ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسینگه‌ی ته‌فسیر

(واتە دەگۆڕێت بۆ ئایۆن، ئایۆنیش ئەتۆمێکە بارگەی کارەبایی ھەیە... ئەگەر یەکێک یان زیاتر لە بارگە کارەباییەکانی ئەتۆمەکە کەمیکرد ئەوا دەبێتە ئایۆنێکی موجەب، خۆئەگەر زیادیکرد دەبێتە ئایۆنی سالب و پێیاندەوترێت چالاک). دەنکۆڵە خۆڵییەکان بەھۆی ئەم بەئایۆنبوونەوە دەلەرێنەوە و بە چوونە ژوورەوەی ئاو بۆ نێوەندی ئەو دەنکۆڵانە لەرینەوەکە دەستپێدەکات.
ئەم لەرینەوەیە سوودێکی زۆری ھەیە، چونکە چینەکان یەک لەگەڵ یەکدا پێکەونووساون و بەھۆی لەرینەوەکانەوە بوارێک بۆ چوونە ژوورەوەی ئاو لەنێوان چینەکانەوە دروست دەبێت... کاتێکیش ئاو دەچێتە نێوان چینەکانەوە دەنکۆڵەکان زیاددەبن و دەخلیسکێن.
کە دەنکۆڵە خۆڵییەکان تێربوون بە ئاو، وەک کۆگایەکی بچوکیان لێدێت کە ئاو لەنێوان چینەکانیاندا دەپارێزن. لەم حاڵەتەدا وەک ئەوەیە مامەڵە لەگەڵ کۆمەڵێک کۆگای وردی کانزایی نێو خاک بکەین، ڕووەک ماوەی (٢-٣ مانگ) لەو کۆگا وردانەوە ئاو وەردەگرێت. خۆئەگەر بەو شێوەیە نەبێت (واتە لەرینەوەی دەنکۆڵەکان و خەزنبوونی بڕێک ئاو لەنێوان چینە دەنکۆڵەییەکاندا نەبێت) ئاوەکە بەنێو گڵەکەدا ڕۆدەچێتە خوارەوە و لەماوەی ھەفتەیەکدا ڕووەکەکە دەمرێت، بەڵام کۆگا گەورەکانی ئاو درێژە بە ژیانی ڕووەکەکە دەدەن.
"براون" لەساڵی (١٨٨٢ز)  دا دۆزییەوە کاتێک باران دەبارێت، خۆڵ توشی لەرینەوە دەبێت، دیاردەکەش بە (لەرینەوەی براون) ناسراوە، بەڵام لەڕاستیدا پێش لەدایکبوونی "براون" زانیارییەکە ھەبووە، پێویستە ئەوانەی مێژووی زانست دەنووسنەوە ھەرگیز نەڵێن "براون" یەکەم کەسە باسی ئەم دیاردەیەی کردووە، گەر ئینسافیان ھەبێت، پێویستە بڵێن یەکەم باسکردنی ئەم دیاردەیە لە قورئانی پیرۆزدایە.
خوای گەورە دەفەرموێت:{.......وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ (5)} [الحج] واتە: تۆ زەوی دەبینیت (لە وەرزی زستاندا) خامۆشە، بەڵام کاتێک ئاوی بارانی بەسەردا دەبارێنین دادەچڵەکێت و دەلەرزێت و (تۆوەکان) چەکەرە دەکەن و ڕەگ و چڵ دەردەکەن و دەڕوێن و سەر دەردێنن، ئەوسا لە ھەموو گژوگیا و گوڵ و گوڵزارێکی جوان پەیدا دەبێت.