ماڵپەری قورئانی پیرۆز

جێگەی یەكەم: لە لێدوانیدا لەو ڕیوایەتە زۆرانەی كە ئیمامی (طبری) هێناویەتی، وەك گوتوویەتی: "ئەم هەواڵا‌و بەسەرهاتانە دەربارەی چیرۆكی (هارووت‌و مارووت) كە گوایە ئافرەتێك بووە‌و دوایی كراوە بە هەسارەیەك، ئەمانە ئەو چەند هەواڵا‌و بەسەرهاتانەن كە زانستمەندان (ئەهلی عیلم) بە ئامڕاز(علّە)ی فەرموودەیانەوە بەستووە( )". پاشان ئەو وتەیەی پێشووی (ابن كثیر) لە هەردوو كتێبی (تەفسیرەكەی)‌و (تأریخ)ەكەیەوە هێناوەتەوە كە پێشتر ئێمەش دیاریمان كرد.

جێگەی دووەم: لەوەدایە كە تەفسیرەكەی (ابن كپیر)ی كورت كردۆتەوە‌و ناوی ناوە (عمدە التفسیر عن الحافض ابن كپیر)‌و تێیدا لە (إسناد)ی ئەو ڕیوایەتانەی كە (ابن كپیر) لەسەر چیرۆكەكەی هێناونەتەوە، كۆڵیوەتەوە، بۆ نموونە لە (اسناد)ی ڕیوایەتێكی دیاریكراوی (ابن كثير) كە لە (بان ابی حاتم)ەوەی هێناوە، كۆڵیوەتەوە‌و، گوتوویەتی: "ئەو (اسناد)ەی كە (ابن كثیر) هێناوێتییەوە‌و كە ئێمە (لامان بردووە) ڕاست (صحیح)ە، ئەمەش لەلایەن (ابن عباس)ەوە هەڵوێستەی لەسەر كراوە‌و، ئێمەش لە ئاستیدا دەوەستین‌و هیچی لەسەر ناڵێین. بەڵام (ابن كثیر) درێژەی بە نەقڵاكردنی (خەبەرەكان)( )ی ئەم جۆرە مانایە داوە، ڕەحمەتی خوا لەویش‌و لە ئێمەش بێت‌و خوا لەویش‌و لە ئێمەش خۆش بێت( )".

هەروەها (احمد شاكر) دوای هێنانی ئەو دەقە پووچە ئیسرائیلییانە لەنێو (عمدە التفسیر)دا گوتوویەتی: "من بۆ ئەوەی ئەو فەرموودەیەش لەو كتێبەی (عمدە التفسیر)دا بسڕمەوە -وەك لە پێشەكیەكەشدا بە مەرجم دانابوو- بەڵام دیتم كە ماناكەی هەردەم بەسەر زاری خەڵكی یەوەیە‌و بە پێنوسەكانیان ئاماژەی بۆ دەكەن‌و، كە پێویستە ڕوون بكرێتەوە، بۆیە ئەو كارەم كرد كە خێر‌و بەرژەوەندیی تێدایە، پاشان سەرجەم ئەو ڕیوایەتانەی ترم (كە -ابن كثير- درێژەی بە باسكردنیان داوە) تێدا نەهێشتووە، سەرەڕای ئەوەش كە درێژی لە دەرخستنی كەم‌و كووڕی‌و ناتەواوییەكانیشیدا نەكردووە-ڕەحمەتی خوای لێ‌ بێت-( )".

جێگەی سێ‌یەم: لە شیكردنەوە‌و ساغكردنەوەی مەسنەدەكەی (ئیمام ئەحمەدی كوڕی حەنبەل)ی دایە، چونكە ئیمام ئەحمەد بە سەنەدی خۆی فەرموودەیەكی (مرفوع)ی لە (ابن عمر)ەوە-خوا لێیان ڕازی بێت- هێناوەو، هەر ئەم فەرموودەیەشە كە وای لە هەندێكیان كردووە گومانی (صحیح)یان لەسەری هەبێت. بۆیەش (احمد شاكر) بە درێژی لەبارەی فەرموودەكەوە (كە فەرموودەی ژمارە 6178)ە لەڕووی سەنەدەوە، بدوێت. لەم ڕووەشەوە ناوبراو تانەكان (مطاعن)ی زانایانی لەسەر كەسانی سەنەدەكە‌و لەسەر چەند مەسنەدێكی تری هاوشێوەشیانی دیاری كردووە، هەروەها لەڕووی مانا‌و نامۆیی‌و نادیاریی فەرموودەكەشەوە لێی كۆڵیوەتەوە. پاشان وتەی زانا لێكۆڵیارەكانی دەربارەی باری لاوازیی‌و نادیاریی فەرموودەكە‌و، دەربارەی بوونی بە یەكێك لە دەقە دروستكراوە ئیسرائیلیەكان، هێناوەتەوە بۆ نمونەش وتەی زانایانی وەك (ابن كثیر)‌و (محمد رشید رضا)‌و كەسانی تری هێناوە. وتەكەشی دەربارەی ئەو فەرموودەیە بەرەوە هێناوە كە گوتوویەتی: "هەموو ئەم ڕاستیانەش ئەو بیروڕایە بەڕاستتر دادەنێت كە (ابن كثير)یش بەڕاستتری داناوەو، ئەوەیە كە بێگومان فەرموودەكە لەو چیرۆك‌و بەسەرهاتە دروستكراوانەی (كعب الاحبار)ی ئیسرائیلییە‌و، بە پلەی (مرفوع)یش نابرێتەوە بۆ سەر زاری پێغەمبەر .

هەركەسێكیش بۆی بەرێتەوە ئەوا هەڵەی كردووە‌و، كەوتۆتە نێو وەهم‌و ناڕاستییەوە، هەموو ئەوانەش، كە لە چیرۆك‌و بەسەرهاتەكانی (كعب الاحبار)ەوە گێڕاویانەتەوە زاناتر‌و بڕواپێكراوترن لەوانەی بە پلەی (مرفوع) گێڕاویانەتەوە‌و داویانەتە پاڵا پێغەمبەر ئەمەش لێكدانەوەیەكی ورد‌و تەواوە لە ئیمامێكی زۆر زانای بەڕێز‌و خاوەن قەدرەوە( )".

بەڵام مامۆستای پێشەوا (سید قطب) دەربارەی چیرۆكی (هارووت‌و مارووت) گوتوویەتی: "داخۆ هەردوو فریشتە-هارووت‌و مارووت- كێ‌ بن؟ ئەی كەی لە بابل دا بوون؟ چونكە چیرۆكەكەیان لە لای جوولەكەكان زانرابوو، ئەمەش بە بەڵگەی ئەوەی، كە ئەم ئاماژەپێكردنەیان بەدرۆنەخستۆتەوە‌و بەرهەڵستیشیان نەكردووە. لە قوڕئانی پیرۆزیش دا چەندین ئاماژەی پوخت كراوە بۆ هەندێك لەو ڕووداوانە، كە گەلانی پێ‌ دوێنراویان دوای چەند سەرجەمێكیش زانیویانە، ئیدی هیچ هۆكارێكی تر بۆ شیكردنەوەی زیاتر لەئارادا نیە، چونكە ئەو شیكردنەوەیە بە مەبەست نەگیراوە. منیش حەز ناكەم، ئێمەی موسڵمانیش لەژێر سایەی قورئان بەدوای ئەو ئەفسانە زۆرانەدا، كە دەربارەی چیرۆكی هەردوو فریشتەكە هاتوون وێڵا بین، لەبەر ئەوەی تاكە ڕیوایەتێكی ساغكەرەوە‌و یەكلاكەرەوە، كە جێی متمانە بێت، لە ئارادا نیە( )".