سەرەکیەکان

ئاماری ماڵپەر





ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه‌


خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز

- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له‌ هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره‌ بکه
-  بۆ گوێ گرتن له‌ قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه‌ به‌کوردى و زمانه‌ جیهانیه‌کان کلیک لێره‌ بکه

سەرەتا

دەلاقەی ئاسمانی...له‌قورئاندا

دەلاقەی ئاسمانی...له‌قورئاندا

نووسينى سه‌روه‌ر حسن /نووسينگه‌ى ته‌فسير///خوای گەورە دەفەرموێت: {يُرْسَلُ عَلَيْكُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنْتَصِرَانِ (35)} [الرحمن] واتە: (ئەم ئایەتە باس لەوە دەكات كە ئەگەر لە سنوور دەرچوون) ئەوا بڵێسەی ئاگر و مسی تواوەیان بۆ دەنێرین،

ئیتر شكست دەخۆن و سەركەوتوو نابن. هەروەها خوای گەورە لەسەر زمانی پەری (الجن) دەفەرموێت:{وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاءَ فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِيدًا وَشُهُبًا (8)} [الجن] واتە: ئێمە بەرەو ئاسمان كشاین و هەست و هۆشمان خستەكار، (سەرنجماندا) پڕە لە پاسەوانی بەتوانا و بێشوومار، و شوهبیش.زاناكان دۆزیانەوە كە بۆشایی ئاسمان بارگاوییە بە گەردە بەئایۆنبووەكان (پلازما)، هەروەها پشتێنەیەكی گەورە لە تیشكی مەترسیداریان ئاشكرا كردووە (شواڤ من نار) كە لە دوو چیندا دەوری گۆی زەوی داوە و لەزانستدا بە "پشتێنەی ڤان ئەلن" ناسراوە... ئەم تیشكانە پێكهاتوون لە ئەلیكترۆن و پۆزیترۆنی بارگاوی كە بەخێراییەكی زۆر گەورە دەجوڵێن، ئەمە جگە لە تیشكەكانی گاما و تیشكە گەردوونییەكان. 

لەسەرەتای سەدەی بیستەمدا تێبینی كرا هەوا بەئایۆن دەبێت، گەرچی جیاكراوە بێت و لەنێو دەفری داخراویشدا بێت. تێبینی ئەوەش كرا ئەم دیاردەیە (بەئایۆنبوونی هەوا) هەر ڕوودەدات تەنانەت ئەگەر ئەو دەفرە داخراوانە بە چینێكی ئەستوری قوڕقوشمیش داپۆشرابن كە تیشكی گاما نایانبڕن. لێرەدا زانایان گەیشتنە ئەو بڕوایەی دەبێت تیشكێكی تر ئەو كارە بكات كە لە بۆشاییەكانی گەردوونەوە بەرەو زەوی دێت، ئەو تیشكە ناونرا " تیشكی گەردوونی " كە بەشێوەیەكی بەردەوام لەبۆشایی دەرەوە دەگاتە زەوی. ئەم تیشكە وزەیەكی زۆر مەزنی هەیە بەشێوەیەك كە تێكڕای وزەی تیشكی گەردوونی نزیكەی (10هەزار ملیۆن) ئەلیكترۆن ڤۆڵتە بۆ هەر تاكە تەنۆلكەیەك، ئەم تیشكە پێكدێت لە پرۆتۆن (بەڕێژەی91.5%) و تەنۆلكەكانی ئەلفا (بەڕێژەی 7.8%) كە هەموو تەنەكان دەبڕێت گەرچی ئەستوری و سروشتیان هەرچەندێك و هەرچۆنێك بێت. 
زانایان (كلارك، هارلۆ، دیمۆند، هیل، فزیل) كە گەورەترین زانایانی ئەم سەردەمەن، ئەوەیان دۆزییەوە كە (پاسەوانی بێتوانا و بێشومار و شوهبیش)، واتە چەندین شوهب و نەیزەكی دەرچوو لە ئاسمانەوە... كۆمەڵێكی زۆر لە زانایانی گەردوون و فیزیای گەردوونی نزیكە لەسەر ئەستەمیەتی بڕین و تێپەڕینی ئاسمانەكان ڕێكبكەون، لەبەر ئەم هۆیانە: 
1. توندیی و بڕی تیشك لە پشتێنەی ڤان ئەلندا كە دەوری زەوی داوە لە بەرزاییە جیاوازەكاندا، زۆر بەهێز و مەترسیدارن، بەشێوەیەك كە تێپەڕبوونی تەنێك بەو بەربەستە تیشكییەدا و كاریگەرنەبوونی بەتیشكە مەترسیدارەكانی زۆر ئەستەمە، بە هەزاران جار مەترسیدارترن لەو تیشكانەی لەئەنجامی تەقینەوە ناوەكییەكانەوە دەردەچن. 
2. بەهۆی وزە و توندی تیشكە گەردوونییەكان لەبەرزاییە زۆرەكانی ئاسماندا كە مەترسی گەورە لەسەر تەنە زیندووەكان دروستدەكەن. 
3. مەترسی كاریگەری ئەو شێواندنەی بە بەردەوام ڕوودەدات لە بەرزاییەكانی بەرگەهەوادا كاریگەری هەر دەمێنێت، چونكە چڕی هەوا زۆر كەمە و ناتوانێت هەڵیانمژێت یان پێچەوانەیان بكاتەوە.
4. ئەو شوهب و نەیزەكانەی لێرەولەوێ لە ئەستێرە و هەسارەكانەوە دەردەچن، چەند بەرزبینەوە بۆ سەرەوە ئەوەندەش ڕێژەیان چەند جار دەبێت... زاناكان مەترسی نەیزەكەكان بە گرنگترین مەترسییەكان دادەنێن كە دەگونجێت ڕووبەڕووی كەشتییە ئاسمانیەكان ببنەوە و تێكیان بشكێنن، چونكە لە ناوچە بەرزەكانی بۆشایی ئاسماندا نەیزەكی پەرتەوازە و بڵاو هەن كە هەندێكیان بینراون و هەندێكی تریشیان نەبینراون و بریتین لە بارستەی گەورە لە ئاسن و ماددەی كانزایی تر كە كێشیان دەگاتە هەزاران تەن. 
5. چەند بەرەو بۆشایی بەرزبینەوە، توندی تیشكی سەرووەنەوشەیی مەترسییەكەی زیاددەكات.
پشتێنەی "ڤان ئەلن" هەردوو زانا "فیرنوف"ی ڕوسی و "ڤان ئەلن"ی ئەمریكی دۆزیانەوە. ڕوونیان كردەوە كە زەوی لە ناوچەی هێڵی یەكسانیدا بە سێ چین دەورەدراوە و تەنۆلكە بارگاوییەكان لە تیشكە گەردوونییەكاندا بەهۆی بواری موگناتیسی زەوی (كە بوارێكی ناڕێكوپێكە و لە جەمسەرەكاندا چڕترە) كۆنترۆڵ دەكرێن... كاتێك تەنۆلكەكان دەگەنە ئەم پشتێنەیە ناچاری دوو جۆر جووڵە دەبن: 
1. بەدەوری خۆیاندا خول دەخۆن. 
2. بەدرێژایی ئەو هێڵانە خول دەخۆن. 
بەڵام زاناكان ئەوەیان دۆزیوەتەوە چەند ناوچەیەك هەن بەتاڵن لە تەنۆلكە كوشندەكان كە وزەیەكی زۆر بەرزیان هەیە:{وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِينَ (17)} [المؤمنون]، واتە: بەڕاستی ئێمە لە ڕاسەرتانەوە حەوت چین ئاسمانمان دروستكردووە و ئێمە هەرگیز لە دروستكراوان غافڵ و بێئاگا نین.
 ئەم ناوچەیە كە تێپەڕین پیایدا ڕێپێدراوە و دەلاقەی ئاسمانییە، لەسەر شاری (قودس)ەوەیە و چوونە ژوورەوە لێیەوە بەرەو بۆشایی دەرەوە گونجاو و ئاساییە بەبێ توشبوون بە هەر گرفتێك، ئەم كارەش لەڕێی مانگە دەستكردەكانەوە دەبێت كە ئاسمان دەپشكنن و پاشان لە ناوچەیەكی سەنتەریەوە كە دەكەوێتە سەرو قودسەوە بەرزدەبنەوە، چونكە ئاسانترینی ناوچەكانە بۆ دەرچوون بەرەو بۆشایی ئاسمان. 
بەرەنجامە زانستییە نوێیەكان دوپاتیان كردووەتەوە مانگە دەستكردەكان بەسەر شاری قودسدا دەسوڕێنەوە و پاشان لێیەوە دەردەچن، ئەمەش دڵنیایی ئەو موعجیزەیەی پێغەمبەری مەزن (صلى الله عليه‌ وسلم) دەدات لە ڕووداوی شەوڕەوی و بڵندبوونەوەدا كە لە مەككەوە بۆ قودس ڕۆیشت، پاشان لە مزگەوتی ئەقساوە كە لە قودسدایە بەرەو ئاسمان بەرزكرایەوە. 
شایانی ئاماژە بۆكردنە خاڵی سەرەتا كە بڕی تەنۆلكە كوشندەكان دەست بەكەمبوون دەكەن دیسانەوە دەكەوێتە سەرو شاری قودس و بە هێڵێكی لار ڕووەو سەرەوەی ناوچەی جەمسەری باكور درێژدەبێتەوە... هیچ كەشتییەكی ئاسمانی ناتوانێت بەهێڵێكی ڕاست بەرزبێتەوە، بەڵكو دەبێت لەكاتی بەرزبوونەوەیدا بەدەوری خۆیدا بسوڕێتەوە. ئەمەش ئەو ڕاستییەیە كە قورئانی پیرۆز ئاماژەی پێدەدات و دەفەرموێت:{وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِيهِ يَعْرُجُونَ (14)} [الحجر]، واتە: (ئەو بێباوەڕانە) ئەگەر دەروازەیەكمان لە ئاسمانەوە بۆ بكردنایەتەوە تا پیایدا سەربكەون و تێپەڕ ببن (عروج بكەن) و (نهێنی دروستكراوانی ئێمە ببینن، هەر باوەڕ ناهێنن).
هەموو مافەکانی پارێزراون بۆ ماڵپەری قورئانی پیرۆز