ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
36.العلى .. ناوه جوانه‌كانى خوا
ناوێکه له ناوه جوانه پیرۆزه‌کانى خواى سوپاس گوزارى شه‌کور ، ئه‌م ناوه (11) جار له‌قورئانا هاتووه ، بنچینه‌که‌ى - علو -ه واته به‌رزى و بڵندى ..العلی : واته خواى گه‌وره په‌روه‌ردگارێکه بێ وێنه‌یه له‌به‌رزى و بڵندى ، هه‌رچى هۆشیاران و زانایان هه‌یه له‌ئاستىیه‌وه نزم و مه‌لولن ، به‌رزى و بڵندى ئه‌و په‌روه‌ردگاره زانیارى و بیرو هۆشی هیچ که‌سێ پێی ناگاو لێی نازانێ و، وه‌له‌زانینیه‌وه سه‌رسام و په‌شۆکاوو داماون .. به‌رزىو بڵندى خواى گه‌وره له‌گه‌ڵ هیچ شتێکا به‌راورد ناکرێت ، هه‌ر خۆى ده‌زانێ له‌پله‌و پایه‌ى به‌رزو بێسنوری، سنورو ژیرى ئاده‌مى په‌ى پێ نابات ، له‌هه‌موو به‌رزان به‌رزتره، وه‌له‌هه‌موو بڵندان بڵندتره ، هه‌موو به‌رزو بڵندێ له‌ئاستیا نزمه‌و وه‌هه‌موو شتێ واله‌ژێر ده‌سه‌لآت و رکێفى ئه‌وایه ..
ئه‌م سیفه‌ته تایبه‌ته به‌په‌روه‌ردگارى مه‌زنه‌وه‌و هه‌ر که‌سێ له‌ده‌رونیه‌وه خۆى بباته ژێر ئه‌م سیفه‌ته‌و به‌خۆى بنازێ و ئه‌وا خواى گه‌وره ریسواى دونیاو قیامه‌تى ده‌کاو له‌به‌هه‌شتی پڕ نازو نیعمه‌تى بێ به‌ش ده‌کا ، توشی ئه‌شکه‌نجه‌و ئازاری دۆزه‌خى ده‌کا ، چونکه نازو نیعمه‌تى به‌هه‌شت بۆ ئه‌و که‌سانه‌یه که نایانه‌وێ به‌رزى و بڵندى بنوێنن و وه‌کۆشش ناکه‌ن بۆ به‌دکارى و فه‌سادی وه‌ک ده‌فه‌رموێ : [تِلْكَ الدَّارُ الآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لاَ يُڕيدُونَ عُلُوًّا فِي الأَرْضِ وَلاَ فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ] القصص : ٨٣ ..
بێگومان ئه‌م سیفه‌ته‌ى خوا واله‌ده‌روونى به‌نده‌کانى ده‌کات که‌مرۆڤی چاکه‌ویست و دڵسۆزى لێ بێته کایه‌وه‌و ، وه‌عاشقى دادپه‌روه‌رێتى و ئاشتىو یه‌کسانىو مرۆڤایه‌تى بێت..
خواى گه‌وره له‌باره‌ى به‌رزێتى خۆیدا ده‌فه‌رموێ : [ ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ] لقمان: ٣٠
واته زاتى شکۆمه‌ندى (الله)ى بێ وێنه خۆى حه‌ق و راسته‌و دادپه‌روه‌ره، وه ئه‌و هاوارو ئومێده‌ى که‌ئه‌یبه‌ن بۆ غه‌یری خوا ئه‌وه به‌تاڵ و پڕو پووچه ، به‌ڕاستى خواى گه‌وره زۆر به‌رزو بڵندو گه‌وره‌یه .. هه‌ر ئه‌و شایانى ناوبردن و هانا بۆ بردن و په‌نا پێگرتن و پشت پێ به‌ستنه .
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێ : [لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ] شورى : ٤ .
واته بۆ خوایه ئه‌وه‌ی وا له‌ئاسمانه‌کان و زه‌وىیه ، ئه‌و خوایه زۆر به‌رزو بڵندو گه‌وره‌یه..
فراوانی ئه‌م که‌ون و بونه‌وه‌ره شاهێده له‌سه‌ر به‌رزى و بڵندى ئه‌و زاته پاک و پیرۆزه، هه‌روه‌ها مێژووى دێرینی گشت به‌دیهێنراوه‌کان له‌وانه‌ش به‌تایبه‌تی ئاده‌میزاد هه‌ر شاهێدى و گه‌واهى ده‌ده‌ن له‌سه‌ر به‌رزىو شکۆمه‌ندى زاتى باری .. له‌بابی فیتره‌ى ئاده‌میزادیشه‌وه که‌سه‌لمێندراوه‌و روونه که‌زاتى بارى تابڵێی بڵنده‌و به‌رزه ، له‌کاتێکا که‌ئاده‌میزاد ناچار ده‌بێ یا گیرۆده‌ى ده‌ردو به‌لآیێ ده‌بێ که‌مایه‌ى بێ هیوى و هیوا بڕاوىیه له‌ده‌وروبه‌رى ماددیاتى، ئه‌وکاته یه‌کسه‌ر رووه‌و زاتى بارى ده‌گه‌ڕێته‌وه، له‌ده‌رونیا هاوارى لێهه‌ڵده‌ستێ به‌نزاو پاڕانه‌وه رووه‌و زاتى به‌رزو بالآ ده‌ڵێ ئه‌ى زاتى شکۆمه‌ند ئه‌ى خواوه‌ندى بێ وێنه ئه‌ى به‌رزو بڵندى هه‌میشه‌یى ده‌رمان و چاره‌ى هه‌موو ده‌ردو گیروگرفتێ له‌لاى تۆیه‌و هیچ لاى تۆ عاسی نابێ تۆ له‌وه به‌رزتری گرێ کوێره‌و ده‌ردو به‌لآو گیروگرفت لێی بوه‌ستی ، خواست و ویست و ئیراده‌ى پڕ حیکمه‌ت و دانایى تۆیه به‌ڕێوه‌به‌ری گشت که‌ون و کائیناته به‌ماددىیات و مه‌عنه‌ویاته‌وه، به‌ڵێ که‌ون و بونه‌وه‌ر مێژوو فیتره‌ى ئاده‌میزاده‌کان و فریشته‌کان گشت شاهێدن له‌سه‌ر به‌رزى و بڵندى و شکۆمه‌ندى زاتى بێوێنه خواوه‌ندى ئازیز .. خوداى شکۆمه‌ند و بالآ ده‌ست له‌سوره‌تى غافر له‌ئایه‌تانى (10 ــ 12) دا ده‌فه‌رموێ : [إِنَّ الَّژِینَ کَفَرُوا یُنَادَوْنَ ڵمَقْتُ اللَّهِ أَکْبَرُ مِنْ مَقْتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ إِژْ تُدْعَوْنَ إِڵى الإِیمَانِ فَتَکْفُرُونَ(١٠)قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اپْنَتَیْنِ وَأَحْێیْتَنَا اپْنَتَیْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِژُنُوبِنَا فَهَلْ إِڵى خُرُوجٍ مِنْ سَبِیلٍ(11) ژَلِکُمْ بِأَنَّهُ إِژَا دُعِێ اللَّهُ وَحْدَهُ کَفَرْتُمْ وَإِنْ یُشْرَکْ بِهِ تُۆْمِنُوا فَالْحُکْمُ لِلَّهِ الْعَلِیِّ الْکَبِیڕ ] کاتێ که‌کافرو بێباوه‌ڕه‌کان له‌سه‌ر کۆنه‌و لۆمه‌ى یه‌کترن له‌مه‌یدانى مه‌حشه‌را، توڕه‌یى و ناڕه‌زایى و بێزاری خۆیان له‌ئاست یه‌کا ده‌رده‌بڕن، هه‌ریه‌که‌ى مایه‌ى گومڕابوون و وێڵی خۆى له‌چاوی دۆست وهاوبیرو هاوده‌مى خۆى ده‌زانێ و لێی قه‌لس و توڕه‌یه .. ئاله‌و کاته‌دا بڕیارى خودایى پێیان ده‌گاو بانگیان لێده‌کرێ که‌توڕه‌یىو خه‌شم و قینى خودایى گه‌لێ گه‌وره‌ترو زیاتره له‌وه‌ی ئێوه له‌یه‌کتری ده‌که‌ن، ئه‌وه‌بوو کاتێ که‌بانگ ده‌کران به‌لاى ئیمان و باوه‌ڕا پشتتان تێی ده‌کردو پێی بێباوه‌ڕبوون ، ئا له‌و کاته ده‌ڵێن په‌روه‌ردگارا له‌نه‌بونا ئێمه‌ت هێنایه بوون و ژیان پاشان ئێمه‌ت مراندو دیسان ئێمه‌ت هێنایه‌وه ژیان له‌م مه‌حشه‌رو قیامه‌ته‌دا جائێمه دانمان نا به‌گوناه و تاوانه‌کانمان ئایا چاره رێگه‌یێ هه‌یه لێی رزگاربین ؟! نه‌خێر له‌به‌ر ئه‌وه‌تان کاتێ بانگى بیروباوڕی یه‌کتاپه‌رستى بانگ ده‌کرا، ده‌ووترا وه‌رن به‌ره‌و ئیمان هێنان به‌زاتی (الله)ى تاک و بێ هاوه‌ڵ بێ باوه‌ر ده‌بوون پێیه‌وه ، به‌لآم ئه‌گه‌ر بانگ کرابان بۆ به‌زمى هه‌وا ئاره‌زوو ، بۆ دواکه‌وتن به‌دواى نه‌فس و شه‌یتان ، بۆ بێ دینى و په‌رستنی جیهان باوه‌ڕتان پێى ده‌کردو به‌ره‌و پیرى ده‌چوون ، بێ لێکۆڵینه‌وه‌و تێڕوانین و چه‌ن و چۆن، جا ئه‌مڕۆ چاره‌ی ئێوه ته‌نها په‌شیمانى و رووڕه‌شی و ئاگرى جه‌هه‌نده‌مه ، ته‌نها ریسوایى غه‌م و په‌ژاره‌و فیغان و شه‌ڕه ده‌مه ، ته‌نها ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌و قه‌هرو غه‌مه ، ئه‌مه بڕیارو حوکمى خودایه ، فه‌رمانڕه‌وایى هه‌ر بۆ ئه‌وایه، خۆى به‌رزو بڵندو شکۆمه‌نده ، خۆی گه‌وره‌و بالآو به‌هره‌مه‌نده ، به‌هره ده‌به‌خشێ بۆ خواپه‌رستان ئه‌وانه‌ی به‌دین ژیانیان نه‌خشاند، خوداى به‌رزو بڵند بالآیان ده‌کا پله‌و پایه‌ى زۆر رویان تێ ده‌کا ، ئه‌وه‌ى بێ دینه‌و خواى گه‌ره‌ک نیه ، له‌رۆژى دواییش هیچى بۆ نىیه ، هه‌ڵوێست و کارى سه‌رى ده‌خواتن به‌ره‌و ئاگرى دۆزه‌خ ده‌یباتن ، خه‌تایى من نه‌بوو خه‌تاى فلانی بوو بریاو خۆزیانا وانه باو وابوو، ئه‌مانه‌ش خۆیان جۆره ده‌ردێکن هه‌م قه‌هرو عه‌زاب ئاهى ساردێکن، که‌ى خۆزیاو بڕیا به‌رى گرتووه چى ده‌دوریه‌وه‌و چیت نه‌چاندووه، سونه‌نى خوایى به‌رزو بالآیه خۆى شکۆمه‌نده هه‌تا هه‌تایه ، ئه‌وه‌ی نه‌ناسێ ئه‌م زاته به‌رزه کاره‌و دوا رۆژى هه‌ر له‌رزه له‌رزه .