ماڵپەری قورئانی پیرۆز

له‌ سونه‌نی فه‌رمووده‌كانی ابوداوودی ئه‌سه‌جه‌سستانی /نووسینگه‌ی ته‌فسیر///عَنْ أَبِى الدَّرْدَاءِ, قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «مَا مِنْ ثَلاَثَةٍ فِى قَرْيَةٍ وَلاَ بَدْوٍ لاَ تُقَامُ فِيهِمُ الصَّلاَةُ إِلاَّ قَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ, فَعَلَيْكَ بِالْجَمَاعَةِ,

فَإِنَّمَا يَأْكُلُ الذِّئْبُ الْقَاصِيَةَ ». قَالَ زَائِدَةُ: قَالَ السَّائِبُ: يَعْنِى (بِالْجَمَاعَةِ) الصَّلاَةَ فِى الْجَمَاعَةِ./(حسن) واتە: لە (أَبِی الدَّرْدَا‌ء)ەوە هاتووە, كە وتویەتی: بیستم لە پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم دەیفەرموو: ئەگەر سێ‌ كەس پێكەوە بوون جاگوند نشین بوون یا كۆچەری بەكۆمەڵ نوێژیان نەكرد, ئەوە شەیتان زاڵا بووە بەسەریاندا, كەواتە ئەی موسڵمان بەجەماعەت نوێژەكانت بكەو پابەند بە بەنوێژی بە كۆمەڵەوە, چونكە گورك ئەومەڕە دەخوات كە تەنیایە. (زَائِدَە) وتی: سائب وتی: مانای (بِالْجَمَاعَە). واتە نوێژی بە كۆمەڵ.     عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ, قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: « لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ آمُرَ بِالصَّلاَةِ فَتُقَامَ, ثُمَّ آمُرَ رَجُلاً فَيُصَلِّىَ بِالنَّاسِ, ثُمَّ أَنْطَلِقَ مَعِى بِڕجَالٍ مَعَهُمْ حُزَمٌ مِنْ حَطَبٍ, إِلَى قَوْمٍ لاَ يَشْهَدُونَ الصَّلاَةَ, فَأُحَرِّقَ عَلَيْهِمْ بُيُوتَهُمْ بِالنَّاڕ »./(صحيح)واتە: لە ئەبو هورەیرەوە هاتووە, كە وتویەتی: پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرموویەتی: نیازم كرد فەرمان بدەم قامەت بۆ نوێژ بكرێ‌, پاشان فەرمان بكەم بە یەكێك پێشنوێژی بۆ خەڵكەكە بكات, خۆشم لەگەڵ چەند كەسێك كە یەكی كۆمەڵێ داریان پێ بێت, بڕۆم ماڵی ئەو كەسانە بسوتێنم بە سەریاندا كە ئامادەی نوێژی بەكۆمەڵ نابن.      عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ, قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: « لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ آمُرَ فِتْيَتِى فَيَجْمَعُوا حُزَمًا مِنْ حَطَبٍ, ثُمَّ آتِىَ قَوْمًا يُصَلُّونَ فِى بُيُوتِهِمْ, لَيْسَتْ بِهِمْ عِلَّةٌ فَأُحَرِّقُهَا عَلَيْهِمْ ». قُلْتُ لِيَزِيدَ بْنِ الأَصَمِّ: يَا أَبَا عَوْفٍ الْجُمُعَةَ عَنْى أَوْ غَيْرَهَا؟ قَالَ: صُمَّتَا أُذُنَاىَ, إِنْ لَمْ أَكُنْ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ يَأْثِرُهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ, مَا ذَكَرَ جُمُعَةً وَلاَ غَيْرَهَا./(صحيح)واتە: لە ئەبو هورەیرەوە هاتووە, كە وتویەتی: پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم فەرموویەتی: (نیازم كرد فەرمان بدەم چەند كەسێك دار كۆبكەنەوە و لەگەڵ خۆیان بیهێنن, خۆشم لەگەڵ ئەوانەی كە دارەكانیان پێیە بڕۆم ماڵی ئەو كەسانە بسوتێنم بە سەریاندا كە نەخۆش نین, یان عوزریان نیەو لەماڵەوە نوێژ دەكەن - واتە بەهانەی شەرعیان نیە -). راوی دەڵێ: وتم: بە یەزیدی كوڕی (أَصَمّ): ئەی (أَبَا عَوْف) ئایا پێغەمبەر صلی الله علیە وسلم مەبەستی لە نوێژی جومعە بوو یان مەبەستی جگە لە نوێژی جومعە لەنوێژە فەرزەكانی تر بوو؟ وتی: یاخوا گوێم كەڕ بێت, ئەگەر بەو شێوەیە نەم بیست بێت كە ئەبو هورەیرە, لە پێغەمبەرەوە صلی الله علیە وسلم گێڕاویەتیەوە, ئەویش ئەوەیە كە پێغەمبەر صلی الله علیە وسلم باسی نوێژی جومعەو جگە لە نوێژی جومعەشی نەكرد, بەڵكو بەگشتی باسی نوێژە فەرزەكانی كرد    عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ, قَالَ: حَافِظُوا عَلَى هَؤُلاَءِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ حَيْثُ يُنَادَى بِهِنَّ, فَإِنَّهُنَّ مِنْ سُنَنِ الْهُدَى, وَإِنَّ اللَّهَ شَرَعَ لِنَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سُنَنَ الْهُدَى, وَلَقَدْ رَأَيْتُنَا وَمَا يَتَخَلَّفُ عَنْهَا إِلاَّ مُنَافِقٌ بَيِّنُ النِّفَاقِ, وَلَقَدْ رَأَيْتُنَا وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيُهَادَى بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ حَتَّى يُقَامَ فِى الصَّفِّ, وَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ وَلَهُ مَسْجِدٌ فِى بَيْتِهِ, وَلَوْ صَلَّيْتُمْ فِى بُيُوتِكُمْ وَتَرَكْتُمْ مَسَاجِدَكُمْ تَرَكْتُمْ سُنَّةَ نَبِيِّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ, وَلَوْ تَرَكْتُمْ سُنَّةَ نَبِيِّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَكَفَرْتُمْ./(صحيح)اللَّهُ عَڵیْهِ ۆسَلَّمَ ڵكَفَرْتُمْ. واتە: لە (عَبْدُ اللَّه)ی كوڕی مەسعودەوە هاتووە, كە وتویەتی: پارێزگاری بكەن لە سنورەكانی ئەو پێنج نوێژە فەرزانە كە بانگیان بۆ دەدرێت, چونكە لە سوننەت و رێگەی راستی هیدایەتن, بێگومان خوای گەورە سوننەت و رێگەی راستی هیدایەتی بۆ پێغەمبەرەكەی داناوە, ئێمە وامان بینیوە كە تەنها ئەو مونافیقانەی كەناسراو بوون دوادەكەوتن لە نوێژی جەماعەت, وە پیاوی وامان دیوە دوو پیاو چوونەتە ئەم لاو لایەوەو دەستیان گرتووەو بەیارمەتی ئەوان دەهات هەتا دەینهێنایە ناو ریزی نوێژی جەماعەتەوە, وە هەریەكێ لە ئێوە مزگەوت یان شوێنی نوێژكردنی هەیە لەماڵەوە, ئەگەر ئێوەش لە ماڵەوە نوێژ بكەن و تەركی نوێژی بەكۆمەڵ بكەن لە مزگەوتەكانتاندا ئەوە تەركی سوننەتی پێغەمبەرەكەتان صلی الله علیە وسلم كردووە, ئەگەر تەركی سوننەتی پێغەمبەرەكەشتان صلی الله علیە وسلم كرد ئەوا بەرەو كافربوون دەڕۆن.       عَنْ ابْنِ أُمِّ مَكْتُومٍ: أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِىَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنِّى رَجُلٌ ضَڕيرُ الْبَصَڕ, شَاسِعُ الدَّاڕ, وَلِى قَائِدٌ لاَ يُلاَئِمُنِى, فَهَلْ لِى رُخْصَةٌ أَنْ أُصَلِّىَ فِى بَيْتِى؟ قَالَ: «هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ». قَالَ: نَعَمْ, قَالَ: « لاَ أَجِدُ لَكَ رُخْصَةً »./(حسن صحيح)واتە: كوڕی (أُمِّ مَكْتُوم) - كە بانگدەری پێغەمبەر صلی الله علیە وسلم بوو - لە پێغەمبەری صلی الله علیە وسلم پرسی؟ وتی: ئەی پێغەمبەری خوا صلی الله علیە وسلم من پیاوێكی نابینام و ماڵەكەمان دوورە لە مزگەوتەوە, چاوساغم نیە دەستم بگرێت بێم بۆ مزگەوت, ئایا رێگەم دەدەیت لەماڵەوە نوێژەكانم بكەم؟ فەرمووی: (گوێت لە بانگە). وتی: بەڵێ گوێم لە بانگە, فەرمووی: (دەی رێگەت پێ نادەم).