ماڵپەری قورئانی پیرۆز

(قارون) ستەمی زیاد لەڕادەی لە گەلەكەی كردو لەسنوور دەرچوو، ئینجا سەرگەردان‌و لووتبەرزو بەزەبر دەرچوو، بەخۆی دەنازی‌و سەری لێ تێك چوو، بۆیە بەو شێوە خۆنواندن‌و خۆڕازاندنەوەیەوە بەنێو گەلەكەیدا سووڕایەوەو نازی دەركردو پۆزی لێ دەداو كەشخەییی دەكرد، ئیدی خۆی‌و خەڵكیشی خراپ كرد، لەهەموو ئەو تاوانانەشدا ئەوپەڕی خراپیی گرتەبەر. تا لەئاكامدا كاتی چنینەوەی بەرهەمە تاڵەكانی ئەو تاوانە دزێوانەی بەسەرداهات.

بێگومان خودا مۆڵەتی بەقارون دابوو تاكو بەخۆیدا بچێتەوەو بیر بكاتەوە، بەڵام بیری نەكردەوە، ئامۆژگارانیش ئامۆژگارییان كردو هیچ ئامۆژگاریییەكی نەبیست، بەهەموو شێوازێكی وریاكـردنەوەو پەندو دەرس دادان لەگەڵــی خەریك بوون‌و پەندو وتەی بەســوودیان پێ‌گەیاند، بەڵام هیچ پەندێكــی وەرنەگرت‌و عاقڵا نەبوو.

(قارون) خودای پەروەردگاری بیر چووبووەوە، بۆیە خوداش (قارون)ی بەو دەروونە دنیا پەرستەی خۆی سپارد، ئەویش بە ماڵاو گەنجینەكانی دەنازی بێ‌ ئەوەی سودی پێ‌بگەیەنن‌و سەرخەری بن‌و سزای خودای لەسەر لابەرن. (خۆی‌و خانەو ماڵیمان بەناخی زەویدا بردە خوارێ‌) لەنێوان ئەم دوو رستەیەدا  پەیوەستی هەیەو ئامرازی پەیوەستییەكەی نێوانیشیان پیتی (ف)ە، بەستنەوەی رستەی دووەمیش بە رستەی یەكەم بە پیتی (ف)و دەلالەتی پیتەكەش لەسەر رێكخستن‌و بەدواداهاتن (وەك زانایانی زمان دەڵێن) مانای وایە، كە (ڕستەی دووەم) لەسەر(ڕستەی یەكەم) رێكخراوەو، رستەی یەكەمیش هۆیەك بووە بۆ هاتنی دووەم، هەروەها رستەی دووەمیش راستەوخۆ لەدوای رستەی یەكەمەوە هاتووە.

دوای ئەم تێبینییەش لەسەر مانای پیتی (ف)و بەستنەوەی نێوانی هەردوو ڕستەكە، بۆمان ڕوون دەبێتەوە، كە دەرچوون‌و سووڕانەوەی قارون بەو شێوە خۆنواندنەوە لەنێوگەلەكەی داو بەو هەستی خۆ بەزل زانی‌و بەخۆشەیدابوونەی، هۆیەكی ڕاستەوخۆی سزا بە خۆگەیاندن‌و بەناخی زەوی داچوونی خۆی‌و خانەو ماڵی بووە، وادیاریشە حیكمەت لەوەدا ئەوەیە كەئەو بەدواقۆناغی خراپەو لە ستەمدا رۆچوون‌و زوڵم‌و فەساد گەیشتووە كاتێك بەو خۆڕازاندن‌و بەخۆنازینە بەناو خەڵكیدا سووڕاوەتەوەو هیچ بوارێكی بۆ پاشگەزبوونەوە لەبەردەمدا نەماوەو هەموو شێوەو جۆرو رەنگێكی ئازاردانی گەلەكەی بەكارهێناوە، ئیدی چی بۆ ماوەتەوە؟!

ئەو بەم جۆرە گەڕانەی كە بەخۆیدا نازیوەو كەشخەیی پێوە كردووە رق‌و تووڕەیی خودای بەسەر خۆیدا هێناوەو داوای پێشخستنی سزاكەی كردووەو بەپەلەو هەڵەداوان خۆی پێ‌گەیاندووەو كەوتۆتە ناوی.

هەموو دەوڵەمەندە خۆ بەزل زان‌و لووتبەرزەكان بەم ڕەنگە رەفتار دەكەن، بەتایبەتیش هەتا لووتبەرزی‌و خۆ بەزل زانییان زیاتر بێت، ئەوا گوناه‌و سزاكەشیان زیاتر دەبێت، هەرچەندێكیش زیادەڕۆیی لەكەرەسەی خۆشی رابواردن‌و بەدڕەوشتی‌و بەخۆنازین‌و لەخۆبایی بوون دا بكەن، ئەوا بەشێوەیەكی زیاتر سزاو ڕق‌و تووڕەییی توندی خودا بەسەر خۆیاندا دێنن‌و، پەلەیان لەكەوتنە نێو ئەو سزایەدا كردووە. خوداش فەرموویە: واتە: (ئەوانەی كافربوون وا نەزانن مۆڵەتمان داون‌و نازو نیعمەتی دنیامان پێ‌ بەخشیون وگوایە ئەوە مایەی خێرو خۆشییە بۆیان، ئێمە بۆیە مۆڵەتیان دەدەین تا گوناه‌و تاوانیان زیاتر بێت‌و سزایەكی سەرشۆڕكەریش چاوەڕییانە).

تاوانی قارونیش كە بەخۆنواندن‌و خۆڕازاندنەوەی زیاد لەڕادەوە بەنێو گەلەكەیدا سووڕاوەتەوە، بووە هۆی بەناخی زەویدا بردنی خۆی‌و خانەو ماڵی بەو ناخی زەویدابردنەش (قارون) كۆتایی پێ‌هاتووەو فیتنەو بەڵای نەماوەو ماڵاو سامانیشی بزربووەو لەبەرچاوان نەماوە.. زەوی درزی داوەو قووتی داوە، خۆی‌و ئەو خانووەی قووت داوە، كە هەموو ماڵاو سامان‌و گەنجینەكانی تێدابووە.

قورئان چۆنیەتیی ئەو بەناخی زەوی دابردنەی شی نەكردۆتەوەو بەدرێژی باسی لێوە نەكردووە، لەبەر ئەوە بۆ ئێمە شیاو نییە كە هیچ قسەو باسێك لەوبارەیەوە لە وتە هەڵبەستراوەكانی جوولەكەو (اسرائیلیات)یانەوە وەرگرین، بەڵكو تەنها شێوازی كورتكردنەوەی ئایەتەكەو ڕادەی زانراویی‌و نەزانراویی چیرۆكەكە ڕەچاو دەكەین‌و قورئان چۆنی هێناوە ئێمەش هەر هێندەی لێ باس دەكەین‌و پتر لە قورئان لەسەری ناڕۆین.

زانایانی تەفسیر لەڕێ‌ی گێرانەوەو لەمەڕ تەفسیری خۆیان بۆ ئەو بەناخی زەوی دابردنە فەرموودەیەكیان بەپلەی (صحیح) لە پێغەمبەرەوە  گێڕاوەتەوە كە فەرموویەتی: ((بینما رجل یجر إزاره، اذا خسف به، فهو یتجلجل فی الارض الی یوم القیامە)). واتە (لەكاتێكدا پیاوێك شەرواڵا‌و پانتۆڵەكەی لەبەر لوتبەرزی بەدوای خۆیدا دەخشێنێ‌، كتوپڕ بەناخی زەویدا براو تا ڕۆژی قیامەت هەر بەقوولایی زەویدا دەبرێت). گوتوویانە (مەبەست لەم پیاوەی نێو فەرموودەكە – قارون-ە)..

 زانای ئیسلام (ابن حجر)، كە نازناوی (الحافظ)ی هەیە بەهۆی ئەوەی ژمارەیەكی هێجگار زۆری فەرموودەی لەبەربووە، لەكتێبەكەیدا (فتح الباری) ولە شیكردنەوەی ئەم فەرموودەیەدا گوتوویەتی: (علامە الكلابادی) لەكتێبی (معانی الاخبار)دا سوورە لەسەر ئەوەی، كە ئەو پیاوەی لە فەرموودەكەدا باسی هاتووە- قارون-ە هەروەها زانا (جوهری)یش لە (صحاح)دا هەمان بیروڕای هەیە. (طبری)یش لە (التاریخ)دا لە (قتادە)وە گێراوێتییەوە، كە گووتوویەتی: (بۆمان باس كراوە كە (قارون) هەموو رۆژێك بەقەد باڵای مرۆڤێك بەناخی زەویدا دەبرێتە خوارەوەو، تا ڕۆژی قیامەت هەر بەنێو زەوی دادەبرێت‌و ناگاتە بنەكەی ))

ئەم وتەیەی (قتادە)، كە (گبری) هێناوێتییەوە، هیچ بەڵگەیەكی لەفەرموودە (صحیح)ەكاندا لەسەر نییە، بۆیە ئێمەش لەئاستی دا بێ دەنگ دەبین وهیچ ناڵێین.

لێرەشدا گرنگ ئەوەیە، كە فەرموودەكە بەڕاشكاوی ناوی (قارون)ی نەهێناوە هەرچەندە وای لێ بفامرێتەوە، ئەم جۆرە فەهم‌و لێ تێگەیشتنەش بەدوور دانانرێت‌و ئەگەری شیاوی هەیە.

(قاروون) ڕۆیشت‌و كەوتە نێو قووڵایییەكانی زەوییەوە، گەنجینەكانیش تێیدا سەرنگوم بوون‌و، وەك ئەوەی لەم دنیایەشدا نە ژیابێت‌و خاوەن موڵك‌و سامان نەبووبێت.

(قاروون) ڕۆشت‌و تەنها چیرۆك‌و بەسەرهاتەكەی مایەوە، تاببێت بە پەندو دەرس بۆ گشت كەسێك، كە پەندی لێ وەربگرن‌و، وەك قارون ڕەفتار نەكەن، تاكو ئەو سزایەی، كە خودا بە قاروونی گەیاند بەر ئەوان نەكەوێت، چونكە گەر وەك ئەو ڕەفتار بكەن، ئەوا هیچ شتێك سوودیان پێ ناگەیەنێت‌و سزای خودایان لەسەر هەڵناگرێـت وەك چۆن قارون هیچ شتێك سوودی پێنەدا..