ماڵپەری قورئانی پیرۆز

ئەوەی زیاتر كڵپەسەندوبوونی مانگ دەسەلمێنێت، ئەو شوێنەوارە كۆنانەن كە لەسەر ڕووی مانگ بینراون، شوێنەواری ئەو گڕكانانەی لە ڕووەكەیەوە بەهۆی گەرمییە زۆرەكەیەوە دەرچوون، ئەو گەرمییە تاكو ئێستاش لە ناواخنی مانگدا شاردراوەتەوە تاكو وەك شاهیدێك بێت لەسەر بەزەیی خوایی بەرامبەر بە مرۆڤ.

لە "ئیبن عەباس"ەوە گێڕراوەتەوە كە فەرموویەتی: "مانگ كڵپەسەندوو بووە و خوا ڕووناكیەكەیی كوژاندووەتەوە". "ئیبن عەباس" ئەم وتەیەی لە ئایەتی وتووە. لەو ئایەتەی كە دەقەكەی بەمشێوەیەیە:{وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَاڕ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا (12)} [الإسراء] واتە: ئێمە دیاردەی شەو و ڕۆژمان كردووە بە دوو بەڵگە و نیشانە، ئێمە تاریكیمان بەسەر دیاردەی شەودا هێناوە و دیاردەی ڕۆژیشمان بە ئاشكرا و دیار و بینراو سازاندووە، تا لە ناز و نیعمەتی پەروەردگارتان بەهرەوەر بن، تا ژمارەی ساڵەكان بزانن و حساب ڕابگرن، بەڕاستی ئێمە هەموو شتێكمان بە فراوانی و بەربڵاوی ڕوونكردووەتەوە.

نیشانە و ئایەتی شەو (دیاردەی شەو) مانگە، خوای گەورە ڕووناكیدانەوەی كوژاندووەتەوە و تاریكی كردووە. ئایەتی ڕۆژیش بریتییە لە خۆر كە خوای گەورە وای بۆ داناوە ڕووناكیدەر و چرایەكی ڕۆشن بێت كە كۆمەڵە سوودێكی لە ژمارە نەهاتووی هەیە.

مانگ لەدوای كوژانەوەی بەشێوەیەكی لێهات كە ئیتر خۆی ڕووناكی بەرهەم نەهێنێت، بەڵكو ڕووناكی خۆری دەكەوێتە سەر و پاشان بەشێوەی نوور دەیداتەوە... نوور ئەو ڕووناكیەیە كە لە تەنێكەوە پێچەوانە دەبێتەوە و لە خودی ئەو تەنەدا دروست نابێت، بەڵام تیشكدان (ڕووناكیدان) ئەوەیە كە لە خودی تەنەكەوە دروست دەبێت و بۆ دەوروبەری بڵاودەكاتەوە (وەك لە خۆردا).

لەپێشدا باوەڕ وابوو كە مانگ لە حاڵی ئێستایدا هەر خۆی ڕووناكی دەدات، بەڵام بە پلەیەكی كەمتر لە خۆر. بە بیری كەس لەوانەدا نەهاتووە ڕووناكی مانگ كوژێنراوەتەوە و نوورەكەی لە خۆرەوە پێچەوانە دەكاتەوە. ئەمە و مەسەلەی باسكردنی نووری مانگ و ڕووناكیدانی خۆر یەكێكە لە ئیعجازەكانی قورئانی پیرۆز... لە سەرجەمی ئەو باسانەی دەربارەی بابەتی ڕووناككردنەوەن هەواڵی ئەوە دراوە كە مانگ نووربەخشە، بەڵام خۆر ڕووناكیدەرە. هەندێك لەو دەقانەش ئەمانەن:

{تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُنِيرًا (61)} [الفرقان]، واتە: زۆر گەورە و مەزنە ئەو زاتەی لە ئاسمانەكاندا هەسارە و ئەستێرەی گەورە گەورەی بەدیهێناوە، هەروەها چرایەكی پرشنگدار و مانگێكی ڕووناكیش (كە نووربەخشە).

{هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (5)} [يونس]، واتە: خوا هەر ئەو زاتەیە كە خۆری كردووە بە سەرچاوەی پرشنگدار و مانگیشی كردووە بە سەرچاوەی نوور.

{أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا (15) وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِيهِنَّ نُورًا وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجًا (16)} [نوح] واتە: ئایا ئەوە نابینن كە چۆن خوا حەوت چین ئاسمانی دروستكردووە؟ مانگیشی كردووەتە هۆی ڕووناكی و نوور و خۆریشی داگیرساندووە.