ماڵپەری قورئانی پیرۆز

(له‌ خورى و موو و پێستیان جۆره‌ها پۆشاك و ڕایه‌خ دروستده‌كه‌ن) كه‌ گه‌رمیتان پێده‌به‌خشێت (له‌ سه‌رما و سۆڵه‌دا)، هه‌روه‌ها جۆره‌ها سوودى ترى لێوه‌رده‌گرن له‌ شیر و گۆشته‌كه‌یشى ده‌خۆن. كه‌ له‌ ئێواره‌دا مالاَته‌كان ده‌هێننه‌وه‌ (به‌ تێرى و شیره‌وه‌)، له‌ به‌ره‌به‌یانه‌كانیشدا كه‌ له‌ ماڵ ده‌ریانده‌كه‌ن، دیمه‌نێكى جوانتان بۆ ده‌نوێنن. هه‌ندێك له‌و مالاَتانه‌ بار و كه‌لوپه‌لى سه‌نگینتان هه‌ڵده‌گرن بۆ ولاَت و شوێنێك كه‌ ئێوه‌ دواى زه‌حمه‌ت و ماندوبوونێكى زۆر نه‌بێت پێى نه‌ده‌گه‌یشتن. به‌ڕاستى په‌روه‌ردگارتان زاتێكى زۆر به‌سۆز و میهره‌بانه‌.

یان ده‌فه‌رموێت:{وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (142)} [الأنعام]، واته‌: (هه‌ر خوا) هه‌ندێك له‌ مالاَتى بۆ ئێوه‌ ڕامهێناوه‌ كه‌ بۆ باربردن به‌كاریان ده‌هێنن (له‌ خورى و مووى هه‌ندێكى تریان) فه‌رش و ڕایه‌خ دروستده‌كه‌ن و بۆ سواریش هه‌ندێكى تریان به‌كارده‌هێنن، ده‌ بخۆن له‌و ڕزق و ڕۆزییه‌ى كه‌ خوا پێى به‌خشیوون، نه‌كه‌ن شوێن هه‌نگاو و (نه‌خشه‌ و پلانه‌كانى) شه‌یتان بكه‌ون، چونكه‌ به‌ڕاستى ئه‌و دوژمنێكى ئاشكراى ئێوه‌یه‌.

هه‌روه‌ها په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێت:{وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَاڕهَا وَأَشْعَاڕهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَى حِينٍ (80)} [النحل]، واته‌: هه‌ر خوایه‌ (كه‌ هه‌موو شتێكى بۆ ڕه‌خساندوون تا ماڵ و خانووبه‌ره‌ دروست بكه‌ن) ماڵه‌كانتانى بۆ كردوون به‌هۆى ئارامگرتن و حه‌وانه‌وه‌ و له‌ پێست و مووى مالاَتیش ده‌توانن شوێن و جێگا بۆخۆتان بسازێنن، پاشان له‌كاتى كۆچتاندا به‌ئاسانى بیگوێزنه‌وه‌، له‌كاتى نیشته‌جێ بوونتاندا به‌ئاسانى هه‌ڵى بده‌ن و له‌ خورى و كوڵك و مووه‌كه‌ى، ده‌توانن كه‌لوپه‌ل و شتومه‌ك بۆخۆتان دروستبكه‌ن و تا ماوه‌یه‌ك سوودیان لێوه‌ربگرن. 

{وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِلشَّاڕبِينَ (66)} [النحل]، واته‌: به‌ڕاستى له‌ بوونى مالاَت و (زینده‌وه‌رانى جۆراوجۆردا) په‌ند و ئامۆژگارى هه‌یه‌ بۆتان و جێگاى سه‌رنج و تێڕامانه‌، له‌نێوان ئه‌و شتانه‌ى كه‌ له‌ سكیاندا هه‌یه‌، له‌ گژوگیاى هه‌رسكراو و خوێندا شیرێكى پاك و بێگه‌رد و خۆش و به‌تام به‌رهه‌م ده‌هێنێت بۆ ئه‌وانه‌ى ده‌یخۆنه‌وه‌.

{وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُوڕ سَيْنَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِلْآكِلِينَ (20) وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ (21)} [المؤمنون]، واته‌: به‌ڕاستى به‌دیهاتنى مالاَتیش جێگاى سه‌رنج و په‌نده‌ بۆتان (كه‌ وردببنه‌وه‌ و به‌دیهێنه‌رى جوانكار بناسن) جا له‌وه‌ى كه‌ له‌ سكیاندا به‌دیدێت (مه‌به‌ست شیره‌) ده‌رخواردتان ده‌ده‌ین و زۆر كه‌ڵكى ترى بۆتان هه‌یه‌ (له‌ پێستیان، له‌ خورى و موویان...هتد) هه‌روه‌ها لێشیان ده‌خۆن. له‌سه‌ر پشتى هه‌ندێك له‌و گیاندارانه‌ش هه‌ڵده‌گیرێن و له‌سه‌ر كه‌شتییه‌كانیش. 

{اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَنْعَامَ لِتَرْكَبُوا مِنْهَا وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ (79) وَلَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَلِتَبْلُغُوا عَلَيْهَا حَاجَةً فِي صُدُوڕكُمْ وَعَلَيْهَا وَعَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ (80) وَيُڕيكُمْ آيَاتِهِ فَأَيَّ آيَاتِ اللَّهِ تُنْكِرُونَ (81)} [غافر]، واته‌: هه‌ر خوایه‌ كه‌ مالاَتى بۆ ئێوه‌ ڕامهێناوه‌ تا هه‌ندێكى بۆ سوارى به‌كاربهێنن و هه‌ندێكیشى بۆ خۆراك سوودى لىَ وه‌ربگرن. هه‌روه‌ها سوودى زۆرى ترتان ده‌ست ده‌كه‌وێت له‌و مالاَتانه‌دا، بۆئه‌وه‌ى به‌سوارى ئه‌وانه‌ بگه‌نه‌ ئه‌و شوێنانه‌ى نیازتان له‌دڵدایه‌ بیگه‌نێ و كاروبارى خۆتان ئه‌نجام بده‌ن، جا به‌سوارى ئه‌و ولاَخانه‌ و كه‌شتیش هه‌ڵده‌گیرێن.

ئه‌و ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌ده‌ن كه‌ مالاَت له‌ چه‌ندین ڕووه‌وه‌ سوودیان بۆ مرۆڤ هه‌یه‌، له‌وانه‌:

به‌رهه‌مهێنانى شیر:

به‌رهه‌مهێنانى گۆشت:

به‌كارهێنانى له‌ كاردا: 

هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵه‌ سوودێكى تر: له‌ دروستكردنى كوڵك و پۆشاك و پێست و موودا... هتد.

ئه‌و ڕوانه‌ى باسكران له‌ سوودگه‌لى ئاژه‌لاَن، زانستى به‌روبوومى ئاژه‌ڵى كردوویه‌تیه‌ ئامانجێكى سه‌ره‌كى، زانایانى پسپۆڕى ئه‌م بواره‌ ئه‌وپه‌ڕى كۆشش بۆده‌سته‌به‌ركردن و زیادكردنى ئه‌و به‌رهه‌م و سوودانه‌ ده‌كه‌ن. 

دواجار زانست وێكچووى قورئانه‌ له‌و به‌كارهێنانه‌دا كه‌ له‌ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌كاندا ڕوون كراونه‌ته‌وه‌

 سه‌رچاوه‌ کتيبي:

زنجيره‌ى قورئان و زانست (5)

 

قورئان و گه‌ردوونناسى له‌ نوسينگه‌ي ته‌فسير