ماڵپەری قورئانی پیرۆز

ئەم ئایەتە پیرۆزە باس لە گرنگی بابەتی سەرەتای بەدیهێنان و كۆتایهاتنی دەكات و دەیدات بە گوێ و تەسەوری مرۆڤدا كە ڕووداوێكی بەبایەخە بۆ بوونی مرۆڤ و بوونی سەرجەم گەردوون. لێرەدا مەبەست لە سەرەتای دەستپێكردنی بوون، سەرەتای دەستپێكردنی گەردوونە بە هەموو ئەو شتانەی تێیدایە، ئەوانەی بەچاوی ئاسایی دەبینرێن و ئەوانەش كە تەنانەت بە بەتواناترین تەلەسكۆب و مایكرۆسكۆبەكانیش نابینرێن و دەگونجێت لە داهاتووشدا نەبینرێن، هەروەها ئەو شتانەی بە زانستی خۆمان دەیزانین و بە لۆژیك و حسابات پێی گەیشتوین و ئەوەش كە بە زانستیشمان نایزانین و نهێنییەكن لە نهێنییەكانی بوون و بەدیهێنان. 

ئەوەش كە لە ئایەتە پیرۆزەكەوە تێیدەگەین ئەوەیە: ئەم گەردوونە دوورییەكانی بە زیاتر لە (20ملیۆن ساڵی ڕووناكی) مەزەندە دەكرێت و بارستاییەكەشی بە (10) و لەبەر دەمیدا (55) سفر كیلۆگرام دەخەمڵێنرێت، لەبەر دەستی توانایی خوادا وەك پەڕەكانی كتێبێكە لەبەردەم خوێنەرەكەیدا. ئەم لێكچونەی گەردوون بە پەڕەكانی كتێبێك لێكچونێكی گەلێك جوان و وردە و پێویستە مرۆڤ هەڵوێستەی لەسەر بكات و بیری لێبكاتەوە. 

 

لەئایەتە پیرۆزەكەوە چەند خاڵێكمان بۆ دەردەكەوێت: 

یەكەم: هەرچەند گەردوون فراوان بێت و ناوەرۆكەكەی زیادبێت و كێشەكەی قورستر بێت، بەڵام هەرگیز لە بەدیهێنەرەكەی یاخی نابێت، بەڵكو زۆر بەسادەیی و ئاسانی دەیپێچێتەوە، هەروەك چۆن خاوەن پەرتوكێك پەڕەكانی پەرتوكەكە دەپیچێتەوە. خوای بەتوانا و خاوەن دەسەڵات لە ئایەتێكی تردا جەخت لەم ڕاستییە دەكاتەوە كە ئەم كارە بۆ پەروەردگار كارێكی زۆر سادە و ئاسانە، وەك دەفەرموێت:{وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (27)} [الروم]، واتە: هەر ئەو زاتە لە سەرەتاوە بەدیهێنراوەكانی بەدیهێناوە، پاشان (بەجۆرێكی تر دروستیان دەكاتەوە) بێگومان ئەو كارە لە دروستكردنی سەرەتا لای ئاسانترە، نموونەی بەرز و وەسفی بڵند هەر شایستەی ئەو زاتەیە، لە ئاسمانەكان و زەویدا، بەڕاستی زاتێكی زۆر بەدەسەڵات و دانایە. 

دووەم: ئایەتەكە گەردوون بە پەڕەی ئاسۆیی تەخت دەچوێنێت، دەگونجێت بەڕاستیش گەردوون تەخت بێت وەك دۆخێك لەنێوان گەردوونی داخراو و كراوەدا، ئەمەش كاتێك چڕیی گەردوون یەكسان دەبێت بە چڕیی مۆلەقە (زۆرێك لە زانایانی گەردوون ئەم بۆچوونە پەسەند دەكەن)... بەهۆی زۆر گەورەیی و فراوانی قەبارەی گەردوونەوە (بەگوێرەی ئێمەوە) وەك ڕووتەختێك وەهایە (ئەگەر لەڕاستیدا بەوجۆرەش نەبێت)، هەروەك چۆن لە سەرەتادا زەوی بە ڕوویەكی ئاسۆیی تەخت دادەنرا لەلایەن دانیشتوانەوە، تاكو ئەوە دۆزرایەوە كە زەوی گۆییە. بۆیە لێكچواندنی زەوی بە پەڕەكانی تۆمارێك نزیكە لەواقیعەوە بەوەی ئێمەی مرۆڤ لە هەموو لایەكیەوە گەردوون بەڕوویەكی تەخت دەبینین، هەتاكو وادێتە بیرمان لەڕاستیدا گەردوون شێوەكەی تەختە (زۆر دەگونجێت بەوشێوەیەش بێت) لە شێوەی تەختیی پەڕەكانی پەرتوكێكدا . 

سێیەم: ئایەتەكە بیری مرۆڤ بەرەو كشانی گەردوون پاشان هاتنەوەیەك و داڕمانی دەبات. وێكچواندنی پێچانەوەی گەردوون بە پێچانەوەی پەڕەكانی پەرتوكێك وێكچواندنێكی ئێجگار جوان و بەرزترە لە هەر وەسفێك كە بۆ ئەو حاڵەتە بكرێت. بەشێوەیەك تەنها دەبێت ئەم وەسفە لەلایەن خوایەكی كاربەجێ و داناوە دەرچووبێت كە بەدیهێنەری ئەم گەردوونەیە. 

دوای كشان و فراوانبوونی گەردوون تا ئەم حاڵەتەی ئێستای (یان ئەوەی لە داهاتوودا پێیدەگات) خوای بەدیهێنەری ئەم گەردوونە (بە هەموو ئەوەی تێیدایە) دەیپێچێتەوە و دوای ئەو زۆر فراوانبوون و گەورەبوونە دەیگێڕێتەوە بۆ دۆخی سەرەتای بەدیهێنانی، بەتەواوی وەك ئەوەی ئێستا فیلمێكی پێچەوانە بۆ كشانی گەردوون ببینیت، دەبینیت ئەستێرەكان لە لێكنزیكبوونەوەیەكی یەكبینەدان و گەلەستێرەكان دێنەوەیەك و قەبارەیان بچووك دەبێتەوە.

بەگشتی گەردوون دەیەوێت بەرەو باری سەرەتای بگەڕێتەوە. پاشان ئایەتەكە دڵنیایی ئەوە دەدات كە بەمشێوەیە گەردوون دەستیپێكرد و بەمشێوەیەش كۆتایی دێت بۆ ئەو وێنەیەی لە سەرەتاوە هەیبووە. 

ئەمە بڕیارێكی بەدیهێنەرە پێش دروستبوونی گەردوون، ڕۆژێك لە ڕۆژان گەردوون دەگێڕێتەوە بۆ شێوەی سەرەتای، بۆ خاڵێك كە چڕی و پلەی گەرمیەكی ناكۆتای هەیە یان بۆ شێوەیەكی تر كە تەنها لەزانستی خواییدا هەیە. 

كرداری كشانی گەردوون و داڕمانی لەسەر خۆی، ئەو داڕمانە زۆر مەزنەی دەیگێڕێتەوە خاڵی سەرەتای بەدیهێنان، نزیكترین ڕاڤەیە زانست لەئێستادا دەتوانێت پێشكەشی بكات سەبارەت بە پێچانەوەی گەردوون یان پێچانەوەی ئاسمان وەك شێوەی سەرەتای بەدیهێنان. 

لێرەدا چەند خاڵێك هەن پێویستە لەبەر چاو بگیرێن: 

1. دەستەواژەی زانستی یان مرۆیی بۆ كرداری كشان و فراوانبوونی گەردوون كە داڕمانێكی زۆر گەورە بەدوایدا دێت، پێچەوانەكەرەوەی ئەو وێنانەن كە مرۆڤ دەیبینێت یان وێنای دەكات بۆ ئەم ڕووداوەی لە هێز و توندی و مەزنیدا لەسەرو وزە و توانایەوەیەتی، بەڵكو لەسەرو خەیاڵی مرۆڤیشەوەیە بۆ وەسفی كۆتایی گەردوون و ئەوەی تێیدایە (مرۆڤ وەك بەدیهێنراوێك لەسەر ئەم هەسارەیە، هەسارەی زەوی كە یەكێكە لە هەسارە پاشكۆكانی خۆر و خۆریش یەكێكە لەو چەندین بلیۆن ئەستێرەیەی گەلەستێرە پێكدێنن و بلیۆنەها گەلەستێرەش گەردوون پێكدێنن).

لەلایەكی دیكەوە لە دەستەواژە قورئانییەكەدا بۆ پێچانەوەی ئاسمان یان گەردوون هێمنیەك دەبینین، ئەمەش توانا و دەسەڵاتی خوای بەدیهێنەری مەزن دەنوێنێت كە ئەم وتەیەی فەرمووە، كۆتاییهێنان بەهەموو گەردوون بەلای بەدیهێننەرەوە كارێكی زۆر سانایە و ئاسانترە لەوەی ئێمە هەموو ڕۆژێك ئەنجامی دەدەین، ئەویش پێچانەوەی چەند پەڕەی پەرتوكێكە، واتە پێچانەوەی گەردوون هیچ قورسییەكی تێدا نییە بۆ خوای بەدیهێنەر، هەروەك چۆن پێچانەوەی پەڕەكانی پەرتوكێك بۆ ئێمەی مرۆڤ كارێكی گرا نییە.  

2. ئەگەر كۆتاییهاتنی گەردوون بەپێی ڕاڤە زانستییەكە بە كشان و پاشان هاتنەوەیەك و داڕمانی، یارمەتیمان بدات لە تێگەیشتنی ئایەتە پیرۆزەكە و لەڕاڤەی پێچانەوەی ئاسماندا و گێڕانەوەی گەردوون بۆ شێوازی سەرەتای بەدیهێنان، ئەوا زیاد لەوە وردەكاری تری تێدا دەبینرێت، چونكە ئەمە تاكە ڕاڤە نابێت بۆ ئایەتەكە و پێچانەوەی خوایی بۆ گەردوون دەگونجێت بەشێوەی كشان و داڕمان بێت و دەشگونجێت بەهەر شێوەیەكی تر بێت كە لە داهاتوودا بیزانین یاخود هەر نەیزانین. 

بەهەمان شێوە ئەو كاتەی كرداری پێچانەوەكە دەیخایەنێت هەمان ئەو كاتە بێت كە كرداری كشان و داڕمانەكە خایاندوویەتی و هەمان ئەو كاتە بێت كە كرداری فراوانبوون و كشان خایاندوویەتی، واتە دەوروبەری (15ملیۆن ساڵ)، دەگونجێت لەو كاتەش زیاتر یان كورتتر یاخود لە چاوتروكاندنێكدا ڕووبدات. 

خوای گەورە دەفەرموێت: {وَنُفِخَ فِي الصُّوڕ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ (68)} [الزمر]، واتە: (ڕۆژێك دێت ئیتر بڕیاری خوایی دەبێت ئەنجام بدرێت، بەكۆتاییهێنان بە ژیانی دونیا و بەرپاكردنی ڕۆژی قیامەت) ئیتر فوو دەكرێت بە (صور)دا و هەركەس لە ئاسمانەكان و زەویدا مابێت دەستبەجێ دەمرێت، مەگەر كەسێك خوا ویستی نەبێت، لەوەودوا فوویەكی تری پێدا دەكرێتەوە (هەر هەموو خەڵكی) هەستاونەتە سەرپێ و چاو دەگێڕن (بە سەرسامییەوە) تەماشای یەكتر و دەوروبەر دەكەن. 

بۆیە گەردوون (دەكرێت ناوبنرێت بۆشایی و كات) دوو بەدیهێنراون لە بەدیهێنراوەكانی خوا و هیچیان سەرپێَچی ناكەن لە بەجێهێنانی مەراسیمی گوێڕایەڵی و وەلائی تەواو بۆ بەدیهێنەرەكەیان، ئەو خوایەی ئاسمانەكانی بەدیهێناوە و بەتوانایە لە گێڕانەوەی بەدیهێنانەكەیان یان بەدیهێنانی نموونەی ئەوانە بەهەمان شێواز یان شێوازێكی جیاواز، لەهەمانكاتدا یان لەهەر كاتێكی تردا. 

خوای گەورە دەفەرموێت: {أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلَى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ (81)} [يس]، واتە: ئایا ئەو كەسەی ئاسمانەكان و زەوی دروستكردووە ناتوانێت دووبارە دروستیان بكاتەوە؟! بەڵێ‌ (زۆرچاك) دەتوانێت و ئەو لە دروستكردن و داهێناندا زۆر بەتوانا و زانایە.