ماڵپەری قورئانی پیرۆز

ئەم چیرۆكەش بەڵگە یەكە لەسەر ئەوەی، كە ئەم ئایەتانەی (تایبەت بە چیرۆكەكە) لە شاری مەدینەدا هاتوونە خوارەوەو لە سوورەتێكی مەككی (واتە لە سوورەتێكدا، كە لە شاری مەككەدا هاتۆتە خوارەوە، كە سوورەتی (أعراف)ە دانراون، وەك زانراویشە رێكخستنی ئایەتەكان لە سورەتەكاندا لەكاروباری خودایەو بەڕاو كۆششكاریی (اجتهاد)ی هاوەڵان نەبووە.. هەربۆیەش زانایان گوتوویانە [ئایەتەكانی (163-170)ی سوورەتی (اڵاعراف)، لە مەدینە هاتوونە خوارەوە چونكە دەربارەی (اصحاب السبت) دەدوێت‌و فەرمان بە پێغەمبەر صلى الله عليه‌ وسلم دەكەن كە بەوئایەتانە ڕووبەڕووی جوولەكەكان ببێتەوەو پرسیاریان لەبارەی بەسەرهاتەكەیانەوە لێ بكات] دیارە جوولەكانیش هەر لە (مەدینە)دا هەبوون‌و پێش هیجرەتی پێغەمبەرو هاوەڵان لە شاری مەككەدا هیچ ڕووبەڕووبوونەوەو بەرهەڵستكاریەك لەنێوان پێغەمبەرو جوولەكەكاندا نەبووە.

مەبەست لە پرسیاركردنی پێغەمبەریش صلى الله عليه‌ وسلم لە جوولەكەكان دەربارەی سەربردەو بەسەرهاتی پێشینە دەستدرێژكارەكانیان بۆ ئەوەنەبووە، كە گوایە پێغەمبەر صلى الله عليه‌ وسلم چەند زانیارییەكی مێژوویی لە جوولەكەكانەوە وەرگرێت، چونكە هەر لە سەرەتاوە خودا نەیهێشتووە هیچ شتێكیان لێ وەرگرێت‌و، هیچیان لێ فێربێت‌و پرسیارو فەتوای هیچ كارێكشیان لێ داواكات. هەروەها چونكە ئەوان دەسكاریی ڕووداوەكانیان كردووەو مێژووشیان شێواندووەو، متمانەی هیچ زانست‌و زانیاری یەكیان پێ ناكرێت.

پرسیاركردنیشی لەمبارەیەوە لە جوولەكەكان پرسیاركردنێكی سەرزەنشتكارانەو شەرمەزاركارو سووكایەتی پێكردنە، چونكە ئەوان كاتێك ئاگادار دەبن لەوەی، كە پێغەمبەر صلى الله عليه‌ وسلم زانیویەتی، كەوا كۆمەڵێك لە باب‌و باپیرانیان وەك مەیموون‌و بەرازیان لێكراوە، ئەوسا دەكەونە نێو دۆخێكی سەر شۆڕی‌و خەجاڵەتی‌و لاوازی‌و ڕیسوایییەوە.

واتە:  (شاری سەر كەنار  دەریاكە، كە ڕووداوەكانی ئەم چیرۆكەی تیادایە لە قورئاندا شیكاری زانیارییەكانی تایبەت (بەناوی شارەكەو، پێگەی جوگرافی (واتە مەوقیعەكەی)و سەردەمی بەسەرهاتەكەو وردەكارییەكانی دی) باس نەكراون. لەوانەیە ئەو گوندە، یان (ئەو شارە) (ئیلە)، یان (ئیلات)، یان (عەقەبە)، یان (گبریه) بێت، یان هەر شارێكی دی... لەوانەشە ئەم چیرۆكە لە سەردەمی (موسا)، یان داود، یان (سلیمان)، یان هەر پێغەمبەرێكی تری (بنو اسرائیل)دا بووبێت -سڵاویان لێ بێت-.

بەڵام ئامرازێكی تەواوی جێ‌ی متمانەو، هۆكارێكی زانستیی واشمان لەبەر دەستدا نییە، كە یەكێك لەو ئەگەرانەی شوێن‌و سەردەمەكانی پێ دەسنیشان كەین، یاخود یەكێك لەو ئەگەرانەی پێ یەكلایی (ترجیح) بكەینەوە، هەروەها ئەم دەسنیشان كردن‌و یەكلاییكردنەوەیە، هیچ سوودێك بەبێ ئەو ئامڕازو هۆكارە زانستییانە نابەخشێت، چونكە ئەمەش لە شتە شارواوەكانی قورئانەو ئەم شارراوانانەش تەنها لە قورئان، یان لە فەرمودەی ڕاست (صحیح)ەوە دیاری دەكرێن، خۆ گەر لەڕێ‌ی ئەم دوو سەرچاوەیەی (قورئان‌و سووننەت)ەوە دیاری نەكرێن ئەوا هەر بە نەزانراوی‌و شارراوەیی دەمێننەوە، ئەمەیە شێوازی مامەڵەی ئێمە لەگەڵا چیرۆكی پێشینەكان لە قورئاندا.