ماڵپەری قورئانی پیرۆز

زانایانی تەفسیر لەئاست ئەم وتەیەی (قارون)دا رای هەمەجۆریان لەسەر دەرخستنی نیازی خاوەن وتەكە هەیە.. (امام  ابن كپیر) سێ‌ رای ئەو زانایانەی دیاری كردووە:

یەكەم/ بەمانای بێگومان خودا، كە ئەم ماڵاو سامانەی پێدام بەپێ‌ی ئەو زانیارییەی خۆی بوو، كە من شایانی ببووم، هەروەها بەپێ‌ی خۆشەویستیی خۆی بوو بۆ من.. قارون بەمەزەندەی خۆی وای بۆ چووە، كە: (بێگومان خودا بۆیە ئەم ماڵاو سامانەی پێداوم، چونكە زانیاریی لەسەر ئەوە هەبووە، كە من شایستەی دەبم) لەبارەی ئەم جۆرە مەزەندەیەوە خودا لەجێیەكی تری قورئاندا فەرموویەتی: واتە: )ئەگەر مرۆڤ تووشی ئازارو زیانێك بێت هانا بۆ ئێمە دێنێت، خۆ ئەگەر نازو نیعمەتێكمان پێ‌ بەخشی، دەڵێت: ئەمە تەنها بە شارەزایی‌و زیرەكیی خۆم دەستم كەوتووە. واتە: بە زانیاری‌و ئاگاداریی خوداش، وەك فەرمایشتێكی تری خودا كە فەرموویە:   

 واتە: (خۆ ئەگەر خێرو خۆشی بەسەر مرۆڤدا بڕێژین دوای ئەو تەنگانەیەی رووی تێ‌ كردبوو) خێرا بە دڵنیایییەوە دەلێت: (ئەمە هی خۆمەو بەڕەنجی شانی خۆمەو شایستەی بووم). بەمانای ئەمە هەر شایانی خۆمە.

دووەم/ -قارون- بایەخی بەزانستی كیمیا داوە: زانستی كیمیا لەلای گەلانی پێشین ئەو مانایەی وەك مانا زانستییە هاوچەرخەكەی ئەمڕۆی نەبووە، بەڵكو مانایەكی ئەفسانەیی‌و خەیاڵیی وای هەبووە كە لەسەر شتی پووچەڵا‌و خەرافات بەندبووە، بۆ نموونە لای خەڵكی ئەو سەردەمە (قارون) زانستێكی وای هەبووە گوایە توانیوویەتی كانزا هەمە جۆرەكانی وەك ئاسن‌و مس بگۆڕێت بۆ ئاڵتوونێكی ساغ‌و بێ‌ گەرد، قارونیش لای ئەوان توانیویەتی كە هەر كانزایەك لەبەردەمی دابووە بكات بە ئاڵتوون، بەهۆی ئەمەشەوە ماڵاو سامانەكەی زۆر بووەو، گەنجینەكانیشیی زیادیان كردووە.

(امام  ابن كپیر) بەرپەرچی ئەم وتەیەی داوەتەوەو گوتوویەتی (وتەیەكی لاوازە، چونكە زانستی كیمیاكەی لەخۆیدا زانستێكی بێ‌ ناوەڕۆك‌و پووچەڵا بووە، لەبەرئەوەی هیچ كەسێك توانای بەسەر دڵاو دەروونی خەڵكی عەوامدا نەبووە، تەنها خودای بەدەسەڵات‌و باڵا دەست نەبێت، لەم ڕووەوە خودای مەزن فەرموویە: واتە (ئەی خەڵكینە گوێ‌ رادێرن نموونەیەك هێنراوەتەوە: بەڕاستی ئەو كەسە بتپەرستانەوئەو لایەنانەی كە ئێوە هاوارو نزایان لەلا دەكەن (لەجیاتی ئەوەی نزاو هاوارەكە لای خودا بكەن) هەرگیز ئەوانە ناتوانن مێشێك دروست بكەن تەنانەت گەر هەمووشیان پێكەوەو لەیەك كۆمەڵادا كۆببنەوەو یاریدەدەری یەكتریش بن) ئەی داخۆ كێ‌ هەیە بتوانێت لە مس‌و ئاسن‌و هەر كانزایەكی تر ئاڵتوون دروست بكات.

سـێ‌یەم/ ڕای سێ‌ یەم لەسەر نیازەكەی (قارون)، ئەوەیە گوایە (ئەو ناوی هەرە گەورەی خودای زانیوەو، دووعای لەلای خودا پێ‌ كردووەو، بەهۆیەوە ماڵاو سامانی دەست كەوتووە)( ).

لێرەدا گرنگ ئەوەیە (قارون) گومانی وابووە، كە خودا بۆیە ماڵاو سامانی پێ‌ بەخشیوە، لەبەرئەوەی شایستەی بووەو، لەبەرئەوەی خودا خۆشیی ویستووەو، خۆیشی پیاوی ئەو حاڵەتەیە كە موڵك‌و ماڵی هەبێت‌و، لەبەرئەوەش گوایە چەند سیفەتێكی تایبەتیی وای تێدایە كە لەغەیری ئەوەدانین، لەبەر هەموو ئەمانە گوتوویەتی.

(قارون) ئەو حەقیقەتەی نەزانیوە، كە خودا بەماڵاو سامان تاقی كردۆتەوەو، ئەگەر خوداش نازو نیعمەتێكی زۆر بەسەر كەسێكدا بڕێژێت بەڵگەی ئەوە نییە، كە خودا ئەو كەسەی خۆش دەوێت.. كەمكردنەوەی ماڵاو سامانیش لەدەستێكی دی (واتە دەسكورتیی مرۆڤێكی تر) بەڵگەی ئەوە نییە، كە خودا رقی لەو كەسە بێت، هەروەها ماڵاو سامان دیاردەیەكی ڕێزلێنان یان سووكایەتی پێ‌ كردن نییە.. (قارون) هەموو ئەم راستیانەی نەدەزانی، هەر بۆیەش لە تاقیكردنەوەی وانەی (ماڵاو سامان)دا دەرنەچوو.

ئای چەند كەس هەیە لە خەڵكی، كە خودا نیعمەتی ماڵاو سامانی پێ‌ بەخشیون‌و بە چاویلكەی (قارون) بۆ ئەو نیعمەتە دەڕوانن،‌و بەپێوەری (قارون) دەیپێون‌و –وەك ئەو لێی تێ‌دەگەن‌و، بەزمانی حاڵا، یان زمانی ئاخاوتن هەمان قسەی –قارون- دەڵێنەوەو هەریەكەیان لەسەر بنچینەی وتەكەی ئەو رەفتار دەكەن.

لە سوورەتی (كهف)دا باسی كابرای خاوەنی دوو باخەكە كراوە، كە ئەویش هەمان وتارو رەفتاری هەبووە، وەك خودا لەسەر زاری ئەوەوە وتەكەی هێناوە كە كاتێك چۆتە باخەكەیەوە:. واتە: (كابرای خاوەن باخ‌و رەز چوو بۆ سەردانی باخەكانی‌و ستەمی لەخۆی كردبوو كاتێك گوتی: (من گومانم وا نییە، كە هەرگیز ئەم موڵكەم لەناوچێت، گومانیشم وانییە كە قیامەت بێت، ئەگەر بۆ لای خوداش بگەڕێنرێمەوە دڵنیام لەوێش جێگەو رێگەو باخ‌و باخاتی باشترم بۆ دانراوە).

بێگومان ماڵاو سامان خۆی فیتنەو تاقیكردنەوەو هەڵسەنگاندنن. زۆریی ماڵاو دەسرۆیشتوویی كەسێكیش نیشانەی ئەوە نییە ئەو كەسە خۆشەویست‌و رێزلێنراوی لای خودایە، هەروەك كەمی‌و كەمدەستیش نیشانەی ئەوە نییە، كە ئەو كەسە بەكەم سەیر كرابێت‌و خودا رقیی لێی بێت.

بەڵكو بناغەی پەسەندی‌و پیاو ماقووڵیی كەسێك لەلای خودا باوەڕو لەخواترسانە.. مرۆڤی بەرێز لەلای خودا ئیماندارێكی لەخواترسە، نەك دەوڵەمەندێكی دەستڕۆیشتوو، بەڕێزترین كەسیش لەلای خوا بەتەقواترین‌و خواناسترین كەسە نەك تەنها دەوڵەمەندترین كەس بێت، قورئان بەراشكاوی ئەم حەقیقەتەی دەربڕیوە: واتە: (بەبێ‌ هیچ گومانێك بەرێزترین كەستان لەئێوە (ئەی گرۆی ئادەمی) لەلای خودا ئەوەیە كە بەتەقواترین كەسەو، كە زۆرتر لەخوا دەترسێت، بەڕاستی خودا زاناو ئاگاداری هەموانە).

باوەڕدارانی لەخواترس‌و خاوەنانی بیروڕای ئیماندارێتی، ساغ‌و جۆش دراوی قورئان بەم جۆرە لە ڕاستییەكە تێدەگەن، لەبەرئەوە نە لە ستەمدا رۆدەچن‌و نە دەستدرێژی دەكەنە سەر كەسیش لەكاتێكدا، ئەگەر پارەو ماڵا لەلایان زۆر بوو، بەڵكو لە جێ‌بەجێ‌كردنی فەرمانی خوادا بەكاری دێنن‌و، سوپاسی خودای بەخشندەو نیعمەتبەخشی لەسەر دەكەن، هەروەها لەكاتێكدا ماڵا‌و سامانیان كەم بووەوە، دڵتەنگ‌و نائومێد نابن.

بەڵام ئەوكەسەی پێوەرە ئیمانییەكەو، دیدە قورئانییەكەی ون كردووە وای بۆ دەچێت گوایە ماڵاو سامان، هۆكاری رێزلێنان، یان بەكەم گرتنە، هەر بۆیەش ئەگەر پارەو ماڵی زۆری لەدەست دابوو، وەك (قارون) هەڵسوكەوتی پێوە دەكات‌و دەڵێت: بەزانست‌و شارەزایی‌و ئازایەتی خۆم دەستم كەوتووە  خۆ ئەگەر ماڵاو سامانی كەم بۆوە دڵتەنگ‌و خەمبار دەبێت، خوداش لە قورئاندا ئەم جۆرە بۆچوونەی ئەو كەسانەی دیاریكردووەو لەبارەیانەوە فەرموویە:

واتە: (ئادەمیزاد كاتێك، خودا تاقیی دەكاتەوەو رێزی لێ دەنێت‌و نازو نیعمەتی بەسەردا دەڕێژێت، دەڵێت: پەروەردگارم خۆشیی دەوێم‌و رێزی لێ ناوم، بەڵام كاتێك لە تاقیكردنەوەیەكی تردا، خودا رزق‌و رۆزیی كەمی پێ‌ دەبەخشێت‌و لێی ئاڵۆز دەكات، دەڵێت: پەروەردگارم منی خۆش ناوێت‌و رقی لێمەو، بەچاوی سووك سەیری كردووم).