ماڵپەری قورئانی پیرۆز

ئەم دەنكۆڵانە بریتین لە چەند چینێكی كانزایی جیاوازی لەسەر یەك، ئەو چینانە پێش باران بارین پێكەوە نووساون و لەسەر یەكن، بەڵام كاتێك باران دەبارێتە سەریان، بەهۆی جیاوازی كانزاكانەوە لەنێوان دەنكۆڵەكاندا بارگەی كارەبایی جیاواز دروستدەبێت و بە ئایۆنبوون ڕوودەدات (واتە دەگۆڕێت بۆ ئایۆن، ئایۆنیش ئەتۆمێكە بارگەی كارەبایی هەیە... ئەگەر یەكێك یان زیاتر لە بارگە كارەباییەكانی ئەتۆمەكە كەمیكرد ئەوا دەبێتە ئایۆنێكی موجەب، خۆئەگەر زیادیكرد دەبێتە ئایۆنی سالب و پێیاندەوترێت چالاك). دەنكۆڵە خۆڵییەكان بەهۆی ئەم بەئایۆنبوونەوە دەلەرێنەوە و بە چوونە ژوورەوەی ئاو بۆ نێوەندی ئەو دەنكۆڵانە لەرینەوەكە دەستپێدەكات.

ئەم لەرینەوەیە سوودێكی زۆری هەیە، چونكە چینەكان یەك لەگەڵ یەكدا پێكەونووساون و بەهۆی لەرینەوەكانەوە بوارێك بۆ چوونە ژوورەوەی ئاو لەنێوان چینەكانەوە دروست دەبێت... كاتێكیش ئاو دەچێتە نێوان چینەكانەوە دەنكۆڵەكان زیاددەبن و دەخلیسكێن.

كە دەنكۆڵە خۆڵییەكان تێربوون بە ئاو، وەك كۆگایەكی بچوكیان لێدێت كە ئاو لەنێوان چینەكانیاندا دەپارێزن. لەم حاڵەتەدا وەك ئەوەیە مامەڵە لەگەڵ كۆمەڵێك كۆگای وردی كانزایی نێو خاك بكەین، ڕووەك ماوەی (2-3 مانگ) لەو كۆگا وردانەوە ئاو وەردەگرێت. خۆئەگەر بەو شێوەیە نەبێت (واتە لەرینەوەی دەنكۆڵەكان و خەزنبوونی بڕێك ئاو لەنێوان چینە دەنكۆڵەییەكاندا نەبێت) ئاوەكە بەنێو گڵەكەدا ڕۆدەچێتە خوارەوە و لەماوەی هەفتەیەكدا ڕووەكەكە دەمرێت، بەڵام كۆگا گەورەكانی ئاو درێژە بە ژیانی ڕووەكەكە دەدەن.

"براون" لەساڵی (1882ز)  دا دۆزییەوە كاتێك باران دەبارێت، خۆڵ توشی لەرینەوە دەبێت، دیاردەكەش بە (لەرینەوەی براون) ناسراوە، بەڵام لەڕاستیدا پێش لەدایكبوونی "براون" زانیارییەكە هەبووە، پێویستە ئەوانەی مێژووی زانست دەنووسنەوە هەرگیز نەڵێن "براون" یەكەم كەسە باسی ئەم دیاردەیەی كردووە، گەر ئینسافیان هەبێت، پێویستە بڵێن یەكەم باسكردنی ئەم دیاردەیە لە قورئانی پیرۆزدایە.

خوای گەورە دەفەرموێت: {يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَغَيْڕ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاءُ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ نُخْڕجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَمِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُڕ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ (5)} [الحج] واتە: تۆ زەوی دەبینیت (لە وەرزی زستاندا) خامۆشە، بەڵام كاتێك ئاوی بارانی بەسەردا دەبارێنین دادەچڵەكێت و دەلەرزێت و (تۆوەكان) چەكەرە دەكەن و ڕەگ و چڵ دەردەكەن و دەڕوێن و سەر دەردێنن، ئەوسا لە هەموو گژوگیا و گوڵ و گوڵزارێكی جوان پەیدا دەبێت.