ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
جۆرەكانی نەفس...عيباده‌ت
نووسينى /ناصح ابراهيم سازانى///یەكەم- نەفسی فەرماندەر بە تاوان: واتە ئەو نەفسەی كە فەرمان ئەدات بە خراپەو تاوان, ئەم جۆرە نەفسە ئامۆژگاری كەم ئەبیستێ, زۆر بەكەمی نەبێت گوێ بۆ هەق ناگرێت, ئەگەر بەزەیی خوای گەورە نەبێت زۆر بە كەمی خاوەنی ئەو جۆرە نەفسانە بەرەو لای ئیمان دێن, بەڵام بەهۆی روداوی دڵ تەزێنەوە زۆر جار دادەچڵەكێن, لەبارەی ئەم جۆرە نەفسەوە خوای گەورە لەسەر زمانی شاژنی میصرەوە دەفەرموێت:{وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ (53)} [يوسف]. واتە: خۆ هەرگیز پاكانە بۆ خۆم ناكەم, چونكە نەفس و دەروون, هەمیشە فەرمان بە خراپە دەدا, مەگەر كەسێك خوای پەروەردگارم خۆی رەحمی پێبكاو لە پیلان و فرت و فێڵی بیپارێزێ, بە راستی پەروەردگارم زۆر لێبووردەیە بۆ هەڵەو تاوانەكان, زۆریش دلۆڤان و میهرەبانە بەرامبەر بە تەوبەكاران.هەركەسێك بژی بۆ خۆشی و رابواردنەكانی دنیاو ئەركەكانی عیبادەت فەرامۆش بكات, ئەوا ویژدانی دەكوژێتەوەو هەواو هەوەس زاڵ دەبێت بە سەریداو ملی رێگای تاوان و خراپەكاری ئەگرێت, نائومێد دەبێت لە ژیان و, ئەو كاتە ویژدانی سەرزەنشتی ناكات, مەگەر خوای گەورە بە رەحمی خۆی بیخاتەوە سەر رێی راست و هیدایەتی بدات. دووەم- نەفسی سەرزەنشتكار: ئەمەش قۆناغێكە لە قۆناغەكانی گۆڕان لە نەفسدا, زۆربەی ئیمانداران خاوەنی ئەم جۆرە نەفسەن..ئەویش بەوەی كاتێك تاوانێك ئەكەن یەكسەر سەرزەنشت و لۆمەی نەفسی خۆیان دەكەن و پەشیمان دەبنەوە, یا بەردەوام پەشیمانن لە رابردووی خۆیان, خوای گەورە ئەم جۆرە نەفسەی لاپەسەندە و سوێندی پێ خواردووە, جا هەر كەس خاوەنی نەفسێكی ئاوەها بێ ئەوە مانای وایە ئیمان و باوەڕی سەلامەتە, خوای گەورە دەفەرموێت:{وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ (2)} [القيامة] واتە: سوێند دەخۆم بە نەفسی سەرزەنشتكار، واتە كاتێ بەلای كاری خراپدا رۆشت بە پەلە سەرزەنشتی خۆی دەكاو دەگەڕێتەوە.واتە سوێند دەخۆم بە نەفسی سەرزەنشتكار, واتە كاتێ بەلای كاری خراپدا رۆشت بە پەلە سەرزەنشتی خۆی دەكاو دەگەڕێتەوه. پێشەوا حەسەنی بەصری دەربارەی ئەم ئایەتە دەڵێت: سوێند بێت بەخوا ئیماندارم نەدیوە سەرزەنشتی نەفسی خۆی نەكردبێت, رەخنەی لە خۆی نەگرتبێت و نەیوتبێت: بۆچی وام كرد؟ بۆ ئەوەم نەكرد؟ ئەوەم بكردایە؟ ئەوەم نەخواردایە؟ ئابەو شێوەیە ئیماندار هەمیشە سەرزەنشت و لۆمەی خۆی ئەكات و لە خۆی ئەپرسێتەوە.سەعیدی كوڕی جوبەیر دەڵێت: ئیماندار هەمیشە لەسەر خێرو چاكەو تاوان و خراپە لۆمەو سەرزەنشتی خۆی دەكات.پێشەوا موجاهید دەڵێت: ئیماندار هەمیشە پەشیمان دەبێتەوە لەوەی لە دەستی دەرچووە و لۆمەو سەرزەنشتی خۆی ئەكات .
سێیەم- نەفسی ئارام و دامەزرا: بێگومان ئەوانەی ئەبنە خاوەنی ئەم نەفسە ئەو كەسانەن كە هەمیشەو بەردەوام خەریكی زیكرو یادی خوای گەورەن, ئەوانەن كە رەزامەندی خوایان زۆر لامەبەستە, جڵەوی نەفسی خۆیان گرتووەو نایەڵن سەركەشی بكات, ئەو بەختەوەرانە لەكاتی سەرەمەرگدا مژدەی بەهەشتیان پێدەدرێت:{يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ (27) ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً (28)} [الفجر]. واتە: ئەی گیان و رۆحی ئارام بەزیكرو یادی خوا بگەڕێرەوە بۆ لای پەروەردگارت ئاوا كە رازی كردبوویت بەپاداشتی خۆی و لێت رازی بووە بەهۆی ئەوەی پێش خۆتت خستووە لە كردەوەی چاك, دە بچۆ ناو گیانی بەندە ساڵحەكانمەوە و, بچۆرە بەهەشتە رازاوەكەمەوە كە ئامادەم كردووە بۆت.
كاتێ كە ئەم ئایەتە دابەزی ئەبوبەكر رەزای خوای لێ بێ دانیشتبوو وتی: (ماشا‌و الله) چەندە جوانە!. پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرمووی: دڵنیابە ئەمە بەتۆش دەگوترێت) .بێگومان پەروەردەی نەفس بە جێبەجێكردنی فەرمانەكانی خوای گەورەو دووركەوتنەوە لەو شتانەی كە قەدەغەی كردوون دەبێت و, بەوەش دەگاتە ئەو پلەو مەقامە كە شایەنی چوونە بەهەشتی بەرین بێ.
* پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم لە شەواندا ئەم دوعایەی دەخوێند: (رَبِّ أتِ نَفسی تََقواهَا ۆزَكها أنتَ خَیرٌ من زَكَاها أنتَ ۆلِیُهَا ۆمَولاها) . واتە: ئەی پەروەردگار تەقوا ببەخشە بەدڵ و دەروونم و خاوێنی بكەرەوە چونكە تۆ چاكترین زاتێكی كە بتوانیت پاك و خاوێن و تەزكیەی بكەیت, هەر تۆ پشتیوان و یاریدەدەریتی.
جا ئاشكرایە خوای گەورە ئامادەیی لە نەفسدا دابین كردووە كە بتوانێت پاك و خاوێن بێت, یان تاریك و ژەنگاوی بێت..بەڵام مژدە دەدات بەو كەسانەی كە تەزكیەی نەفسی خۆیان دەكەن:{وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا (6) وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا (7) فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (8) قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا (9) وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا (10)} [الشمس]. واتە: بەراستی رزگاری بوو ئەو كەسەی تەزكیەی نەفسی خۆی كردوو, لە هەرچی كاری بەدو فەسادە پاك و پوختەی كردەوە, بە راستی ئەو كەسەی نەفسی خۆی بە خراپەو تاوان ئالوودە كرد نائومێد و ناموراد بوو. جا ئەوەی لە دنیادا حساب بۆ گەورەیی خوا نەكات و, بێشەرمانە هەرچی نەفسی بەدكاری داوای لێكرد بیكات لە قیامەتدا خوای گەورە فەرامۆشی ئەكات.
پێشەوا مالیك دەڵێت: هەركەسێك شارەزایی هەبێت و تەزكیەی نەفسی نەكات بەرەو گومڕایی ئەڕوات, هەركەسێك تەزكیەی نەفسی بكات بە بێ شارەزایی ئەوە سەری لە بێباوەڕیەوە دەرئەچێت, بەڵام هەركەسێك شارەزایی هەبێت و تەزكیەی نەفسی خۆی بكات ئەوە بێگومان گەیشتۆتە حەقیقەت و راستی.
عەبدوڵای كوڕی عەباس رەزای خوایان لەسەر بێ دەڵێت: چاكەكاری رووخسار رووناك دەكاتەوە , نورو رووناكی دەخاتە دڵەوە, بەرەكەت دەخاتە رزق و رۆزیەوە, جەستە بەهێز دەكات, خۆشەویستی پێشكەش بە خەڵك دەكات, تاوانیش روو زەردی و خەجاڵتی لە دوایە, دڵ تاریك دەكات, جەستە لاوازو بێ هێز دەكات, بەرەكەتی رزق و رۆزی ناهێڵت, خۆشەویستی خەڵك لەناو دەبات, رق و كینەیان دەبزوێنێت..
تەزكیەی نەفسیش لە رێگەی بەندایەتیە جۆراو جۆرەكانەوە دەبێت وەك: قورئان خوێندن بەڕەوانی و بەتێگەیشتنەوە, نوێژكردن, رۆژووگرتن, زەكات دەركردن, حەجكردن, زیكرو یادی خوا, یادی مردن, رامان و بیركردنەوە لە گەورەیی و دەسەڵاتی خوای گەورە كە چۆن ئەم هەموو زیندەوەرو بێ گیانانەی بەدیهێناوە, لۆمەو سەرزەنشت كردنی نەفس و بەخۆدا چوونەوە..
خوای گەورە لە فەرموودەی قودسیدا دەفەرموێت: (ۆمَا تَقَرَّبَ إڵیَّ عَبدی بِشَی‌وٍ أَحَبَ إلیَّ مِمّا افتَرچْتُ عَڵیهِ, ۆمَا ێزال عَبدی ێتَقَرَّبُ إلیَّ بالنوافل حتّی أُحِبَّهُ..) .
واتە: هیچ كردەوەیەكی ئادەمیزاد خۆشەویستر نیە لەلام و بەندەكەم لە من نزیك ناكاتەوە وەك ئەو كردەوانە كە لەسەریم فەرز كردووە, هەروەها بەندەكەم بەردوام لەمن نزیك دەبێتەوە بەكردنی سوننەتەكان سەرەڕای فەرزەكان هەتا خۆشم دەوێت..
جا ئەگەر ئێمەی بەندە ئاوەها بووین ئەوە ئیتر لە جیاتی غەفڵەت و بێ ئاگایی بێدار دەبین, لە جیاتی هەڵەشەیی هێمن دەبین, لە باتی ئەوەی قسەی ناشیرین بكەین قسەی جوان و پەسەند ئەكەین, لە برێتی خوێندنەوەی گۆڤارو كتێبی بێ سوود بە سوودەكانیان ئەخوێنینەوە, هەروەها خۆمان بە قورئان خوێندن و لێكدانەوەی ماناكەیەوە سەرقاڵ دەكەین, قسەكردنمان كەم دەبێ, كردەوەمان زۆر دەبێ..ئەو كاتە دڵمان رووناك دەبێتەوە بە نوری ئیمان.. هەروەها ئەو كاتە نەك فەرزەكان بەڵكو سوننەتەكانیش بە تەواوی و رێك و پێكی بە ئەنجام دەگەیەنین, هەموو رێگایەكی چاكە دەگرینەبەر بۆ دامركانەوەی حەزو ئارەزووە سەركەش و ناشایستەكانی نەفسی بەدكار.