ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسينى/د.صلاح عبدالفتاح الخالدى/نووسينگه‌ى ته‌فسير///قورئانی پیرۆز ئەم چیرۆكەی بەم چەشنە خستۆتە روو كە لە چەند ئایەتێكی هەردوو سورەتی (طه‌)‌و (القصص)دا هاتووەو

واتە: ئەی موسا، بێگومان لەمەوپێش جاری دیكەش بەدەم كێشە‌و گرفتی تۆوە هاتووین‌و منەتمان ناوەتە سەر تۆ‌و لای رەحمەتمان لێ كردوویتەوە، ئەوەبوو كاتێك ئێمە بە سروش ئەوەی پێویست بوو بە دایكتمان گەیاند كەوا-موسا-ی كۆرپەت بخەرە نێو سندووق‌و لانكەیەكی تایبەتییەوەو ئینجا هەڵیدەرە نێو دەریاكەوە تا دەریاش بەرەو كەنار بیبات‌و، تا سەرەنجام دوژمنەكەی من‌و دوژمنەكەی-موسا-ش هەڵیدەگرێتەوە، بەراستی هەر من خۆشەویستی تۆم خستۆتە دڵی دەوروبەرتەوە تا لەژێر چاودێری خۆمدا گەورە ببیت. هەروەها ئەی موسا، لەبیرت كرد كاتێك خوشكەكەت چاودێریی تۆی دەكرد لە نزیكی كۆشی فیرعەوەنەوەو كاتێك دیتی دەستەوسان بون لە كاری شیر پێدانتدا‌و ئیدی ئەو خوشكەت بەوانی گوت: ئایا كەسێكتان پێ‌ نیشان دەم، كە بتوانێت كاری بەخێوكردنی ئەم منداڵە دۆزراوەیەتان بۆ لەئەستۆ بگرێت؟ ئەوانیش بەوە رازی بوون‌و، ئینجا بەو رەنگە تۆمان بۆ لای دایكت گەڕاندەوە، تا چاوی ڕوون بێت‌و دڵی ئارام بێتەوەو خەمبار نەبێت.. هەروەها ئەی موسا، ئەوەش بەبیر خۆت بێنەرەوە، كە كاتێك كەسێكت كوشت لە ئەنجامی شەڕێكی ئاساییدا، بەڵام ئێمە ڕزگارمان كردیت لە غەم‌و پەژارەی كەوتنە بەر چنگی خێڵی فیرعەون‌و، بە چەندەها جۆر‌و شێوەش تاقیمان كردوویتەوە، ئەوەبوو چەند ساڵێك لەنێو دانیشتوانی (مەدیەن)دا دەژیایت‌و بە شوانكارەیی ژیانی خۆتت بەسەر دەبرد، تا لە كات‌و وادەی دیاریكراودا هاتیت بۆ وەرگرتنی پەیامی ئێمە).

 لە سەرەتای سورەتی (قصص)یشەوە خودا فەرموویە:

واتە: (طا، سین، میم) ئەمانە ئایەتەكانی قورئانی روون‌و ئاشكران. ئێمە هەواڵی بەسەرهاتی موسا‌و فیرعەونت بە حەق‌و دەقی راستەقینەی خۆیت بۆ دەگێڕینەوە تا ببێتە پەند‌و ئامۆژگاری بۆ ئەو قەوم‌و گەل‌و كەسانەی كە باوەڕ دەهێنن. بێگومان فیرعەون لەسەر خاكی میسر خۆی بە دەسەڵاتدارێكی گەورەو بڵند‌و بە زەبروزەنگ دانابوو‌و خەڵك‌و میللەتیشی كردبوو بە چەند جۆر‌و دەستە‌و كۆمەڵێكەوە لەكاری خزمەتكاری‌و سەرشۆڕكردنیاندا، هەندێكیانی دەچەوساندەوەو لاواز‌و بێ‌هێز‌و نەداری دەكردن‌و مناڵە نێرینەكانیانی سەردەبڕی‌و كچان‌و ئافرەتانیشی بە زەلیلی دەهێشتەوە، بەراستی ئەم ستەمكارە لەتاوانباران‌و خراپكاران بوو. لەلایەكی ترەوە ئێمەش دەمانەوێت دەرووی خێر‌و رەحمەت لە چەوساوان بكەینەوەو منەتی خێر بەسەر لاوازكراواندا لەسەر رووی زەوی ببەخشین‌و، دەمانەوێت بیانكەین بە پێشەوایان‌و پێشڕەوانی خەڵكی‌و بیانكەین بە میراتگر‌و جێنشینی زەوی. هەروەها دەمانەوێت پایەداریان بكەین‌و دەسەڵاتیان لەسەر زەویدا بچەسپێنین‌و ئەو كارەساتە پێشبینیكراوەی فیرعەون‌و (هامان‌و وەزیر‌و راوێژكارەكانیشی) لەدواییدا پیشانی فیرعەون‌و هامان‌و سەربازەكانیان بدەین كە لێی دەترسان‌و ئەم بەڵێنەش لە بارودۆخی پێویستدا بە ویستی خودا بەدی بێت. ئێمە سرووشمان نارد بۆ دایكی(موسا) كە لە شیر تێری بكات‌و پێمان گوت ئەگەر لەوەش دەترسایت، كە پێ‌ی بزانن، ئەوا فڕێ‌ی بدەرە رووباری (نیل)ەوەو، مەترسە لەوەی تووشی بەڵا ببێت‌و، خەفەتیشی لێ مەخۆ، چونكە ئێمە دەیگێڕینەوە بۆ لات‌و لە داهاتووشدا دەیكەین بە یەكێك لە نێرراوان‌و پێغەمبەران. ئەوساش دارودەستەی فیرعەون هەڵیانگرتەوە، تا ببێتە دوژمن‌و جێ‌ی خەم‌و پەژارە بۆیان. بەراستی فیرعەون‌و هامان‌و سەربازەكانیان گوناهكار‌و تاوانبار بوون. جا كاتێك فیرعەون موسای ساوای بینی، فەرمانی دایە كوشتنی، بەڵام هاوسەرەكەی فیرعەون نەیهێشت بیكوژێت، بەڵكو گوتی: (هیوادارم ببێتە مایەی خۆشی‌و شادی بۆ منیش‌و بۆ تۆش، مەیكوژن بەشكم لە ئایندەدا سودمان پێ‌ بگەیەنێت، یان دەیكەینە كوڕی خۆمان‌و ئیدی ئەوان (واتە بەنی ئیسرائیل) هەر پێیشی نەزانن‌و هەستی پێ‌ نەكەن). ئینجا دڵا‌و دەروونی دایكی موسا هەستی بە بێ‌تاقەتی‌و بۆشایییەكی زۆری ژیانی دەكرد، وای لێهات خەریك بوو راز‌و نهێنییەكە ئاشكرا بكات، ئەگەر ئێمە دڵیمان پتەو‌و دامەزراو نەكردایە، تا لەو كەسانە بێت، كە باوەڕیان بە پەیمان‌و بەڵێنی خودا هەیە. پاشان بە خوشكەكەی موسای گوت: بڕۆ هەواڵێكی شوێن‌و نیشتگە‌و دەنگ‌و باسی موسا بزانە.. خوشكەكەی موسا لە كەنارێكەوە چاوی بە موسا كەوت، كە ئەوان (خێڵی فیرعەون) هەستیان پێ‌نەكرد. جا ئێمە پێشتر هەرچی دایەن‌و شیردەرە لە موسامان حەرام كرد، (خوشكەكەی بەمەی زانی‌و دانایانە لە كۆشكی فیرعەون نزیك بووەوە)و وتی: ئایا ناونیشانی ماڵێكتان پێ‌ بڵێم، تا ئەو منداڵەتان بۆ بەخێو بكەن‌و، دڵسۆز‌و میهرەبانیش بن بۆی. بەم رەنگە موسامان بۆ لای دایكی گێڕایەوە، تاكو دڵنیا‌و دڵارام بێت‌و چاوی بە دیتنی ئاسوودە بێت‌و چیدی خەفەت نەخوات‌و لایشی ڕوون بێت، كە بەڵێنی خوا حەق‌و ڕاستە. بەڵام زۆربەی ئەو خەڵكە نازانن‌و هەستی پێ‌ ناكەن)..