ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
قیامه‌ت٠٠٠٠٠٠ئه لقه ى دووه م
قیامه‌ت٠٠٠٠٠٠ئه لقه ى دووه م
نوسینى:ته‌حسین حه‌مه غریب
ئاماده‌کردنى: دینه-هه‌ولێر
:ئه‌م سه‌فه‌ره‌ى ئێمه‌پێش بوونمان ده‌ستى پێکردووه .... [ هل اتى على الانسان حين من الدهر لم يكن شيئا مذكورا] .... رۆژگارێک بوو شتێک نه‌بو...[انا خلقناة من نطفة ] ... په‌روه‌ردگار دروستى کرد له دلۆپێک ئاو .... که‌واته ئه‌م سه‌فه‌ره نه‌وه‌ک پێش مه‌رگ , به‌ڵکو پێش بوون ده‌ستى پێکردوه ...... له‌و رۆژگاره‌وه‌ى که مرۆڤ نه‌بوو...... به‌ڵام ژیانى مرۆڤ پێش مه‌رگ خۆتان ده یبینن...زاناکان له ژێر ده زگاى میکرۆسکۆبه‌کانیاندا ده‌یبینن ...... بۆیه ئه‌وه هه‌ڵده‌گرم بۆ ئه‌وان.... ئێمه لێره‌دا ئه‌وه باس ده‌که‌ین ....نه‌من و نه‌ئیوه و نه ئه‌وانیش پێش وه‌خت هه‌رگیز ده‌رکى ناکه‌ین .... مه‌رگ .... مردن
....مردن هه‌رگیز نابینرێت ..... ئه‌وه‌ى که ده‌مرن مه‌رگم نیشان بده‌ن .... نا هه‌رگیز ناتوانن .... به‌ڵام ده زانن که هه‌یه ..... هه‌یه و به‌یه‌قینه ....! [ انك ميت وانهم ميتون ] ...تۆ ده‌مریت و ئه وانیش ده‌مرن ....مه‌رگ یه‌که‌م مه‌نزڵگاى کاروانه‌که‌مانه..... مه‌رگ هه‌یه و هه‌رگیز نابینرێت .....بۆیه هه‌رخۆى له خۆیدا یه‌کێکه له ئایه‌ته‌کانى خودا .... [خلق الموت والحيات ليبلوكم ] ... فه‌یله‌سوفه‌کان توانیویانه وه‌ڵامى زۆرشت بده‌نه‌وه ... به‌ڵام وه‌ڵامى مه‌رگ پێ نه‌دراوه ته‌وه .... بۆیه ته‌نانه‌ت گه‌وره‌ترین مولحیده‌کانى دونیا مردن ... مه‌رگ ئه‌و شته‌یه‌که هه‌رگیز نه‌بینراوه به‌ڵام هه‌یه ..... به‌یه قین هه‌یه ..... نه‌ک هه‌ر یه‌قین ..... به‌ڵکو له قورئاندا له‌جیاتى مه‌رگ ووشه‌ى یه‌قین به کارهاتووه...[وكنا نكذب بيوم الدين , حتى اتانا اليقين ] ..وا بپه‌رسته تا یه‌قین یه‌خه‌ت ده گرێت ......واته مردن .... ئه‌ویه قینه نه‌بینراوه ...... هه‌یه و ناشبینرێ ....چۆن ؟... چونکه ئه‌چیژرێ , ئه‌وشتانه‌ى ته‌نها ده چیژرێن هه‌رگیز نا بینرێن ... به‌ڵکو ئه‌سه‌ریان ده بینرێ.... وه‌ک مه‌رگ ..... نه‌خۆش , ئازار ... ده چیته لاى دکتۆر ته‌ماشات ده‌کات .... ئاسارى نه خۆشیه‌که‌ت ده‌بینێ .... بۆیه دکتۆره‌کان له دیاریکردن ’’تشخیص’’ ى نه‌خۆشیدا هه‌ڵه ده که‌ن ...چۆن ئاساره‌کانیان لێ تێک ده چێت .... به قه‌ولى مه‌حوى: ئه‌وان ده‌وا ده‌ده‌ن , ته‌بیبى ئێمه ته‌بیبه که نادا ده‌وا به که‌س ئیستا باشتر له‌و په‌نده تێده گه‌ین که ده ڵێت:. سه‌د حه‌کیم به قه‌د ده‌رده‌داریکى لێ نازانێت ..... نه‌خۆش نابینرێ ....مه رگ نابینرێ ... به‌ڵام بوونیشیان هه‌یه ..... سه‌عید نوورس ده فه‌رموێت :.گه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه نه‌بوایه بیدعه‌یه‌ک بێنمه ناو ئیسلامه‌وه دوعام ده‌کرد نه‌خوش بکه‌وم ...... بۆیه قورئان ده فه رموێت :[ كل نفس ذائقة موت ]...هه‌موو نه‌فسێ مردن ده چیژئ [وجاءت سكرة َََََََََ الموت بالحق ذلك ماكنت منة تحيد]....به‌و(مد)ه ده‌رى ده‌خات که ده‌میکه به‌ریوه‌یه .....به‌ڵام پێێ نازانرێ ....تا[...ذلك]....ئه‌وه‌تا ده‌یچه‌ژێ ...ئه‌وه‌تا به قه‌ولى .....مه‌حوى :. ئه‌و جیلوه وه حشیه زووتێپه‌ڕه [ذلك ماكنت منة تحيد].. زوو تێپه‌ڕه که‌متر له چرکه‌ش گوێ بۆ سه‌عاته که‌ت بگره ....چرک ...چرک ..... له نێوان چرکه‌یه‌ک چرکه‌ى یه‌کى تر .... زه‌مه‌نێک ....مه‌سافه‌یه‌ک ...ماوه یه‌ک هه‌یه ..... به‌ڵام له‌مه‌رگدا نیه ....وه‌ک ئه‌و پارچه ته‌خته وه‌ها یه..... که کونێکى تێدایه ....قه‌ڵه‌مێکى پێدا ده که‌یت ..... له‌و کاته‌ى له‌م دیوه تێپه‌ڕ بووه هه‌ر له هه‌مانکاتدا له و دیو ده‌رکه‌وتووه .....بۆیه قورئان ده‌فه‌رموێت :[ وجاءت سكرت موت بالحق ]...ئه‌مه ئه‌م دیو {[ذلك ماكنت منة تحيد ] ...ئةمةش ئةو ديو....[فكشفنا عنك غطاءك ...فبصرك اليوم حديد... ]فبصرك ...ضاوت .... حةديدة .... دة بينىَ ... باش دةبينىَ .... ئةو شتة دة بينىَ كة نةى دة بينى .... ئةها كة ئةلَيَن :. فلَان مرد !!..ضؤن مرد ؟ ئةروةلَا مرد ....مات ...مات ....مرد ..طيَڕانةوةى نية دةى { من مات } ...ئه‌وه‌ى مرد یه‌کسه‌ر قیامه‌ت قیامه‌ته ....مردن ده چێژرێ ....له‌به‌رئه‌وه مه‌گه‌ر بمریت ئه‌وسا بزانیت مردن چۆنه .... هه‌ندێ عه‌ره‌بى ده شته‌کى هاتنه خزمه‌تى پێغه‌مبه‌رد رودى خواى له‌سه‌ر بێت و عه‌رزیان کرد :.که‌ى قیامه‌ت هه‌ڵده‌ستێ ؟ ئه ویش سه‌یرى مناڵترینى هه‌موو یانى کردو فه‌رمووى : ئه‌گه‌ر ئه‌وه بمێنێت پیر نابێت , هه‌تا قیامه‌تى ئێوه هه ستاوه ...... واته به مردنتان ..... مردن یه‌قینه بۆ ئه‌وانیش هیشتا له دایک نه‌بوو "" ئه‌بو ده‌ردا "" ده فه‌رمووێت :.[ انكم تلدون للموت ....وتعمرون للخراب ... و تخو صون عاى ما ينفى ....وتذرون ما يبقى]...ئێوه نه‌وه ده‌خه‌نه‌وه بۆ مردن ....بینا ده که‌ن بۆ وێرانى ... [ اذا وليت قوما ليلة فاعلم انك بعدها مسول ]....ئه‌گه‌ر بۆ یه‌ک شه‌و بوو یته به‌ر پرسى کۆمه‌لێک ده‌ى بزانه که پرسیارت لێ ده کرێت ...[ واذا حمات الى القبور جنازة فاعلم بانك بعدها محمول ] ... ئه‌گه‌ر جه‌نازه یه‌کت بۆ سه‌ر قه‌بران هه‌ڵگرت بزانه تۆش دواتر هه‌ڵده گیرێیت ..... مردن یه قینه ..... زوو تێپه‌ڕه ..... ده چه‌ژرێ ....نا بیرێ ...به‌ڵام ئه‌وه‌نده هه‌یه له‌سه‌فه‌رى قه‌لبیدا .... له گه‌شتى نێوان ئایات و حه‌دیسا ده توانیت ده‌رکى بکه‌یت ...... [ اكثروا من ذكر هادم اللذات ] ...دونیا ماده‌م مردنى له دوایه هیچ ناهێنێت ..... ئه‌م له‌زه‌تى بیرکردنه‌وه‌ى مه‌رگه ناهێنێت ...لامه‌که‌ره‌وه بۆ دونیا [ كن فى الدنيا كأ نك غريب او سبيل ] ...تۆ ریبَوارى تۆ عابیرى رێگه قیامه‌تى ...... تۆ موسافیرى ..... وه‌ره با سه‌فه‌ر بکه‌ین ....لێره ببڕێ .... سه‌یرى قیامه‌ت بکه له سوره‌تى قیامه‌تدا ....[ فاذا برق البصر ] ..... که چاو دره‌وشایه‌وه..... [ وخسف القمر ] ...مانگ گیرا و روشنایى نه‌ما .... [ وجمع الشمس والقمر]...( يا الله ) مانگ و خۆر دایان له‌یه‌ک هه‌ر که‌س له ئاستى خۆى ده‌ڵێت ...[ يومئذ اين المفر ] ...چ په‌نایه‌ک هه‌یه ؟ [ كلا] نه‌خێر نیه هیچ په‌نایه‌ک [ الى ربك ]....بۆ لاى خودایه [ مستقر] .... شوێنى وه ستانه‌وه ...... به‌و شێوه‌یه تا ده گات باس مردن ..... له باسى قیامه‌ته وه بۆ باس مردن .... چونکه ئه‌و که‌سه‌ى ده‌مرێت ....[ من مات قامت قيامته ] .... بۆیه به‌م ده‌وترێت :. [ القيامة الصغرى ] ....مردوو که مرد ...پێش مردنى چاوه‌کانى ئه‌بڵه‌ق ده‌بن ..... ده بریسکێته‌وه .... [ برق البصر ] ...( ئاسمان ) سه‌باره‌ت به و نامێنێ .....مانگ و ئه ستێره‌کان ون ده‌بن .....خۆرو مانگ ده ده‌ن له‌یه‌ک هیچ په‌نایه‌ک نیه ...... خزمه‌کان له چوار ده وریدا دایکى , باوکى , داڵده‌ى ناده‌ن...ته‌ماشاى ده که‌ن .... ده‌ستیان ده‌خه‌نه ناو ده‌ستى ... به‌ڵام هیچ بکه‌ن [ لا وزر... الى ربك يو مئذ مستقر ]...بۆ ئه‌م قیامه‌ته هه‌ڵساوه .... چارى نیه ...[ كلا ] ووشه‌ى پیا هه‌ڵشاخانه ...[ اذا بلغت التراقى]...گیان ئه‌گاته ئێره ..... بن ملى ... هه‌ست ده کات لێره گیربووه ... دونیا ده‌سوڕێ له پێش چاوى ... ته‌نگه نه‌فه‌سه .....هه‌ناسه ى بۆ نادرى ...خه‌ڵک پێى ده‌زانن ...ده‌ست ده‌خه‌نه ژێر سه‌رى ... هه‌را و ده‌نگ به‌رز ده‌بێته‌وه ....دکتور بانگ بکه‌ن . [ قيل من راق ] ....( رو قية ) , ده‌وا ,نوشته به‌لام هیچیان سودیان نیه ...له ژێر ده‌ستیان .... [ والتفت الساق بالساق ] ... قاچه‌کانى لوول ده‌بن .... پاشان گیانى رێگه‌ى لاى خودا ده گرێته به‌ر [ الى ربك يومئذ المساق ] ...بۆ لاى خودا سه‌وق ده‌کرێت ... لاشه‌که‌ى لێره له جوڵه ده که‌ویت ... سارد ده‌بێته‌وه ... ئایا ئێوه هه‌ستى پێناکه‌ن ؟ نایبینن ؟ قورئان زۆر سه‌یره ... ئه‌مه چیرۆکى ژیان نیه ... به ڵکو خودى ژیان خزمان سه‌یر ده‌که‌ن ... مرد ....برا گیان خوشکه گیان ... مرد و ته‌واو ...شریته کۆ نه‌کانیان بۆ لێده‌درێ .. ئه‌گه‌ر ـــ باش نه بوبیت ـــ [ فلا صدق ولا صلى ] .... خێرى نه‌ده‌کرد ... نوێژى نه‌ده کرد ...... مردن و دین قیامه تى به درۆ ده‌زانى ....[ ولكن كذب وتولى ...ثم ذهب الى اهلة يتمطى ] گالته و گه‌پى پێده‌کرد .... [ ولو ترى اذ يتوفى الذين كفروا الملائيكة يضربون و جوههم ....اخرجوا انفسكم ] ..[ ولو ترى ]...ئه‌گه‌ر ده‌تدى .....به ڵام نابینى ... چۆن مه‌لائیکه‌کان ده‌ماڵن به سه‌رو ده‌مو چاویاندا له کاتى گیان کێشانیاندا.....ئاده‌ى گیانى خۆتان ده‌رکه‌ن...[فلولا اذا بلغت الحلقوم ] ...کاتێک ده گاته قورقوراگه ئێوه ش به‌سه‌ر سه‌ریه‌وه‌ن و ته‌ماشا ده‌که‌ن .... [وانتم حينئذ تنضرون ] مه‌لائیکه‌کانى خودا له وه‌وه نزیکترن له ئێوه ...[ اقرب الية منكم ولكن لا تبصرون ] ....به ڵام نایانبیینن ... به‌کافران ده‌ڵێن :. [ اخرجوا انفسكم ] ... به موسولمَانیش ده‌ڵێن :. [ ان الذين قلوا ربنا الله ثم استقاموا ] ... [ الا تخافوا ]...مه ترسن ...[ ولا تحزنوا ] ... خه‌متان نه‌بێت ... به زمانێکى مه‌له‌کیانه .... مژده بێ بۆ ئه‌و به هه‌شته ده‌چن که وه‌عدتان درابویه .. ئێمه دۆستى ئێوه‌ن .... له‌به‌هه‌شتدا بۆ ئێوه هه‌یه هه‌ر چیه‌ک بتانه‌وێت .. هه‌روه‌ک چۆن دایک کاتى رووتکردنه‌وه‌ى منداڵه‌که‌ى بۆ شۆردن قسه‌ى خۆش بۆ ده کات ... کاتى داکه‌ندنى لاشه گیان مه‌لائیکه‌کان قسه‌ى خۆشمان بۆ ده‌که‌ن و پاشان جلى به هه‌شتیان ده‌کرێته به‌رو و به‌ره و به‌هه‌شت ..... مناڵه جوانه‌که وه‌ره .. ئه‌ى نه‌فسه پاکه دڵنیاکه‌ره‌وه ..[ يا ايها النفس المطمئنة ارجعى الى ربك راضية مر ضيية ] ..بگه‌رێوه ...ده گه‌ڕێته‌وه زۆر به‌خۆشى ...رازییه ..ئه‌م گیانه به‌رز ده‌بێته‌وه و ڕێبواره و ڕێ ده‌بڕێ ... نه‌فسى کافریش ڕێبواره ...مه‌رگ سه‌ره‌تا لێک جوێ بوونه‌وه‌یان ..بابزانین ..ئه‌م دوو ڕێبواره پاش مردن چیان به‌سه‌ردێ ...؟!
o