ماڵپەری قورئانی پیرۆز

14- (گالوت) كاتێك ڕێ‌ی نەداوە بەگەلەكەی تا لەئاوی ئەو ڕووبارە بخۆنەوە، كە پێ‌یدا تێپەڕیون سەرەڕای ئەوەی لە بنەڕەتدا ئاو خواردنەوەكە حەڵاڵاو ڕێ‌ پێدراوە، ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی، هەندێك جار ئەمیـر، یان حاكم بۆی دەشێت، كە شتێكی حەڵاڵاو ڕێ‌پێدراو بۆ ماوەیەك ڕاگرێت‌و ڕێ‌ بە خەڵكی ژێر دەسەڵاتی خۆی یان ڕێ‌ بە چەند كەسێكی دیاریكراو نەدات، كە ئەو شتە ڕەوایە بەكاربێنن. دیارە ئەو بەم كردارە (ڕەوا) ناڕەوا ناكات، چونكە حەرام كردن‌و حەڵاڵاكردن تەنها مافی خودا خۆیەتی‌و هیچ كەسێك لە ئادەمیزاد مافی حەڵاڵاو حەرام كردن‌و یاسادانانی نییە. بەڵام مافی كۆت‌و پێوەندكردنی (ڕەوا)ی لە هەندێك جاردا هەیە‌و لە هەندێك جاری تردا مافی قەدەغەكردنیشی هەیە، ئەمەش بۆ رێكخستنی بارودۆخی ژیانی ئەو رۆژگارەو بۆ پەروەردەكردنی دڵاو دەروونی خەڵكی.. بۆیە گوێڕایەڵیكردنی فەرماندەو ئەمیر لەو قەدەغەكردنەدا، یان لەو ڕاگرتن‌و كۆتكردنی (ڕەوا)یەدا، بەپێ‌ی شەرع لەسەر خەڵكی فەرزەو، سەرپێچی لێكردنیشی بەپێ‌ی شەرع حەرامە، وەك لە دەقی چەند ئایەت‌و فەرمودەیەكیشدا هاتووە.

15- ئاماژەو دەلالەتێك هەیە لەڕێ‌گرتنی (گالوت) لە سوپاكەی، كە لە ڕووبارەكە ئاو نەخۆنەوە، تەنها ئەوە نەبێت، كە ڕێ‌ی دان هەریەكەیان پڕ چنگی ئاو بخواتەوە، لەم ڕێگرتنەشدا ئەو دەلالەت‌و ئاماژەیە ئەوەیە: ئەو ئەركی زیاد لە تواناو وزەی خۆیانی پێ‌ نەسپاردوون، بەڵكو بەپێ‌ی توانایان بووە، پاشان ئەو ستەمی لە ڕاسپاردنیان بەو ئەركەدا لێ نەكردوون‌و هەموو دەروازەو ڕێچكەیەكیشی لێ دانەخستوون، بەڵكو تەنها لە شتێك ڕێ‌ی لێ گرتوون‌و، شتێكی تریشی بۆ ڕەوانەكردون.. لەم ئەرك پێ‌ سپاردنەشدا (ژیری‌و دانایی‌و، شارەزاییی لە دڵاو دەروونەكان‌و زانینی چۆنیەتی پەروەردەكردنی كەسانی دی‌و، چۆنیەتی سەركردایەتی كردنیشیان) ڕەنگ دەداتەوە.. چونكە ئەو بێگومان (خواردنەوە لە ئاوی ڕووبارەكە)ی لێ قەدەغە كردوون.. خواردنەوەش (شرب) ئەوەیە مرۆڤـ سەر بنێت بە ئاوەكەوەو تێر تێری لێ بخواتەوەو بەبێ‌ هیچ ئامڕازو قاپێك دەمی پێوە نێت‌و ڕاستەوخۆ بەدەم بیخواتەوە. واتە (گالوت) ئەم جۆرە خواردنەوەیەی لێ قەدەغە كردن‌و تەنها ڕێ‌ی ئەوەی دان، كە یەك جار بەدەست‌و (بەچنگ) لێی بخۆنەوە، ئەو بڕە ئاوەكەی پڕ چنگیش تەنها بۆ ئەوەیە، كە تێنوێتییان پێ‌ بشكێنن‌و ناڕەحەتیان نەهێڵێت.

16- سەرنجێكی جوان‌و نایابی تریش لەو وتەیەیدا بەدیار خراوەهەر كەسێك تامی ئاوەكە نەچێژێت ئەوە بێگومان لەمنەو لە سوپای من دایە).. داخۆ ڕازو نهێنیی گوزارشت لە (خواردنەوەی ئاو بەتام كردنەوە) چی بێت؟ بۆچی لە گوزارشتی ئاو خواردنەوە (شرب)یش لای داوە بۆ (تام‌و چێژكردنی)؟ (راغبـی اصفهانی) لەبارەی مانای تام‌و چێژ (طعم)ەوە گوتوویەتی: (طعم)، واتە: خواردنی خۆراك، لەهەر بەشێكی خۆراكیش بخورێت بە (طعم و طعام) ناودەبرێت، بێگومان بۆ چێژ وەرگرتن لە ئاو خواردنەوەش بەكاردێت، وەك لەو وتەیەی پادشاكەدا هاتووە: [   ﭟ  ﭠ  ﭡ  ﭢ    ﭣ]( )، هەروەها وەك لەو فەرمایشتەی خوداش دا هاتووە، كە فەرموویەتی:ئەم ئایەتە دەربارەی چەند هاوەڵێك (صحابە) هاتۆتە خوارەوە، كە لەپێش حەرام كردنی مەیدا خواردوویانەتەوەو لەپێش ئەوەشدا مردوون‌و، ئینجا برایانی دوای خۆیان پرسیاریان لەمەڕ چارەنووسی دوای حەرام بوونەكە دەكرد، كە داخۆ تۆ بڵێ‌ی خودا سزایان بدات؟ ئەوەبوو دەیانگوت: خودا چی لەو برایانەمان دەكات، كە پێش حەرام كردنی )مەی مردوون، كە ئەو مەیە لەسكیاندا بووەو، ئایا سزا دەدرێن(؟ ئەم ئایەتەش گوناە‌و تاوانەكەی سڕیونەتەوەو لەسەری لابردوون‌و بە گوازارشتی تام كردن (گعم) هاتووە  واتە: (ئەو كەسانە هیچ گوناهێكیان لەسەر نەماوە، كە باوەڕیان هێناوەو كاری چاكیان كردووەو پاشان مردوون، گوناهی ئەو مەیەی تامیان چەشتووە لەسەریان نەماوە ئەگەر پێش حەرام كردنەكە خواردبێتیانەوە)( ).. دیارە ئەوانەش، كە لەژیاندا ماون‌و لەوەو پێش تامیان كردووەو خواردوویانەتەوە‌و دوایی باوەڕیان هێناوەو چاكەیان كردووە‌و تۆبەیان كردووە، خودا لێیان دەبوورێت، مەبەست لە وشەی (گعم) تام كردنە وەك لە ئایەتەكەی تایبەت بە چیرۆكی (گالوت)دا هاتبوو، بەمانای هەر كەسێك تامی ئاوەكە نەچێژێت ئەوە لەمنە، تەنها ئەوەندە نەبێت، كە پڕ چنگی دەستێكی لێی بخواتەوە، بەڵام بۆچی لە دەربڕینی خواردنەوە بۆ چێژكردن لای داوە؟

(قرگبـی) گوتوویە: (نەیگوتووە، هەر كەس نەیخواتەوە (من لم یشربه)، چونكە لە نەریت‌و عادەتی عەرەبەكانیشدا وایە ئەگەر شتێكیان لە ڕستەیەكدا دووبارە كردبێتەوە بە بێژە (لفڤ)ێكی دی گوتوویانەتەوە، زمانی قوڕئانیش ڕەوانتـرین زمانە)( ).

بەڵام (رازی) لەمبارەیەوە دوو لێكدانەوەی نایابی هەیە:-

"یەكەمیان: ئەگەر مرۆڤـ زۆرتینووی بێت‌و پاشان ئاو بخواتەوەو، بیەوێت وەسفی ئەو ئاوە بە خۆش‌و تامدار دەرببڕێت، دەڵێت: (بەڕاستی ئەم ئاوە وەك هەنگوینە)، واتە بەتامە هەرە شیرین‌و خۆشەكان وەسفی دەكات.. وتەی ئەو پادشایەش (ﭟ  ﭠ  ﭡ  ) بەمانای (ئەگەرچی تێنوێتیی هێندەی بۆ هێنابن، كە ئاوەكە لەدەمیاندا وەك ئەو خۆراكە وەسف كراوە شـیـرینانەش بێت ئەوا هەر پێویستە خۆی لێ بپارێزن‌و فەرمانەكەی نەشكێنن).

دووەمیان: هەر كەسێك ئاو بكاتە دەمیەوەو لەدەمیدا ڕایبات‌و پاشان فڕێ‌ی بداتە دەرەوە ئەوە شایەتیی لەسەر دەدرێت، كە تامیی كردووەو چەشتوویەتی‌و، بەڵام وای بۆ دانانرێت، كە خواردبێتیەوە، جا كاتێك (گالوت) گوتوویەتی [ﭟ  ﭠ  ﭡ  ] ئەو ڕێ‌ لێگرتنەی بۆ نەخواردنەوەو بۆ لەدەم داڕادان بووە، ئاشكراشە ئەم فەرمانە گرانترە چونكە هەر كەسێك ئاو بخواتەوەو پێش خواردنەوەكە لەدەمیدا ڕای بدات هەست بەجۆرێك لە نەخۆشی‌و حەوانەوە دەكات"( ).

(راغب-ی اصفهانی)یش لێكدانەوەیەكی لەمبارەیەوە هەیەو گوتوویەتی: ((گالوت) لەو فەرمانەیدا [ﭟ  ﭠ  ﭡ  ]هۆشداریی داوە كە قەدەغەیە دەمی بۆ بەرن تەنها پڕ چنگێك نەبێت بە خۆراكێكەوە، هەروەك ئەوەی قەدەغە بووە بیخۆنەوە تەنها بەچنگێك نەبێت، چونكە ئاو ئەگەر لەگەڵا شتێكی وەك خۆراكدا، كە بەدان بجورێت تامێكی دەبێت (واتە ئاوەكە تامدار دەبێت) ئەگەر لەگەڵا خۆراكێكدا بخورێت، خۆ ئەگەر (گالوت) بیگوتبایە: (هەر كەسێك نەیخواتەوە) (ومن لم یشربە) ئەوا شیاوبوونی خواردنەوەی پێویست دەبوو ئەگەر لەگەڵاخۆراكێك یان شتێكی تردا بوایە، دەنا بەهیچ كلۆجێك خواردنەوەی ناشێت، تەنها بە ئەندازەیەكی لێدەرخراوی وەك پڕ چنگی دەستێك نەبێت"( ). لەوانەیە (هەندێك جار، یان لە هەندێك ناوچەدا) ئاوەكە خۆراكاوی بێت‌و لەوانەشە (ئاو خۆرەوەكە) وا لێبكات پێویستیی بە خۆراك (تا ماوەیەك) نەمێنێت، ئەگەر جگە لە ئاو هیچ شتێكی تری شك نەدەبرد، ئیدی لەو حاڵەتەدا ئاوەكە جێ‌ی خواردنەوەو خۆراكیشی بۆ دەگرێت.. هەمان ڕووداو تووشی هاوەڵی بەڕێز (ابو ژری- غفاری)  بووە لە كاتی گەڕانی بەدوای پێغەمبەری خوادا ، ئەوەبوو كافرەكان لەلای كەعبەدا لێیاندابوو، ئەویش لەدەستیان هەڵاتبوو‌و لەلای ئاوی زمزم خۆی حەشار دابوو‌و ماوەی مانگێك لە حەشارگەكەیدا مابووەوەو هەر لەسەر ئاوی زمزم‌و بەو ئاوە دەژیاو، جێ‌ی خۆراك‌و خواردنەوەی بۆ گرتبۆوە، وەك (مسلم)یش گێڕاوێتییەوە، كە (ابو ژر) دەربارەی بەسەرهاتی موسڵمانبوونی خۆی‌و، كاتێك پێغەمبەری خودا چو بۆ لای‌و لێی پرسیوە: (لە كەیەوە لێرەیت؟) ئەویش گوتوویە: (من سی شەوو سی ڕۆژە لێرەم)، لێی پرسیوە (ئەی كێ‌ خۆراكی پێداویت؟) گوتوویەتی: (هیچ خۆراكێكم نەبووە، تەنها ئاوی زمزم نەبێت، هەر بەوەش قەڵەو بووم، هەتا گۆشت‌و ماسوولكەكانی سكیشم زیاتر كشاون، ئیتر لەسەر جگەریشم هەست بە لاوازیی‌و كەم‌وكوڕیی برسێتییەك ناكەم)، ئینجا پێغەمبەر  فەرموویەتی: (بێگومان ئەم ئاوە بەپیت‌و بەرەكەتە، ئەمە خۆراكی تێركردن‌و چێژ پێ‌دانیشە)( ).

كەوابوو لەو وتەیەی (گالوت)دا [ﭟ  ﭠ  ﭡ  ] دەرچوونە لە خواردنەوەوە بۆ خواردن، ئەمەش لەبەر دوو هۆ:

یەكەمیان: چونكە ئاوەكە جێ‌ی خۆراكیش دەگرێتەوە بۆ ئەو كەسەی، كە جگە لە ئاو هیچ خۆراكێكی دەست ناكەوێت.. 

دووەمیش: چونكە مرۆڤی تینوو هەست بەو ڕاستییە دەكات‌و نەفسی خۆی ئاڕاستەی بۆ دەكات –والله أعلم-

بۆیە (گالوت)یش ڕێگەی بەكارهێنانی ئاوەكەی لێگرتوون، سا ئیتر بۆ خواردنەوە، یان بۆ چێژ لێوەرگرتنی وەك خۆراك، خواردنیش بووبێت تەنهاو تەنها پڕ چنگێك نەبێت (تاكو تێنوێتییە زۆرەكەیان بشكێنێت‌و دەمیشیان تەڕ بكات).

17- لە وتەی پادشاكەدا [  ﭤ    ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ].. لەم وتەیەدا (گالوت) رێگەی بەسوپاكەیداوە، كە لوێچێك لە ئاوی ڕووبارەكە بخواتەوە. لەمەشدا زیرەكی‌و هۆشمەندیی (گالوت) دەردەكەوێت، چونكە ئەو ڕێی خواردنەوە لە ڕووبارەكەی لێگرتوون، بەڵام زیاتر ئاتاجیان پێیەتی، ئەویش بەو بڕە ئاوەی پڕ چنگێك بەهانایانەوە هاتووەو پێویستییەكەی بۆ پڕ كردوونەتەوە.

چونكە ئەو كەسەی ڕێ‌ بەكارێك دەدات، یان ڕێ‌ی لێ دەگرێت، دەبێت ئاگاداریی پێویستییەكانی ئەوانە بێت، كە لەگەڵیدان‌و تێبینیی لایەنی دڵاو دەروونیان بكات‌و، بەشێوەیەكی بابەتیانەو واقیعییانەو بەنەرم‌و نیانی ئەرك‌و فەرمانەكانیان پێ‌ راسپێرێت. (جا ئەگەر دەتەوێت گوێڕایەڵیت بكرێت، بەپێی توانای خەڵكی داواكارییان لێ بكە. هەروەها لەو ڕێگرتنی ئاو خواردنەوەیە لە ڕووبارەكەو لەڕێ‌ پێدانی چنگە ئاوێكدا، سوودێكی تەندروستیش بەدیی دەكرێت، چونكە ئەو كەسەی زۆر زۆر تینوویەتی‌و، تەنگانەی تێنوێتیی زۆریی بۆ هێناوە، ئەگەر لەو حاڵەتەدا كت‌و پڕ ئاوێكی زۆر بخواتەوە، ئەوە بێگومان زیان‌و ئازارێكی زۆری پێ‌ دەگەیەنێت، بەتایبەتیش ئەگەر تینوێتییەكە بەهۆی كارێكی سەختەوە، یان وزە خەرج كردنێكی زۆرەوە بێت، وەك ڕاكردن، یان گەشت‌و سەفەری درێژ، یان هەڵگرتنی بارێك.

لەبەرئەوە ئەم جۆرە كەسانە دەبێت دوای ئەو كارە سەختانە، نەختێك پشوو بدەن‌و پاشان بەچەند جارێك یەك لە دوای یەك لە جامە ئاوەكەیان بخۆنەوە.

سەبارەت بە وشەی چنگە ئاو (غرفە)ش (راغب-ی اصفهانی) گوتوویەتی: (الغرف: واتە هەڵگرتنی شتێك‌و بەكارهێنانی، بۆ نـموونە دەگوترێت: (غرفت الما‌و والمرق) واتە: ئاوو شلەكەم بەدەست هەڵگرت، وشەی (غرفە)ش ئەوەیە، كە دەكرێت بە خانەیەك، وشەی (غرفە)ش بۆ (یەك جارە). وشەی (مغرفە)ش بۆ چۆنیەتی بەكارهێنانیەتی"( )..

(گالوت)یش مەبەستی كەمكردنەوە بووە كاتێك ڕێی داون، كە تەنها یەك جار بەدەست لە ئاوی ڕووبارەكە بەكاربێنن، چونكە (غرفە) ئەو نەختە كەمەیە، كە بە چنگ وەردەگیرێت.

18- لەو فەرمایشتەی تری خوادا  [ﭪ  ﭫ  ﭬ    ﭭ   ﭮﭯ  ]، (ئەوان لە ئاوەكەیان خواردەوە، تەنها ژمارەیەكی كەمیان نەبێت)، لەم فەرمایشتەدا بەڵگەیەك هەیە لەسەر ئەوەی، كە زۆربەیان سەرپێچییان لە فەرمانەكە كردوەو لە ئاوی ڕووبارەكەیان خواردۆتەوەو ژمارەیەكی كەمیان لەسەر فەرمانەكە خۆڕاگربوون.. واش دیارە ئەوان حەزو ئارەزوویان لە سەرپێچیكردنەكە هەبووە تاكو لە ڕۆیشتن بۆ كوشتار بەردەوام نەبن..

ئیمامی (رازی) ئاوڕێكی لەم ئاماژە دەروونییە داوەتەوەو گوتوویەتی: (ئەوان كاتێك زانیویانە، كە هەر كەسێك تێر لە ئاوی ڕووبارەكە بخواتەوە ڕێگەی بەشداریی كردنی جەنگ‌و كوشتاری پێ‌ نادرێت‌و لە دڵیشیاندا ڕقێكی توندیان لەو جەنگە هەبوو. هەر دەبوایە ئەو ئاواتی سەرپێچی‌و ئاو خواردنەوەشیان ئەنجام بدایە تاكو بەو ڕەنگە دۆست لە دوژمن جیابكرێتەوەو، گوێڕایەڵیش لە یاخی جیابكرێتەوە)( ).

19- كەمكردنەوە (تقلیل) لە ئایەتەكانی ئەم چیرۆكەدا مەبەستدارەو، سێ‌ جار دیاریكراوە، وەك:

(أ) لە فەرمایشتەكەی خوداﮋ...  ﭿ  ﮀ ﮁ  ﮂ  ﮃ   ﮄ  ﮅ  ...  ﮋ  البقرە ﮊ (كاتێك جەنگیشیان لەسەر نووسرا- كە داوایان دەكرد- ژمارەیەكی كەمیان نەبێت زۆربەیان ڕوویان لێ وەرگێڕا).

(ب) لە فەرمایشتەكەی خوادا [ﭪ  ﭫ  ﭬ    ﭭ   ﭮﭯ  ] (ژمارەیەكی كەمیان نەبێت، زۆربەیان لە ئاوەكەیان خواردەوەو سەرپێچی فەرمانەكەیان كرد).

(ج) لە فەرمایشتەكەی خواداﮋ...  ﮄ  ﮅ  ﮆ  ﮇ   ﮈ  ﮉ  ﮊ  ﮋ  ﮌﮍ ...  ﮑ   البقرە ﮊ، (ئای چەند كۆمەڵی كەمی باوەڕدار، چەندین كۆمەڵی زۆریان بەیارمەتی خودا بەزاندوە).

لێرەدا سێ‌ جار ژمارەی كەمی دیاریكردووە، تا دەلالەت‌و بەڵگەبن لەسەر پاڵاوتنی هەرە باشەكانی نێو گەلەكەو، لەهەر جارێكیشیاندا ژمارەیەكی زۆر دواكەوتوون‌و سەرپێچییان كردووەو، تەنها ژمارەیەكی كەم ماونەتەوە.

20- گومان (ڤن) لەم فەرمایشتەدا: (ﭾ  ﭿ    ﮀ  ﮁ  ﮂ  ﮃ) دوو مانا هەڵدەگرێت:

(أ) دەشێت مانای دڵنیایی تەواو بگەیەنێت، بەو مانایەی ئەوان دڵنیابوون لە گەیشتنەوەو گەڕانەوەیان بۆ لای خودا، بەڵام بۆ –مەجازو مانای تێپەڕتر- بێژەی گومان (لفڤ الڤن)ی لەسەر دڵنیابوون (یقین) بۆ دانراوە لەبەر ئەم حاڵەتی لەیەكچوونەی، كە لەنێوان گومان‌و دڵنیاییدا (بۆ جەخت كردنە سەر بیرو بڕوابوون) هەیە.

(ب) دەشێت گومانەكە لەسەر ڕواڵەتی ماناكەی خۆی بـمێنێت‌و، مانای ئەو گومانكردنە بگەیەنێت، كە بەلای یەكلاكاریدا دەیشكێنێتەوە، بەڵام چۆن گومان لە بەدیدار گەیشتنی خوادا دەكەن، لە كاتێكدا خۆیان پاڵاوتەو دەستەبژێری نێو خەڵكی‌و پوختەی پوختەكەن؟ هەروەها دیارترینی كەسانێك، كە باوەڕی گەورەیان هەیە, مەبەست لە بەدیدار گەیشتنی خوداش زیندووبونەوەی دوای مردن نییە, یان بەدیهاتنی بەڵێنی خودایی, چونكە لای ئەوان ئەمە باوەڕی تەواو و یەقینێكییانە، كە هیچ گومانێكی تێدانییە. بەڵكو مەبەست لەم كوژرانیانە لەگەڵ (گالوت) لەسەر زەوی‌و مەیدانی جەنگەكەدا، ئەمەش گومانێكی یەكلاكراوەیانە، بەڵام یەقینێكی ڕەهاو بنەبڕ (قاگع) نییە, چونكە لەوانەیە مرۆڤی جیهادكار لە مەیدانی جەنگدا بكوژرێت‌و بـمرێت, لەوانەشە تەمەنی، تا ماوەیەكی تر درێژتربێت.

(ئیمامی ڕازی) لەبارەی ئەم ئەگەرەوە گوتویەتی: "كاتێك خۆیان دانا بۆ كوژران، ئەوە لەبازنەی گومانیاندا جێگیـربوو، كە لە مردن دەرباز نابن, ئەوا بەڕاستی‌و بێگومان لەبارەیانەوە فەرمایشتەكە واهاتووە، كە [ﮀ  ﮁ  ﮂ  ﮃ]" ( ).

هەر لەسەر ئەم مانایە (قرگبـی)یش گوتوویەتی: (دەشێت ئەوە گومان بێت نەك زانین، بەمانای ئەوانەی لەو بیرو خەیاڵەدا بوون، كە خۆیشیان لەگەڵا (گالوت)دا دەكوژرێن‌و بە شەهیدیی‌و وەك چەند شەهیدێك بەخودا دەگەن، ئیدی گومانەكە لەسەر كوشتنەكەیان پەیدابووە)( ).

21- نزای كەمینەی باوەڕدار ﮋ... ﮖ  ﮗ  ﮘ    ﮙ  ﮚ  ﮛ  ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ     ﮠ  ﮡ  البقرە ﮊ، هەر تەنها تایبەت بەخۆیان نییە، بەڵكو دەشێت گشت تاقمێكی باوەڕداری جیهادكاری بەئارام، كە ڕووبەڕووی دوژمنانیان دەوەستن، ئەم نزایە بكەن. هەر بۆیەش (سیوگی) گوتوویەتی: (لەمەوە دەردەكەوێت، كە ئەم نزاكردنە لەكاتی جەنگ‌و كوشتاردا كردارێكی خۆشویستراوە (مستحبە))( ). بەمانای ئەم نزایە فەرز نییە، بەڵكو لە پلەی حەز لێكردن‌و خۆشویستراوی دایە.

 

لە رێكخستنی هەر سێ‌ بڕگەكەی ئەم نزایەدا: (ئارام گرتن)‌و (جێگیربوونی پێكان لە بەرەی كوشتاردا)‌و (سەركەوتن)دا، دیاردەیەكی سەرنجڕاكێش هەیەو هەر بڕگەیەكیش لەسەر ئەوەی پێش خۆی بنیاتنراوەو بەشێوە ڕێكخستنێكی قۆناغبەندی (مرحلی) رێكخراوە، چونكە لەكاتی بەرەنگاربوونەوەی دوژمناندا، یەكەم جار مرۆڤی جیهادكار پێویستیی بە (ئارام گرتنە بە چەمكە هەمەلایەنییەكەی‌و مەیدانە هەمەچەشنەكانییەوە، جێگیربوونی پێكان‌و نەفیش تەنها بەئارام گرتن دەبێت. ئیدی ئەگەر هەردوو پێ‌ی موجاهید لە شوێنی جیهاددا جێگیر بوو، ئەوا ئەو موجاهیدەش لە جەنگدا ئامادەی خۆبەختكردن‌و گیانبازی دەبێت‌و بەوەش داوای سەركەوتن لە خوداوە بەسەر دوژمناندا دەكات. هەر لەو نزایەشدا گرنگیی حاڵەتی دەروونی‌و لایەنی مەعنەویش بەدیار خراوەو، خراوەتە پێش حاڵەتی دەرەكیی ماددەگەراییەوە، هەر بۆیەش ئارام گرتنەكەی خستۆتە پێش جەنگەكەوەو، پێش جێگیـربوونی پێیەكان تێیدا، لەنێوان هەردوو هەڵوێستەكەشدا (خواردنەوەی پڕ چنگێك لە ئاوی ڕووبارەكە)و تێر لێ خواردنەوەو بەكارهێنانی تەواوی) پێك گەیاندن‌و ڕێكخستنیان لەنێواندا بەدی دەكەین لەكاتێكدا ئەوان داوای ئەوەیان لەخودا دەكرد، كە ئارامییان بەسەردابێنێت تاكو هەموان لەژێر باڵی سێبەرەكەیدا بەهرەمەند بوونایە. لەوانەشە لەمەدا ئاماژەیەكی دی هەبێت لەسەر ئەوەی كە: (هەركەسێك بەسەر دنیاو پێویستییەكانیدا زاڵا بێت‌و خۆشی‌و تام‌و چێژەكانی دنیا نەیكەنە بەندەی خۆی‌و لەپێناوی خوادا ڕێگە لە دەروونی خۆیشی بگرێت‌و نەهێڵێت چێژ لە هەندێك كەرەسەو شتە ڕێ‌ پێدراوەكانی دنیا وەربگرێت، ئەوا خوداش قەرەبووی ئەوەی بۆ دەكاتەوەو كۆمەك‌و یارمەتیی خۆی پێ‌ دەگەیەنێت.. ئەوەتا ئەو كەمینە باوەڕدارە خۆیان لە خواردنەوەی ئاوی ڕووبارەكە گرتۆتەوەو، بەم ڕەنگە بەسەر دنیاو شتە ڕێ‌ پێدراوەكانیشیدا زاڵا بوون. خوداش ئەو ئارامییەی بۆ قەرەبوو كردوونەوەو ئارامیی پێ‌ بەخشیون و بەسەریاندا ڕژاندوێتی.

22- دەركەوتنی (داود) لەنێو سوپا موجاهیدەكەو، لە مەیدانی جەنگەوە كاری خۆی دەست پێكردووەو لە ڕێگەی سەركردایەتی‌و پادشایەتی‌و حیكمەت‌و بەرپرسیارێتیەوە پلەو پایەی بەرزبۆتەوە. لەمەشدا ئاماژەیەك هەیە بۆ ئەوەی، كە هەر كاركردنە فەرماندەكانی پێ‌ دەردەكەوێت، مەیدانەكەش بەهرەكان دەردەخات.. ئەوەبوو (گالوت)‌و (داود) لە ناوەڕاستی خەڵكەكەوە دەركەوتن‌و پێش ئەوانیش مەیدان‌و كاركردن‌و واقیع بۆ خەڵكی پیشان دراوە.. ئەمەش بێگومان رێگای دۆزینەوە‌و ناسینی سەركردە شایستەكانە. هەر ئەو سەركردانەش سەركردایەتیی نەتەوەی ئیسلامی بۆ ڕێگای سەركەوتن‌و باڵادەستی دەكەن.