ماڵپەری قورئانی پیرۆز

له‌سونه‌نى فه‌رمووده‌كانى ابوداوودى ئه‌سه‌جه‌ستانى//نووسينگه‌ى ته‌فسير ///عَنْ ابْنِ عَبَّاس, قَالَ: قَال رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: (مَا أُمِرْتُ بِتَشْيِيدِ الْمَسَاجِدِ). قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: لَتُزَخْڕفُنَّهَا كَمَا زَخْرَفَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى.(صحيح)/واتە: لە ئیبنو عەباسەوە

رەزای خوایان لێ بێ هاتووە, كە وتویەتی: پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرموویەتی: (فەرمانم پێ نەدراوە مزگەوتەكان زیاد لە پێویست بەرزكەمەوە). ئیبنو عەباس وتی: ئایا مزگەوتەكان دەڕازێننەوە وەك چۆن گاور و جوەكان كەنیسەو پەرستگاكانیان دەڕازاندەوە. //عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ النَّبِىَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: (لاَ تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَتَبَاهَى النَّاسُ فِى الْمَسَاجِدِ).(صحيح)/واتە: لە ئەنەسەوە هاتووە, كە پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم  فەرموویەتی: (قیامەت نایەت هەتا خەڵك خۆی بە مزگەوت دروستكردن و رازاندنەوەیەوە هەڵنەكێشێت). - واتە هەركەسەو شانازی بە مزگەوتەكەی خۆیەوە دەكات - . عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِى الْعَاصِ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمَرَهُ أَنْ يَجْعَلَ مَسْجِدَ الطَّائِفِ حَيْثُ كَانَ طَوَاغِيَتُهُمْ(صحيح)/واتە: لە (عُثمَان)ی كوڕی (أَبِی الْعَاص)ەوە هاتووە, كە پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرمانی پێ كردوە پەرستگاكەی ("ائِف) كە پێشتر بتیان تێدا دەپەرست, بۆیان بكات بە مزگەوت بۆ ئەوەی خواپەرستی تێدا بكەن/عَنْ نَافِعٍ: أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ أَخْبَرَهُ أَنَّ الْمَسْجِدَ كَانَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَبْنِيًّا بِاللَّبِنِ وَالْجَڕيدِد, وَعَمَدُهُ - قَالَ مُجَاهِدٌ: عُمُدُهُ - مِنْ خَشَبِ النَّخْلِ, فَلَمْ يَزِدْ فِيهِ أَبُو بَكْرٍ شَيْئًا, وَزَادَ فِيهِ عُمَرُ: وَبَنَاهُ عَلَى بِنَائِهِ فِى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِاللَّبِنِ وَالْجَڕيدِ, وَأَعَادَ عَمَدَهُ. - وَقَالَ مُجَاهِدٌ: عُمُدَهُ – خَشَبًا, وَغَيَّرَهُ عُثْمَانُ, فَزَادَ فِيهِ زِيَادَةً كَثِيرَةً, وَبَنَى جِدَارَهُ بِالْحِجَارَةِ الْمَنْقُوشَةِ وَالْقَصَّةِ, وَجَعَلَ عَمَدَهُ مِنْ حِجَارَةٍ مَنْقُوشَةٍ وَسَقَّفَهُ بِالسَّاجِ, قَالَ مُجَاهِدٌ: وَسَقْفُهُ السَّاجُ, قَالَ أَبُو دَاوُدَ: الْقَصَّةُ الْجِصُّ.(صحيح)/واتە: لە نافعەوە هاتووە, كە (عَبْدُ اللَّه)ی كوڕی عومەر رەزای خوایان لێ بێ بۆی گێڕاوەتەوە, لەسەردەمی پێغەمبەری خوادا صلی الله علیە وسلم مزگەوتەكەی كە بە مزگەوتی پێغەمبەر صلی الله علیە وسلم ناسراوە بە خشت و پەلكە خورما دروست كرابوو, - موجاهید وتی: كۆڵەكەكانی لە تەختەی دارخورما بوون- پێشەوا ئەبو بەكر رەزای خوای لێ بێ لەسەردەمی خۆیدا هیچی بۆ زیاد نەكرد, بەڵام پێشەوا عومەر رەزای خوای لێ بێ دەستكاری كردوو لە پانی و بەرزی بۆی زیاد كرد, بەڵام هەروەك سەردەمی پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم دیوارەكەی بە خشت و پەلكە خورما دروست كردو دارەڕاو پەردووەكەی لە دارخورمای تازە دانایەوە, - موجاهید وتی: كۆڵەكەكانی لە دارخورما بوون- بەڵام لەپاشدا پێشەوا عوسمان رەزای خوای لێ بێ دەستكاریەكی چاكی كردوو زۆر شتی گۆڕی و زۆری بۆ زیاد كرد, دیوارەكانی بە بەردی نەخشاو و گەچ  دروست كرد, لەجیاتی كۆڵەكە پایەی بە بەردی نەقاری نەخشین دانا, وە بە داری ساج سسەقفەكەی دارەڕا كرد. موجاهید وتی: سەقفەكەی بە داری ساج دارەڕا كرد. ئەبو داود دەڵێت: (الْقَصَّە) واتە: گەچ//عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ, قَالَ: قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْمَدِينَةَ فَنَزَلَ فِى عُلْوِ الْمَدِينَةِ فِى حَىٍّ يُقَالُ لَهُمْ: بَنُو عَمْڕو بْنِ عَوْفٍ فَأَقَامَ فِيهِمْ أَرْبَعَ عَشَرَةَ لَيْلَةً, ثُمَّ أَرْسَلَ إِلَى بَنِى النَّجَّاڕ, فَجَاءُوا مُتَقَلِّدِينَ سُيُوفَهُمْ, فَقَالَ أَنَسٌ: فَكَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى رَاحِلَتِهِ وَأَبُو بَكْرٍ ڕدْفَهُ, وَمَلأُ بَنِى النَّجَّاڕ حَوْلَهُ حَتَّى أَلْقَى بِفِنَاءِ أَبِى أَيُّوبَ. وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّى حَيْثُ أَدْرَكَتْهُ الصَّلاَةُ, وَيُصَلِّى فِى مَرَابِضِ الْغَنَمِ, وَإِنَّهُ أَمَرَ بِبِنَاءِ الْمَسْجِدِ, فَأَرْسَلَ إِلَى بَنِى النَّجَّاڕ فَقَالَ: (يَا بَنِى النَّجَّاڕ, ثَامِنُونِى بِحَائِطِكُمْ هَذَا). فَقَالُوا وَاللَّهِ لاَ نَطْلُبُ ثَمَنَهُ إِلاَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ, قَالَ أَنَسٌ: وَكَانَ فِيهِ مَا أَقُولُ لَكُمْ: كَانَتْ فِيهِ قُبُورُ الْمُشْڕكِينَ, وَكَانَتْ فِيهِ خِرَبٌ, وَكَانَ فِيهِ نَخْلٌ, فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِقُبُوڕ الْمُشْڕكِينَ فَنُبِشَتْ, وَبِالْخِرَبِ فَسُوِّيَتْ, وَبِالنَّخْلِ فَقُطِعَ, فَصَفُّوا النَّخْلَ قِبْلَةَ الْمَسْجِدِ, وَجَعَلُوا عِضَادَتَيْهِ حِجَارَةً, وَجَعَلُوا يَنْقُلُونَ الصَّخْرَ وَهُمْ يَرْتَجِزُونَ, وَالنَّبِىُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَعَهُمْ وَهُوَ يَقُولُ اللَّهُـمَّ لاَ خَيْـرَ إِلاَّ خَيْـرُ الآخِـرَهْ      فَـانْصُـڕ الأَنْصَـارَ وَالْمُهَـاجِـرَهْ(صحيح)/واتە: لە ئەنەسی كوڕی مالیكەوە هاتووە, كە وتویەتی: پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم هات بۆ مەدینە, لەسەروی مەدینەوە دابەزی لەناو هۆزێكدا كە پێیان دەوتن: نەوەی عەمری كوڕی عەوف چواردە شەو لەناویاندا مایەوە, پاشان ناردی بەدوای پیاوماقوڵانی (بَنِی النَّجَّار)دا, ئەوانیش هاتن شمشێرەكانیان لە ملدا بوو, ئەنەس وتی: هەر دەڵێی ئێستا چاوم لە پێغەمبەری خوایە صلی الله علیە وسلم بەسەر وشترەكەیەوە ئەبو بەكر لە پاشكۆیدایەو پیاوماقوڵانی (بَنِی النَّجَّار) دەورەیان داوە هەتا گەیشتە بەردەم ماڵی ئەبو ئەیوب. پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم لەهەرشوێنێك كاتی نوێژ بهاتایە نوێژی دەكرد, لە مۆڵگە یان پەچەی مەڕدا نوێژی كرد, پاشان فەرمانی كرد بەدروستكردنی مزگەوت, جا ناردی بەدوای پیاوماقوڵانی (بَنِی النَّجَّار)دا, ئەوانیش هاتن و پێی فەرموون: (ئەی (بَنِی النَّجَّار) مامەڵەی ئەم باخە خورمایەتانم لەگەڵ بكەن). وتیان: سوێند بێ بە خوا نرخی ئەوە تەنها لەخوای گەورە داوادەكەین, ئەنەس وتی: باخەكە ئەمانەی تێدابوو دار خورماو, گۆڕی هاوەڵ بۆ خوا بڕیاردەران و, چەند كەلاوەیەك, پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرمانی كرد بە بڕینی دارخورماكان و, هەڵتەكاندنی گۆڕی هاوەڵ بۆ خوا بڕیاردەران و, كەلاوەكانیش تەخت كران و جێگاكەیان پڕكرایەوە, دارخورماكانیان لەلای قیبلەوە ریز كرد, دوولاكەی بە بەرد دانرا, جا هاوەڵان بەردیان دەگواستەوەو سرودیان دەخوێندەوە پێغەمبەریشیان لەگەڵ بوو ئەویش دەیفەرموو: