها وازهێنان له نوێژ, جا هه‌رکه‌سێک واز له نوێژکردن بێنێ ئه‌وه بێباوه‌ڕ ده‌بێت ٠
هه‌روه‌ها فه‌رموده‌که‌ى بوره‌یده خواى لێ رازى بێت که‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا درودى خواى له‌سه‌ر بێت فه‌رموى ( العَهدُ
الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُم الصَّلاة ,فَمَن تَرَكَهَا فَقَد كَفَرَ ) {رواه الترمذي (5/رقم/ 2621 مع التحفة ) والنسائى (1/رقم/ 232,231 )
وابن ماجة (1/رقم/ 1079 ) واحمد (5/رقم/ 346) وغيرهم حديث صحيح صححة الالباني في المشكاة (574) وصحيح ابن
ماجة (884)}
واته : ئه‌و په‌یمانه‌ى که له نێوان ئێمه و ئه‌واندایه ته‌نها نوێژکردنه ,جا هه‌ر که‌سێک وازى لێ بێنێت ئه‌وه بێباوه‌ڕبوه ٠
هه‌روه‌ها فه‌رموده‌که‌ى ئه‌نه‌سى کوڕى مالیک خواى لێ رازى بێت که‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا درودى خواى له‌سه‌ر بێت فه‌رموى (لَيْسَ
بَيْنَ العَبدِ وَالشَّكِ وَالكُفْڕ إلاَّ تَرْكُ الصَّلاَةِ , فَإذَا تَرَكَهَا فَقَد أشْرَكَ ) {رواه ابن ماجة (1/رقم/ 1080) وهو حديث صحيح ,صححه الالباني في صحيح الترغيب (567,565 ) وصحيح ابن ماجة (885)} واته : له نێوان هه‌ربه‌نده‌یه‌ک و هاوبه‌ش بڕیاردان و بێباوه‌ڕیدا ته‌نها وازهێنانه له نوێژ , جا هه‌رکه‌سێک واز له نوێژکردن بێنى ئه‌وه هاوبه‌شى بڕیار داوه٠
هه‌روه‌ها فه‌رموده‌که‌ى ئه‌نه‌سى کوڕى مالیک خواى لێ رازى بێت که‌وا پێغه‌مبه‌رى خوا درودى خواى له‌سه‌ر بێت فه‌رموى
(مَنْ شَهِدَ أن لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ, وَاسْتَقْبَلَ قِبلَتَنَا وَصَلَّى صلاَتَنَا وَأكَلَ ذَبِِيْحَتَنَا فَهُوَ المُسلِمُ لَهُ مَا لِلْمُسْلِم , وَعَلَيْهِ مَا عَلَى المُسْلِمِ )
{رواه البخارى (1/رقم/393,392,391)}
واته : هه‌رکه‌سێک شایه‌تى بدات که‌وا هیچ په‌رستراوێک نیه به‌ڕاستى شایه‌نى په‌رستن بێت جگه له خواى گه‌وره , وه ڕوو له قیبله‌ى ئێمه‌ى موسوڵمان بکات , وه نوێژ وه‌کو نوێژى ئێمه بکات , وه له سه‌ر بڕواى ده‌ستى ئێمه بخوات , ئه‌وه موسوڵمانه : هه‌رچى مافێک بۆ موسوڵمان هه‌بێت بۆ ئه‌ویشه , و هه‌رچى ئه‌رکێکیش له‌سه‌ر موسوڵمان پێویست بێت له‌سه‌ر ئه‌ویش پێویسته ٠
هه‌روه‌ها فه‌رموده‌که‌ى عه‌بدوڵلاى کوڕى عومه‌ریش خو لێ رازى بێت که له پێشدا باسمان کرد , که تیایدا به ڕاشکاوى جه‌نگ له‌گه‌ل نوێژنه‌که‌ردا پێویست ده‌کات {بطةريَڕةوة بؤ (ثايةى يةكةم :شايةتمان )}
هه‌روه‌ها عه‌بدولڵاى کوڕى شه‌قیقى عوقه‌یلى خواى لێ رازى بێت ده‌فه‌رمىچ: (كَانَ أصحَابُ مُحَمَدٍٍ صلى الله عليه وسلم لايَرَونَ شَيْئَاََ مِنَ الأعَّمَالِ تَركُهُ كُفرُُ غَيرَ الصَّلاةِ ){رواه الترمذي (5/رقم/ 2622مع التفة) والنسائي (231-232)وهو اثر صحيح صححه الالباني في صحيح الترغيب (1/227/564) وصحيحالترمذي (2114)
واتة : هاوةلاَنى ثيَغةمبةرى خوا درودى خواى لةسةر بيَت وازهيَنانى هيض كردةوةكيان بة بيَباوةڕى و كوفر دانةناوة تةنها نويَذ نةبيَت 0
هةروةها عةبدوللاَى كوڕى مسعود خواى لىَ رازى بيَت (مَن تَرَكَ الصَّلاةفلاَ دِيْنَ لَهٌ ) واتة : هةر كةسيَك واز لة نويَذكردن بيَنيَت , ئةوة ئاينى نية 0
هةروةها ئةبو دةرداء خواى لىَ رازى بيَت دةفةرمىَ : (لاَ إِيْمَانَ لِمَن لاَ صَلاةَ لَهُ ,وَلاَ صَلاَةَ لِمَنْ لاَ وُضُوءَ لَهُ ) واتة : باوةڕى نية كةسيَك نويَذى نةبيَت , وة نويَذيشى نية كةسيَك دةست نويَذى نةبيَت 0
هةروةها لة حةممادى كوڕى زةيدةوة ئةويش لة ئةيوبةوة (رةحمةتى خوايان لىَ بيَت فةرموى : (تَرْكُ الصَّلاَةِ كُفْرٌ , لاَ يُخْتَلَفُ فِيْهِ ) واتة : واز هيَنان لة نويَذكردن بيَباوةڕبونة , هيض جياوازيةك لةمةودا ناكريت 0
هةروةها موحةممةدى كوڕى نةصرى مةروزى فةرموى طويَم لىَ ئةبو ئيسحاق خواى لىَ رازى بيَت فةرموى : (صَحَّ عَنِ النَّبي صلى الله عليه وسلم أنَّ تَاڕكَ الصَّلاَةِ كافِرٌ , وَكَذَلِكََ كَانَ رأْيُ أهلُ العِلْمِ مِنْ لَدُنِ النَّبي صلى الله عليه وسلم , أنَّ تَاڕكَ الصًّلاَةِ عَمْداََ مِنْ غَيْڕ عُذْرٍٍ حَتَّى يَذْهَبَ وَقْتُهَا كَافِرٌ ) واتة : بة صه حيحى لةثيَغةمبةرى خواوة درودى خواى لةسةر بيَت طيَڕراوةتةوة كةوا نويَذنةكةر بيَباوةڕة , هةروةها بؤضونى زانايانيش وابوة هةر لة سةردةمى ثيَغةمبةرةوة درودى خواى لةسةر بيَت كةوا ئةو كةسةى نويَذنةكات بة قةستةوة بةبىَ هيض عوزريَكى شةرعى تا كاتةكةى تيَثةڕ دةبيَت , ئةوة بيَباوةڕ بوة 0
هةروةها ئيبنو حةزم رةحمةتى خواى لىَ بيَت دةفةرمىَ : لةعومةر و عةبدوڕةحمانى كوڕى عةوف و موعاذى كوڕى جةبةل و ئةبو هورةيرة و هاوةلاَنى تريشةوة (خوايان لىَ رازى بيَت ) طيَڕراوةتةوة كةوا : (أنًّ مَنْ تَرَكَ الصَلاَةَ فَرْضٍ وَاحِدَةٍ مُتَعَمَّدَاََ حَتَّى يَخْرُجَ وَقَتهَا فَهُوَ كَافِرٌ مُرْتَدٌ ) واتة: هةر كةسيَك واز لة يةك فةرز نويَذبيَنيَت بة قةستةوة تا كاتةكةى تيَثةڕ دةبيَت , ئةوة بيَباوةڕ بوة و هةلَطةڕاوةتةوة لة ئيسلام , ثاشان ئيبنو حةزم دةفةرمىَ : (وَلاَ نَعلَمُ لِهَؤِ لاَء الصَّحَابَةِ مُخَالِفاََ ) واتة: وا نازانين كةسيَك هةبيَت لة ناو هةوةلاَنى ثيَغةمبةردا ثيَضةوانةى ئةم هاوةلاَنةى وتوبيَت .{هةمو ئةو (أثار ) انة (صحيح )ن , بروانة صحيح الترغيب والترهيب (ص : 226-235) }
هه‌روه‌ها ئیبنو ته‌یمیه ره‌حمه‌تى خواى لبێت ده‌فه‌رمێ ( وَأكْثَرُ السَّلَفِ عَلَى أنَّهُ يُقْتَلُ كَافِرَاََ , وَهَذَا كُلُّهُ مَعَ الإقْرَاڕ بِوُجُوبِهِا ) {مجموع الفتاوى ,انظر تهذيب شرح العقيدة الطحاوية (ص235)}
واته : وه زۆربه‌ى پێشینان له سه‌ر ئه‌وه‌ن که‌وا نوێژنه‌که‌ر به بێباوه‌ڕى ده‌کوژرێت , وئه‌مه‌ش هه‌موى له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که کابرا دانى نابێت به واجب بونى نوێژدا دیاره ئه‌که‌ر دان نه‌نێت به واجب بونى نوێژدا ئه‌وه زانایان یه‌کڕان له‌سه‌ر بێباوه‌ڕبونى ٠