ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسينى /د.صلاح عبدالفتاح الخالدى/نووسينگه‌ى ته‌فسير///زانایانی تەفسیر لە مانای وشەی (مفاتح)دا چەند بیروڕایەكی لێك جودایان هەیە، واتە كە لە فەرمایشتی خوادا هاتووە، لەم چیرۆكەدا.. هەندێك زانا دەربارەی وشەی مفاتح (كلیلەكان) لەم ئایەتەدا

دەڵێن: (مفاتیح خزائن امواله)، كلیلەكانی گەنجینەكانی ماڵا‌و سامانیبووە، ئەم كلیلانەش بچووك بوون‌و هەریەكەیان بەقەدەر پەنجەی مرۆڤێك بووەو ژمارەشیان گەلێك زۆربووە، كە ئەگەر هەموویان پێكەوە ببە سترانایە ئەوا باری حەفتا وشتر دەبوون.ڕیشەی زیادە رۆیی لەمەدا بەڕۆشنی دیارە، جگە لەوەی هەموو ئەم دەنگ‌و باس‌و بەسەرهاتانە لە دەقە هەڵبەستراوەكانی (ئیسرائیلیات)و ئەفسانە پووچەڵەكانیانە هەر بۆیەش (ئیمامی رازی) لە تەفسیرەكەیدا گوتوویەتی: (بێگومان ماڵا‌و سامانی پیاوێك هێندە نییە، كە بگاتە ئەو ڕادەیە چونكە ئێمە ئەگەر شارۆچكەیەكەی پڕ لە ئاڵتوون‌و خشڵە گرانەكانیش مەزەندە بكەین ئەوا ژمارەیەكی كەم لەو كلیلانەی بەر دەكەوێت، ئیتر چ ئاتاجێك بە زۆركردنی ئەو كلیلانە هەیە؟)( ).زانایانی تریش گوتوویانە (مفاتح) واتە ئەو گەنجینانەی كە ماڵا‌و سامانی قارونی تێدا پارێزراوە، ئەم گەنجینانەش گەورەو زۆر بوون‌و پیاوانی بەهێزی بارهەڵگر توانای هەڵگرتنیان نەبووە) ئەم وتەیەش زۆر شیاوو ماقووڵە‌و لەگەڵا وشەكانی ئایەتەكەشدا دەگونجێت. ئیمام (رازی) لە تەفسیرەكەیدا (التفسیر الكبیر) وای باس كردووە كەوا ڕای (ابن عباس)‌و (حسنی بصری)یە، وەك گوتوویە: (رای پەسندكراوی ابن عباس‌و (حسن ی بصری)یش لەسەر ئەوەیە كە وشەی (مفاتح) هەمان ئەو ماڵا‌و گەنجینەیەیە كە بە چەندین كەس هەڵ نەگیراون، ئەم مانایەش رۆشنترەو، لەگومانیش دوورترە)( ) ئێمەش لەگەڵا ئەم رایەداین‌و وای بۆ دەچین، كە لەگەڵا سیاغەی قورئانیشدا دەگونجێن. لە قورئانی پیرۆزدا سـێ‌ جارو لە سێ‌ سوورەتدا وشەی (مفاتح) هاتووە، وەك: 1- ئایەتی ژمارە (59) لە سوورەتی (الانعام)، كە خودا (جل جلالە) تیایدا فەرموویە:{وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْڕ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (59)} [الأنعام ] .. واتە: (خودا ئامرازەكانی گەیشتن بە هەموو نادیارو شارراوەكانی هەیەو جگە لەخۆی، كەس هیچیان لەبارەوە نازانیت).