ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
پێناسه‌ى بانگه‌واز (الدعوة):
الدعوه: ئه‌م زاراوه‌یه له زمانى عه‌ره‌بیدا چه‌ند مانایه‌کى سه‌ره‌کى هه‌یه.
١- پێکهاته سه‌رکیه‌که‌ى ئه‌م زاراوه‌یه (د ـ ع ـ و) بانگى کرد، ئه‌مه ئه‌سڵه له ماناى وشه‌که به شێوه‌یه‌کى ره‌ها. الدعوه: بانگکردن، وه‌ک چاوگ، ده‌ڵێت:(دعوتُ فلاناً) فلآن که‌سم بانگ کرد، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:(يوم يدعوكم فتستجبون بحمده) الاسراو/٥٢. ڕۆژێک دێت په‌روه‌ردگارتان بانگتان ده‌کات و وه‌لآمى ده‌ده‌نه‌وه به‌ده‌م سوپاسگوزارییه‌وه.
٢- داخوازى و داواکارى له بچوکه‌وه بۆ گه‌وره:(أُجيبُ دعوة الداع إذا دعان) (البقرة/186).هه‌رکه‌س داوام لێبکات، ئاگام لێیه و وه‌لآمى ده‌ده‌مه‌وه.
٣- په‌رستنى خواى په‌روه‌ردگار: خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[ وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا]( الجن/18). مزگه‌وته‌کان ته‌نها تایبه‌تى خوان، ده‌بێ ته‌نها ئه‌وى تێدا بپه‌رسترێ، که‌سى تر نه‌کرێته هاوه‌ڵ و شه‌ریکى ئه‌و زاته واجب الوجوده.
٤- ره‌چه‌ڵک دانه پاڵ خود، ته‌به‌ننی به کوڕکردن: خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[ ادعوهم لِآبائهم هو أقسط عندالله] الاحزاب/٥. ئه‌و کوڕانه به‌ناوى باوکیانه‌وه بانگیان بکه‌ن، ئه‌وه راستر و دادپه‌روه‌رانه‌تره لاى خوا، نه‌یانده‌نه پاڵ ڕه‌چه‌ڵه‌کى خۆتان، هه‌رکه‌سێ درایه پاڵ ره‌چه‌ڵه‌کێکى تر و نه‌درایه پاڵ باوانى خۆى، وشه‌ى (الدَّعي) ده‌یگرێته‌وه، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[أن دعوا للرحمن ولداً] مریم/٩١. له‌به‌رئه‌وه‌ى که منداڵیان ده‌دایه پاڵ خوا.
٥- ده‌عوه‌تکردن بۆ سه‌ر خوانێ، بانگهێشتکردن: پێغه‌مبه‌ر (صلى الله علية وسلم) ده‌فه‌رموێت:(إذا دعي أحدكم إلى طعام فليجب...) (أخرجه أحمد). هه‌ریه‌ک له ئێوه بانگهێشت کرا بۆ خوانێ، با وه‌لآمى بداته‌وه و بڕوا.
٦- بانگدان: له فه‌رموده‌یه‌کدا هاتووه ده‌فه‌رموێت (والدعوة في الحبشة) لێره‌دا مه‌به‌ست به (الدعوة) بانگدانه .
بانگه‌واز (الدعوة) وه‌ک زاراوه:
زانایان جیاوازیان هه‌یه له‌سه‌ر پێناسه‌ى (الدعوة) وه‌ک زاراوه، له دوو روه‌وه، له‌ڕووى ئه‌وه‌ى که وشه‌ى (دعوة) چه‌ند مانایه‌کى هه‌یه زۆرى ماناکانى له لایه‌ک و ته‌ماشاکردنى پرۆسه‌ى بانگه‌وازیش له لایه‌کى تر، له‌به‌ر ئه‌م دوو هۆکاره پێناسه‌یه‌کى ده‌قیق و ورد نابینى بۆ وشه‌ى (دعوة) وه‌ک زاراوه.
بۆیه ده‌کرێت بڵێن: له ده‌ره‌نجامى مانا زمانه‌وانیه‌که‌یه‌وه بگه‌ینه ئه‌وه‌ى که به‌م جۆره پێناسه‌ى بۆ بکه‌ین:(داخوازى و سوربوون لةسةر شتيَك و طةياندنى بة خةلَكى).
(محمد خضر) له کتێبى (الدعوة الى الاسلام) به‌م جۆره پێناسه‌ى دعوه ده‌کات و ده‌ڵێت:(هاندانى خةلَكى لةسةر ضاكة و ريَنماييكردنديان و فةر مان بة ضاكة و بةرطريكردن لة خراثة، بؤئةوةى طرؤى مرؤظايةتى بطةيةنيتة بةختةورى دنيا و دواڕؤذ).
موشته‌قات و داتاشراوه‌کانى وشه‌ى (الدعوة) له قورئاندا:
١- (فعل ماضى) سێ پیتى مجرد معتل اللام:(دعا) که له ئه‌سڵدا (دعو) بووه، هه‌رکاتێک له زمانى عه‌ره‌بیدا فیعلێکى (ماضى) سێ پیتى (مجرد معتل اللام)مان هه‌بوو، کۆتاییه‌که‌ى (واو) یان (ياء)بێت و (عين الفعل)که‌ى مه‌فتوح بوو، ئه‌وکاته (واو)ه‌که، یان (ياء)ه‌که ده‌که‌ینه (الف)، (دعو)مان کردووه به (دعا) له‌سه‌ر ئه‌و قاعیده سه‌رفییه، نمونه‌شى زۆره وه‌ک (غزا، رمى) به الفى مه‌قسوره له ئه‌سڵدا (غزو، و رمي) بوون، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[ومن أحسن قولاً ممن دعا الى الله].
٢- فعل مچارع (يدعو) بابى یه‌که‌مه (دعا، يدعو) وه‌ک نصر، ینصر) خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[يوم يدعوكم فتستجبوان بحمده].
٣- فعل امر: خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[قالوا ادعُ لنا ربک یبین لنا ما لونها).(ادعُ) له ئه‌سڵدا (يدعو) بووه، حه‌رفه موزاریعه‌که‌مان حه‌زف کرد و هه‌مزه‌یه‌کى وه‌سڵى بۆره دارمان له ئه‌وه‌ڵه‌وه دانا و ئاخیره‌که‌مان مه‌جزوم کرد به حه‌زفى واوه‌که‌ى و کردمان به (اُدعُ).
٤- چاوگ مصدرى سێ پیتى مجرد (دعوة) خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت (له دعوه الحق).
٥- اسم فاعل: خواى گه‌وره ده فه‌رموێت:[أُجیبُ دعوه الداع إژا دعان].