ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسنی /سه‌روه‌ر حسن/نووسینگه‌ی ته‌فسیر///داری هەنار بە خواڕسكانە لە خۆرئاوای ئاسیا و باكوری خۆرئاوای هیند دەڕوێت، كە خواڕسكانە پێدەگات ڕووەكێكی گیاییە، بەڵام كە بەشێوەیەكی دەستكرد دەڕوێنرێت وەك دارێكی بچوك (دەوەن) پێدەگات، كە بەرزییەكەی دەگاتە چوار بۆ شەش مەتر.هەنار بەگشتی پایەیەكی دیاری لە پزیشكی میللیدا هەیە، بەتایبەت هەناری شیرین، بەسوودە بۆ ئازارەكانی گەدە و گورچیلە و سنگ و سكچوونیش دەوەستێنێت. هەناری ترش ئەگەر ئاوەكەی بخورێتەوە بەسوودە بۆ هەوكردنی گەدە و ڕشانەوە دەوەستێنێت، ئەگەر دەنكەكانی بكوترێت و بكرێت بەسەر بریندا ساڕێژی دەكات، خۆئەگەر بسوتێنرێت و ئەو كارەی پێبكرێت ئەوە باشترە.
هەنار (الرمان) لە قورئانی پیرۆزدا
لە قورئانی پیرۆزدا سێ‌ جار باسی هەنار هاتووە، دوو جاریان ناسراوە بە (أل) (واتە بە موعەررەفی هاتووە)، ئەوەش لە میانەی بیرخستنەوەی خەڵكی بەو بەخششانەی لە دونیادا پێیان دراوە، پەروەردگار دەفەرموێت:{وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نُخْڕجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَرَاكِبًا وَمِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِيَةٌ وَجَنَّاتٍ مِنْ أَعْنَابٍ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ انْظُرُوا إِلَى ثَمَڕهِ إِذَا أَثْمَرَ وَيَنْعِهِ إِنَّ فِي ذَلِكُمْ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (99)} [الأنعام] واتە: ئەو خوایە زاتێكە لە ئاسمانەوە باران دەبارێنێت (دەفەرموێت): جا بەهۆیەوە چرۆ و چەكەرەی هەموو شتێكی پێدەردێنین و شینی دەكەین، ئینجا لاسكی سەوزی لێ‌ پەیدا دەكەین. زنجیرە دانەی سەفتەكراوی لێ‌ دروست دەكەین (وەك گوڵە گەنم و چەڵتوك و گەنمەشامی و...هتد) لە دارخورماش لەهەندێك لق و چڵەپۆپەی هێشووی خورما شۆڕدەبێتەوە، هەروەها باخی هەمەجۆری ڕەز و ترێ‌، زەیتون و هەناریش، هەیانە لە ڕواڵەتدا لەیەك دەچێت، هەشیانە لەیەك ناچێت، جا تەماشای بەرەكەی بكەن كاتێك بەردەگرێت، پێدەگات، بەڕاستی ئا لەو شتانەدا (كە ئاماژەی تێدا كرا بۆتان) چەندین بەڵگە و نیشانەی تەواو هەن بۆ كەسانێك كە باوەڕ دەهێنن.
هەروەها پەروەردگار دەفەرموێت: {وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَڕهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْڕفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْڕفِينَ (141)} [الأنعام] واتە: خوا هەر ئەو زاتەیە كە باخاتی بەرزی لق و پۆپداری بەرپاكردووە و باخاتی نزمی پەرش و بڵاویشی بەدیهێناوە و دارخورما و بەروبوومی جۆراوجۆریش كە شێوە و قەبارە و ڕەنگ و تام و بۆنیان لە خواردندا جیایە، لە زەیتون و هەناری لەیەكچوو، هەروەها لەیەكنەچوو، بخۆن لە بەروبوومەكەی كاتێك دەیگرێت و ڕۆژی چنین و دروێنە مافی (هەژارانی) لێبدەن و زیادەڕەوی مەكەن، چونكە خوا لەسنوور دەرچوان و زیادەڕەوانی خۆشناوێت.
لەم دوو ئایەتە پیرۆزەدا تێبینی دەكرێت كە خوای پەروەردگار جۆرگەلێكی ڕووەكی باسكردووە، هاوبەشەكانیان بریتین لە: دارخورما و زەیتون و هەنارە، لە هەردوو ئایەتەكەشدا هەنار لەپێش زەیتونەوە هاتووە.
لە دوو ئایەتە پیرۆزەكەوە دەردەكەوێت  كە مەبەستی بەدیهێنانی ئەم ڕووەكانە لەلایەن پەروەردگارەوە سوود لێوەرگرتنیانە لەلایەن مرۆڤەوە، بەر لەوەش بۆ تەماشاكردن و دیتنی توانای بەدیهێنەرە لەگەڵ بەخشینی بێسنووری ئەو زاتە.
لە قورئانی پیرۆزدا یەكجار وشەی هەنار (رمان) هاتووە بەبێ‌ ئامڕازی ناسین (أداە التعریف)، ئەوەش لە میانەی مژدەدانی پەروەردگارە بە بەندە دڵسۆزەكانی بە هەندێك لەو بەخششانەی لە بەهەشتدا بۆیان ئامادە كراوە. پەروەردگار دەفەرموێت:{وَمِنْ دُونِهِمَا جَنَّتَانِ (62) فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (63) مُدْهَامَّتَانِ (64) فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (65) فِيهِمَا عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ (66) فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (67) فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ (68) فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (69)} [الرحمن] واتە: جگە لەو دوو بەهەشتە، دوو بەهەشتی تریش ئامادەیە بۆ ئەوانەی پلە و پایەیان وا لەخوار خاوەنانی دوو بەهەشتی ناوبراوەوە. جا ئیتر ئەی مرۆڤ و پەری، بە كام لە ناز و نیعمەتەكانی پەروەردگار بڕواناكەن، كامەی پەسەند ناكەن. (ئەو بەهەشتانەش) ئەوەندە سەوز دەنوێنن مەیلە و ڕەش دەچنەوە لە جوانی و تۆخیدا. جا ئیتر ئەی مرۆڤ و پەری بە كام لە ناز و نیعمەتەكانی پەروەردگار بڕواناكەن، كامەی پەسەند ناكەن. دوو سەرچاوەی هەڵقوڵاویان تێدایە. جا ئیتر ئەی مرۆڤ و پەری، بە كام لە ناز و نیعمەتەكانی پەروەردگار بڕواناكەن، كامەی پەسەند ناكەن. داری میوە و دارخورما و هەناریان تێدایە. جا ئیتر ئەی مرۆڤ و پەری، بە كام لە ناز و نیعمەتەكانی پەروەردگار بڕواناكەن، كامەی پەسەند ناكەن.
لەو ئایەتە پیرۆزانەوە دەردەكەوێت كە هەنار یەكێكە لەو بەخششانەی خوای گەورە لە بەهەشتدا بۆ بەندە باوەڕدارەكانی ئامادە كردووە.
خوێنەری وردەكار لە قورئانی پیرۆز لە فەرموودەی پەروەردگارەوەتێبینی دەكات كە خوای گەورە باسی میوەی كردووە ئینجا باسی دارخورما و هەنار... لێرەدا هەندێك لە ڕاڤەكاران پرسیار دەكەن: ئایا هەنار و خورما میوەن یان نا؟ هەندێكیان وتویانە: هەنار و خورما میوە نین وەك لە ئایەتەكەوە وەردەگیرێت. لای "أبی حنیفە" هەنار و خورما میوە نین. هەندێكی تریان وتویانە: خورما و هەنار میوەن. ڕەنگە بوترێت: ئەگەر ئەوانیش هەر میوەن ئیتر بۆچی لە ئایەتەكەدا میوە جیاكراوەتەوە لە خورما و هەنار؟! لەم بارەیەوە "الفرا‌و" دەڵێت: ئەمە وەك ئەو فەرموودەیەی پەروەردگارە كە دەفەرموێت: [ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ]البقرە/238، واتە: كەمتەرخەمی مەكەن و پارێزگاری لە ئەنجامدانی نوێژەكاندا بكەن، بەتایبەتی نوێژی ناوەند (كە نوێژی عەسرە) هەمیشە و بەردەوامیش فەرمانەكان بۆ خوا ئەنجام بدەن، بەگەردن كەچییەوە.
لە ئایەتەكەدا خوای پەروەردگار فەرمانی پارێزگاریكردنی سەرجەم نوێژەكانی داوە، لەپاشان دەگەڕێتەوە بۆ وەك جەخت لەسەر كردنەوەی. بەهەمان شێوە دووبارە باسی خورما و هەنار كراوەتەوە وەك هاندانێكی بەهەشتییەكان. ئیتر خوای گەورە زاناترە.