ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
( حوذه‌یفه‌ی كوڕی یه‌مان ) دوژمنی دووڕوویی و دۆستی قسه‌له‌ڕوو . ( به‌شى یه‌که‌م )
نوسینگه‌ى ته‌فسیر .. نوسینى : خالد محمد خالد ... وه‌رگێڕانى : سهام به‌رزنجى/ خه‌ڵكی(مه‌دائن) پۆل پۆل و ده‌سته‌ده‌سته هاتنه ده‌ره‌وه بۆ پێشوازی ئه‌و والییه نوێیه‌یان كه ئه‌میری باوه‌ڕداران (عومه‌ر) بۆی هه‌ڵبژاردبوون...به‌وپه‌ڕی
شادی و خۆشییه‌وه هاتنه ده‌ره‌وه بۆ بینینی ئه‌و هاوه‌ڵه پایه بڵنده‌ی كه زۆریان له‌باره‌ی پارێزكاری و ته‌قواكه‌یه‌وه بیستبوو... زیاتریشیان ده‌رباره‌ی ناڕه‌حه‌تیه سه‌خته‌كانی له رزگاركردنی عێراقدابه‌رگوێ كه‌وتبوو...له‌كاتێكدا ئه‌وان چاوه‌ڕوانی كه‌ژاوه‌ی هاتوویان ده‌كرد، پیاوێكی نورانیان له به‌رده‌م خۆیاندا بینی، به‌سواری گوێدرێژێكه‌وه‌یه كه كورتانێكی كۆنی له‌سه‌ر پشته و، پیاوه‌كه‌ش قاچه‌كانی به‌ملاو لایدا شۆڕ كردۆته‌وه و، كولێره‌یه‌ك و كه‌مه‌ك خوێی به‌ده‌سته‌وه گرتبو ده‌یخواردن..!!كه گه‌یشته نێوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌كه‌یان، ئه‌وجا زانیان كه ئه‌وه (حوذه‌یفه‌ی كوڕی یه‌مان)ه، ئه‌و والییه‌یه كه چاوه‌ڕوانیان ده‌كرد، وه‌خت بوو له خۆشیا باڵا بگرن..!!
به‌ڵام، سه‌ریان له‌چی سوڕده‌مێنێ...!!
چاوه‌ڕوانیان ده‌كرد هه‌ڵبژاردنی (عومه‌ر) چی بێت...؟!
له راستیدا ئه‌وان به‌هانه‌یان هه‌بوو، چونكه وڵاتی ئه‌وان چ له سه‌رده‌می فارسه‌كان و، چ له پێشی فارسه‌كان، والی وه‌ها پایه‌بڵندی له‌م جۆره‌ی به‌خۆوه نه‌دیوه..!!
* * *
(حوذه‌یفه) ده‌رۆشت و، خه‌ڵكه‌كه‌یش هه‌ر ده‌وره‌یان دابوو، له ده‌وری خڕبووبوونه‌وه...
كاتێك بینی روویان تێكردووه وه‌ك ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێ‌بن قسه‌یان بۆبكات، سه‌رنجێكیوردی روخساریانی داو، پاشان وتی:
{ئاگاداربن له هه‌ڵوێسته‌كانی ئاشووب}...!!
وتیان: ئه‌ی باوكی عبدالله هه‌ڵوێسته‌كانی ئاشووب كامه‌یه...؟
وتی: {به‌رده‌رگای ده‌سته‌ڵاتدارانه..
یه‌كێكتان ده‌چێت بۆ لای ئه‌میر یا والییه‌ك، به‌درۆی باوه‌ڕ ده‌كات و، شتانێكی تێدا وه‌سف ده‌كات كه تێیدا نیه}..!!
به‌ڕاستی چه‌نده جێی سه‌رسوڕمانه، ئه‌وه‌نده‌ش ده‌ستپێكردنێكی جوان بوو..!!
خه‌ڵكه‌كه كه ئه‌وه‌یان له والی نوێیان بیست ده‌ست به‌جێ به‌خۆیاندا هاتنه‌وه، كه ئه‌و له دونیادا هێنده‌ی رقی له دووڕووییه و بێزاره لێی، رقی له‌هیچ شتێكی دیكه نیه.
ئه‌م ده‌ستپێكه‌ش راستترین گوزارشت بوو له كه‌سێتی فه‌رمانڕه‌وای نوێ و، له رێبازی فه‌رمانڕه‌وایی و والیه‌تیه‌كه‌ی...
* * *
(حوذه‌یفه‌ی كوڕی یه‌مان) به سروشتێكی نایابه‌وه هاتۆته ژیان و رقی له دووڕووییه و، خاوه‌نی توانایه‌كی زۆر گه‌وره‌یه له به‌دیكردنی ژێربه‌ژێرییه دووره‌كانیدا...
له‌و رۆژه‌وه‌ی ئه‌و و (سه‌فوان)ی برای له‌گه‌ڵا باوكیدا هاتنه خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله علیه وسلم ) و هه‌رسێكیان موسڵمان بوون، ئیسلام ئه‌و به‌هره‌یه‌ی زیاتر گه‌شه‌دار و سه‌نگینتر ده‌كرد.. چونكه ئه‌و هاته نێو ئاینێكی به‌هێزی، پاكی، ئازای، خاوه‌ن به‌هاوه.. كه رقی له ترسنۆكی و، دووڕوویی و، درۆكردنه...
له‌سه‌ر ده‌ستی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله علیه وسلم ) به روون و ئاشكرایی وه‌ك سپێده‌ی به‌یان گۆش كراو، هیچ شتێكی ژیانی نیه لای ئه‌وان نادیار بێت.. یا له قوڵایی ده‌روونیدا په‌نهان بێت.. راستگۆ و ده‌ست پاكه.. به‌هێزه‌كانی له‌سه‌ر حه‌ق خۆش ده‌وێت و، رقی له ماستاوكاران و، ریابازان و، فێڵباز و هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنه‌رانه...!!
هیچ بوارێكی دیكه‌ی وه‌ها نه‌بوو كه به‌هره‌كه‌ی (حوذه‌یفه) تێیدا گه‌شه بكات، وه‌ك ئه‌و بواره، له ئامێزی ئه‌م ئاینه‌و، له‌به‌رده‌ستی پێغه‌مبه‌ردا و ( صلى الله علیه وسلم )، له‌نێوه‌ندی ئه‌و نه‌وه مه‌زنه‌ی هاوه‌ڵاندا...!!
به‌راستیش به‌هره‌كه‌ی چاك گه‌شه‌ی سه‌ند و... له خوێندنه‌وه‌ی روخساره‌كان و نهێنییه‌كاندا تایبه‌تمه‌ندی خۆی وه‌رگرت... به یه‌ك ته‌ماشاكردن روخساری ده‌خوێنده‌وه‌و، ده‌چوویه گۆشه و قوژبنی قوڵاییه شاراوه‌كان و، نییه‌ته په‌نهانه‌كانی به‌بێ هیلاك بوون ئاشكرا ده‌كرد...!!
له‌مه‌شدا ئه‌وه‌ی ده‌یویست پێی گه‌یشت... ته‌نانه‌ت ئه‌میری باوه‌ڕداران (عومه‌ر) كه كه‌سێكی زۆر زیره‌ك و زرنگ و ژیر بوو، بیروبۆچوون و به‌رچاوڕوونی (حوذه‌یفه)ی وه‌رده‌گرت، له هه‌ڵبژاردن و ناسینی پیاواندا.
(حوذه‌یفه) له چاكی و تۆكمه‌یی بیروبۆچووندا هێنده‌ی پێ به‌خشرابوو كه بزانێت چاكه له‌م ژیانه‌دا روون و ئاشكرایه بۆ هه‌ر كه‌س بیه‌وێت... خراپه‌ش خۆی لێ هه‌ڵه‌ده‌كرێت و ده‌شاردرێته‌وه، هه‌ر بۆیه پێویسته له‌سه‌ر كه‌سی هۆشمه‌ند كه توێژینه‌وه له‌سه‌ر خراپه بكات له‌وانه‌ی ده‌یهێنن و، له شاراوه‌كانی.
به‌مجۆره (حوذه‌یفه) خۆی یه‌كلاكرده‌وه بۆ توێژینه‌وه‌ی خراپه‌و خراپه‌كاران و، دووڕوویی و دووڕووه‌كان..
ده‌ڵێت:
{خه‌ڵكی له‌باره‌ی چاكه‌وه پرسیاریان له پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله علیه وسلم ) ده‌كرد،
به‌ڵام من له‌باره‌ی خراپه‌وه پرسیارم لێده‌كرد له‌ترسی ئه‌وه‌ی نه‌بادا بمگاتێ...
وتم: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله علیه وسلم )، ئێمه له نه‌فامی و خراپه‌دا بووین، خوای گه‌وره ئه‌م چاكه‌یه‌ی بۆ ناردین.. ئایا له‌دوای ئه‌م چاكه‌یه خراپه هه‌یه..؟
فه‌رمووی: به‌ڵێ...
وتم: جا ئایا له‌دوای ئه‌و خراپه‌یه‌ش چاكه رووده‌دات..؟
فه‌رمووی: به‌ڵێ... خراپیشی تێدا ده‌بێت..
وتم: خراپیه‌كه‌ی چیه..؟؟
فه‌رمووی: كه‌سانێك دێن سوننه‌تی من جێ‌به‌جێ ناكه‌ن و... رێنمایی دیكه ده‌گرنه به‌ر له‌بری ئه‌وه‌ی من هه‌ندێكیان لێ ده‌ناسیت و هه‌ندێكیشیان ناناسیته‌وه..
وتم: ئایا له‌پاش ئه‌و چاكییه خراپه رووده‌دات..؟
فه‌رمووی: به‌ڵێ! بانگخوازانێك دێن له به‌ر ده‌روازه‌كانی دۆزه‌خن، هه‌ركه‌س به ده‌میانه‌وه بچێت فڕێی ده‌ده‌نه ناوی...
وتم: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، جا فه‌رمانت چییه بۆم گه‌ر به‌وه گه‌یشتم..؟
فه‌رمووی: پابه‌ند ده‌بیت به كۆمه‌ڵی موسڵمانان و پێشه‌واكه‌یانه‌وه..
وتم: ئه‌ی گه‌ر كۆمه‌ڵا و پێشه‌وایان نه‌بوو..؟؟
فه‌رمووی: له‌و ده‌سته و رێچكانه گۆشه‌گیر ده‌بیت، گه‌ر باوه‌شت كردبێت به بنی دارێكدا هه‌تا ده‌مریت و تۆ له‌سه‌ر ئه‌وه‌به}..!!
چاوتان له قسه‌كه‌ی بوو: ((خه‌ڵكی له‌باره‌ی چاكه‌وه پرسیاریان له پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله علیه وسلم ) ده‌كرد، به‌ڵام من له‌باره‌ی خراپه‌وه پرسیارم لێده‌كرد له‌ترسی ئه‌وه‌ی نه‌بادا بمگاتێ))...؟؟
به‌راستی (حوذه‌یفه‌ی كوڕی یه‌مان) چاوكراوه‌و به‌رچاوڕوون ژیا به‌رانبه‌ر چاوگه‌ی ئاشوبه‌كان و، رێڕه‌وه‌كانی خراپه تا خۆیان لێ بپارێزێت و، خه‌ڵكیشیان لێ ئاگادار بكات، ئه‌مه‌ش چاوه‌كراوه‌ی كردبوو به‌رانبه‌ر دونیا و، شاره‌زایی له‌باره‌ی خه‌ڵكی و، ناسینی كات و ساته‌وه‌و... له هۆش و عه‌قڵیدا بابه‌ته‌كانی به شێوازی فه‌یله‌سوف و، لێزانی دانایه‌كان تاووتوێی ده‌كرد..
(حوذه‌یفه) ده‌ڵێت:
{خوای گه‌وره موحه‌ممه‌دی نارد ( صلى الله علیه وسلم )، ئه‌ویش بانگی خه‌ڵكی كرد له تاریكیه‌وه به‌ره‌و رووناكی و، له‌بێ‌باوه‌ڕییه‌وه به‌ره‌و باوه‌ڕ، له‌نێو خه‌ڵكیشدا ئه‌وه‌ی ویستی هات به ده‌میه‌وه‌و، ئه‌وه‌ی مردبوو به‌هۆی حه‌قه‌وه ژیانی هاته‌وه به‌به‌ردا...
ئه‌و كه‌سه‌شی كه ده‌ژیا به‌هۆی ناڕه‌واوه ژیانی له‌به‌ر بڕا...
پاش ئه‌وه پێغه‌مبه‌رایه‌تی رۆشت و، جێ‌نشینایه‌تی له‌سه‌ر رێبازی ئه‌و هات...
پاشان ده‌بێته پادشاییه‌كی داگیركراو..!!
خه‌ڵك هه‌یه به دڵا و ده‌ست و زمان به‌رهه‌ڵستی ده‌كات.. ئه‌و كه‌سانه به‌ده‌م حه‌قه‌وه چوون.. تێشیاندا هه‌یه كه به دڵا و زمانی به‌رهه‌ڵستی ده‌كات، به‌بێ ده‌ست، ئه‌مه‌ش لقێكی حه‌قی واز لێ‌هێناوه...
له‌نێویشیاندا هه‌یه به دڵا به‌رهه‌ڵستی ده‌كات، به‌بێ ده‌ست و زمان، ئه‌مه‌ش وازی له دوو لقی حه‌ق هێناوه...
هه‌یشه له‌نێویاندا كه نه به دڵی، نه به ده‌ستی، نه به زمانی به‌رهه‌ڵستیان ناكات، ئه‌مانه‌ش مردوی ناو زیندوه‌كانن}...!!!
له‌باره‌ی دڵه‌كان و ده‌رباره‌ی ژیانی رووناكی و تاریكی تێیدا ده‌دوا و ده‌یوت:
{دڵه‌كان چوار جۆرن:
- دڵێك داپۆشراوه، ئه‌مه‌ش دڵی بیباوه‌ڕه...
- دڵێك دوودیوه، ئه‌مه‌شیان دڵی دووڕووه...
- دڵكێكیش رووته، چرایه‌كی تێدایه ئه‌گه‌شێته‌وه، ئه‌مه‌ش دڵی بڕواداره..
دڵێكیش هه‌یه كه دووڕوویی و ئیمانی تێدایه، نمونه‌ی ئیمانیش وه‌ك دره‌ختێك وایه به ئاوی پاك ئاو بدرێت.. نمونه‌ی دووڕوویش وه‌ك جۆگه‌یه‌كه كێم و خوێنی پێدا بڕوات! جا كامیان باڵاده‌ست بوو، ئه‌وا سه‌رده‌كه‌وێت}..!!
جا شاره‌زایی (حوذه‌یفه) له خراپه‌و، سووربوونی له‌سه‌ر روبه‌ڕووبوونه‌وه‌و به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی، شتێك له تیژیان به‌خشیبووه زمان و وشه‌كانی و، خۆی به ئازایه‌تیه چاكه‌كه‌وه له‌وباره‌یه‌وه هه‌واڵمان ده‌داتێ، ده‌ڵێت:
{هاتم بۆ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر و ( صلى الله علیه وسلم ) وتم: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله علیه وسلم )، زمانێكی تیژم هه‌یه به‌رامبه‌ر خاووخێزانم، ده‌ترسم به‌هۆیه‌وه بخرێمه نێو ئاگر...
پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله علیه وسلم ) پێی فه‌رمووم، ئه‌ی تۆ بۆ زۆر داوای لێخۆش بوون ناكه‌یت ..؟؟ من له رۆژێكدا سه‌د جار داوای لێخۆشبوون له‌خوا ده‌كه‌م}... ( کۆتایى به‌شى یه‌که‌م )