ماڵپەری قورئانی پیرۆز

(عوزەیر) گوتی: ڕۆژێك، یان كەمتـر لە ڕۆژێك ماومەتەوە. 

ئنجا خوا لێی پرسی‌و فەرموی: نەخێر بەڵكو ماوەی سەد ساڵت پێ‌چووە‌و، تەماشای خواردن‌و خواردنەوەكەشت بكە -كە لەو ماوە زۆرەدا- نەگۆڕاوە‌و تێك نەچووە، هەروەها تەماشای گوێدرێژەكەشت بكە (تا بەم ڕووداوەش بتكەینە نیشانە‌و موعجیزە بۆ خەڵكی، جا سەیری ئێسقانەكانی گوێ‌درێژەكەت بكە چۆن بەرزیان دەكەینەوە‌و پێكیانەوە دەبەستین‌و پاشان بە گۆشت دایاندەپۆشن، كاتێك بینی‌و بۆی دەركەوت، گوتی: چاك دەزانم‌و دڵنیام بەڕاستی خوا توانای‌و دەسەڵاتی لەسەر هەموو شتێك هەیە.

درێژەپێدانی ئەم چیـرۆكە لە دەقە ئیسـرائیلی یەكانەوەیە

زۆركەس لە تەفسیركار‌و چیرۆك گێڕەوەكان چەند شیكار‌و درێژەپێ‌دانێكیان بۆ ئەم چیرۆكە -چیرۆكی ئەو پیاوەی بەلای شارۆچكەكەدا تێپەڕیوە- هێناوە‌و بەوەش فەرمایشتی خوایان تەفسیر كردوە. ئەم شیكار‌و درێژەپێدانەش بۆ چیرۆكەكە، هیچ فەرموودەیەكی ڕاست‌و (صحیح)ی لە پێغەمبەری خواوە صلي الله عليه‌ وسلم لەسەر نەهاتووە، هەر بۆیەش بە دەقە شێوێنراو‌و هەڵبەستراوەكانی جوولەكە (كە بە ئیسرائیلیات) ناوبراوە دادەنێت، ئەو دەقە (ئیسرائیلیانە)ش مرۆكی هەڵبەستراوی‌و ئیدیعا‌و پووچەڵی‌و بێ‌ نێوەڕۆكییان پێوەیە.

لەو دەقە (ئیسرائیلیانە)دا گوتراوە: ئەو پیاوەی بەلای شارۆچكەكەدا تێپەڕیوە (عوزەیر)ە  شارۆچكەكەش (بیت المقدس)ە دوای ئەوەی (بەخت نەسر/بختنصری ئاشووری تێكی داوە‌و جوولەكەكانی لەوێوە بۆ شاری بابل هێناوە.

لێرەشدا یەك بەسەرهاتی گێڕاوە لەو دەقە هەڵبەستراوە ئیسرائیلییانە دیاری دەكەین بە مەبەستی ئاگاداركردنەوەی موسڵمانان‌و وریابوونیان لەو شتە پووچەڵانە:

"(سیوطی) لە (الدر المنثور)دا‌و لە (ابن عباس)‌و (كعب اڵاحبار)‌و (حسن البصری)‌و (وهب كوڕی منبه)ەوە گێڕاویەتییەوە كە گوتوویانە: (عوزەیر) بەندەیەكی پیاوچاك بووە‌و، ڕۆژێكیان لە ماڵەوە بۆ سەر شوێنی كاركردنی خۆی دەردەچێت كە خووی پێوەگرتبوو، هەر دەكەوێتە ڕێ‌‌و لە كۆتایی ڕێگایدا دەگاتە كەلاوەیەك -لە كەلاوەكان‌و ئاسەواری (بیت المقدس)- دەبێت، ئنجا كە نیوەڕۆش دادێت گەرمای دەبێت‌و لەبەر گەرمی دەچێتە نێو كەلاوەكەوە‌و بە سواری پشتی گوێدرێژێكیشەوە دەبێت، لەوێ‌دا لە گوێدرێژەكەی دادەبەزێت‌و سەبەتەیەك هەنجیر‌و سەبەتەیەك ترێ‌ی پێ‌ دەبێت‌و لەژێر سێبەری كەلاوەكەدا دادەنیشێت. هەروەها مەنجەڵێكی پێ‌ دەبێت‌و هەندێك لەو ترێ‌یە دەگوشێتە نێوی كە لەلای بووە، پاشان نانێكی وشك دەردێنێت‌و دەیخانە نێو مەنجـەڵەكە‌و ئاوی ترێ‌كەوە، تاكو تەڕببێت‌و پێوەی بیخوات، ئنجا لەسەر پشت پاڵا كەوتووە‌و هەردوو قاچیشی بە دیوارەكەوە ناوە، لەم حاڵەتەشدا تەماشای سەربانەكانی ئەو خانوانەی كردووە، كە چییان  بەسەر هاتووە‌و بەسەر بان‌و سەقفەكانیاندا ڕووخاون‌و خەڵكەكەشیان لەناچوون‌و، هەندێك ئێسكی بڵاوبۆوەیشی بینی، گوتی: چۆن خوا ئەم هەمو خەڵكە لەدوای مردنیان زیندوو دەكاتەوە ئەو گومانی نەبووە لەوەی، كە خوا زیندوویان دەكاتەوە، بەڵكو تەنیا بە سەرسوڕمانێكەوە وای گوتووە. خواش فریشتەی مەرگ (ملك الموت)ی ناردوە‌و گیانی (عوزەیر)ی كێشاوە‌و بۆ ماوەی سەد ساڵا خوا مراندوویەتی. لە ماوەی ئەو سەد ساڵەشدا لەنێو هۆزی بەنی ئیسرائیلدا چەندین ڕووداو‌و ئاڵوگۆڕ هاتۆتە ئاراوە. 

خوا جارێكی دی فریشتەیەكی بۆ لای (عوزەیر) ناردوە‌و دڵێكی وای بۆ دروست كردۆتەوە، كە پێ‌ی عاقڵا ببێت‌و هەردوو چاویشی بۆ داناوەتەوە، كە پێ‌یان بڕوانێت‌و، ئنجا بە عەقڵەوە بزانێت، كە چۆن خوا مردووەكان زیندوو دەكاتەوە، پاشان كرداری پێكهێنان‌و خوڵقاندنی پیشان داوە‌و ئەویش بۆی ڕوانیوە. 

ئنجا گۆشتی خستۆتەوە سەر ئێسكەكان‌و تووك‌و قژ‌و پێستیشی بەبەر لاشەكاندا كردۆتەوە‌و، لەدواییشدا گیانی بەبەردا كردوە، هەموو ئەمانەش لەبەر دیدە‌و عەقڵی دابووە. (عوزەیر)یش بە ڕێكی دانیشتووە‌و، فریشتە نێرراوەكەی خوا لێی پرسیوە: تۆ لە ماوەی ئەم بێ‌ئاگایی یەتدا -كە مردنەكەی بووە- چەندت پێ‌چوو؟ ئەویش گوتوویەتی: ڕۆژێك یان هەندێك لە ماوەی ڕۆژێكم پێ‌چووە ، ئەمەش چونكە لە سەرەتای ڕۆژەكە‌و لەكاتی بەرەبەیانەوە خەوتووە‌و لە كۆتایی ڕۆژەكەشدا كە خۆر ئاوا نەبووە هەڵسێنراوەتەوە -ئەمە ئەگەر ڕۆژێك بێت- بۆ ماوەی هەندێكی ڕۆژێك یش ئەوەیە كە ڕۆژێكی تەواوی پێ‌نەچووبێت-بە وتەی خۆی-. ئنجا فریشتەكە ڕووی تێ‌كردۆتەوە‌و پێ‌ی گوتووە: نەخێر، بەڵكو سەد ساڵت پێ‌چووە دە سەیری خۆراك‌و خواردنەوەكەشت بكە -واتە مەبەست لە خۆراكەكەی ئەو نانە وشكە بووە‌و مەبەستیش لە خواردنەوەكەش ئەو شەربەتی ترێ‌یە بووە كە گووشاندبوویە نێو مەنجەڵەكەیە-‌و لەسەر حاڵەتی خۆیان مابوونەوە‌و نەگۆڕابوون. ئەوەش مانای وشەی (لم یتسنه بە مانای (لم یتغیر/ نەگۆڕاوە) بە هەمان شێوە پاشماوەی ترێ‌‌و هەنجیرەكەش هەر تەڕ‌و ئاودار‌و جوان بوون‌و لەسەر حاڵەتی خۆیان مابوون‌و نەگۆڕابوون. لەو كاتەدا(عوزەیر) لەبەرچاوی فریشتەكە وا دەركەوتووە كە لە دڵی خۆیدا نكووڵی لەو حاڵەتانە كردبێت، هەر بۆیەش فریشتەكە پێ‌ی گوتووە: ئەرێ‌ نكووڵی دەكەت لەوەی بۆم باس كردیت، دە سەیری گوێدرێژەكەشت بكە.. ئەویش سەیری لاشەی گوێدرێژەكەی دەكات كە چۆن ئێسك‌و پروسكی بڵاوبۆتەوە‌و كلۆر بوون‌و بۆش‌و كونیان تێ‌كەوتووە. فریشتەكەش ئێسكەكانی گوێدرێژەكە بانگ دەكات‌و ئەوانیش بە دەنگیەوە دێن‌و لە هەموو لایەكەوە كۆدەبنەوە تا فریشتەكە پێكیان دەهێنێتەوەو (عوزەیر)یش بۆ ئەو حاڵەتە دەڕوانێت. 

ئنجا فریشتەكە ڕەگ‌و دەمار‌و ئەندامەكانی لاشەی بەبەردا دەكاتەوە‌و گۆشتیشی لەسەر دەپۆشێت‌و بە پێست‌و تووك دایدەپۆشێت‌و فووی ڕووحی پیادا دەكات‌و، ئیدی گوێدرێژەكەش هەڵدەستێتەوە‌و سەری‌و گوێ‌یەكانیشی بەدەم زەڕینەوە بۆ ئاسمان بەرز دەكاتەوە، ئەمانەش هەمووی بەپێ‌ی دەقە تەفسیركراوەكانی (سیوطی) مانای فەرمایشتەكانی خوا لەو ئایەتانەی بەسەرهاتەكەدا دەبەخشێت كە فەرموویەتی: بە مانای بڕوانە بۆ ئێسكەكانی گوێدرێژەكەت چۆن هەندێكیان لە پێكەوە بەستنەوەیاندا لەسەر هەندێكی تریان دادەنێین تاكو كاتێك دەبنەوە بە چەند ئێسكێكی تەواو ئەوا دەبنە گوێدرێژێكی بێ‌گۆشت، پاشان بڕوانە چۆن گۆشتی پێ‌ دادەپۆشین ، واتە: دەزانم خوا بەسەر هەموو شتێكی وەك زینــدووكردنەوەی مردووان‌و كاروباری تریشدا بە توانایە.

دوای ئەوە (عوزەیر) سواری پشتی كەرەكەی بۆتەوە‌و هاتۆتەوە بۆ گەڕەكی پێشووی خۆی‌و خەڵكیش نەیانناسیوە‌و، ئەویش خەڵكەكەی نەناسیوە‌و خانووەكانیشی نەناسوە، بۆیە هەر بە خەیاڵا‌و بۆچوونی خۆی پێ‌ی هەڵگرتوە، تاكو چۆتە خانووەكەی خۆی‌و دەبینێت پیرێژنێكی كوێری تێدایە‌و لە تەمەنی (120) ساڵی دایە‌و بەندەیەكیان بووە‌و كاتێك (عوزەیر) بەجێ‌ی هێشتبوون ئەو لە تەمەنی (20) ساڵا دا بووە‌و پێشتر ناسیبووی‌و بەچاكیش لە كەسێتی‌و دەروونی ئەو شارەزا بوو. ئەویش (واتە عوزەیر) لێی پرسیوە: ئەی ئەو كەسەی لێرەدایت، ئایا ئەمە ماڵەكەی (عوزەیر)ە؟ ئەویش لە وەڵامدا گوتوویەتی: بەڵێ‌، پاشان بەدەم گریانەوە گوتوویەتی: نەمدیوە تا ئەمڕۆ كەسێك لەم جۆرە‌و لەو ڕەنگە هەواڵی (عوزێر) بپرسێت‌و، ئێستاش خەڵكی ئەویان لەبیر چۆتەوە.. ئەویش دەڵێت: من (عوزەیر)م، پیرەژنەكەش دەڵێت پاكی‌و بێ‌گەردیی بۆ خوا، عوزەیرێك سەد ساڵە لەناوماندا نەماوە‌و، تا ئێستاش هیچ هەواڵێكمان لەبارەیەوە نەبیستوە.. دووبارە (عوزەیر) دڵنیایی كردۆتەوە‌و پێ‌ی گوتووە: دە ئەوا بێگومان من عوزەیرم‌و، خواش بۆ ماوەی سەد ساڵا مراندوومی‌و پاشان زیندووی كردوومەوە.. پیـرەژنەكە دەڵێت: بەڵام (عوزەیر) پیاوێكی چاك‌و نزا وەرگیراو بووە‌و، نزای بۆ نەخۆش‌و دەردەدار دەكرد، كە خوا چاكیان كاتەوە‌و شیفایان بۆ بنێرێت. دە تۆش نزام لەلای خوا بۆ بكە با چاوم پێ‌ ببەخشێتەوە، هەتاكو بت بینم، جا ئەگەر (عوزەیر) بیت ئەوا دەتناسمەوە. ئەویش نزای بۆكرد لەلای خوا‌و دەستی بە هەردوو چاوی داهێنا‌و هەردوو چاوی كردنەوە، ئنجا دەستیشی گرت‌و پێ‌ی گوت: هەستە بە فەرمانی خوا)، ئیدی خواش قاچی پیرێژنەكەی كردەوە‌و بە ساغی هەستایەوە، وەك ئەوەی پێشتـر قاچی سڕ بووبێت‌و جووڵەی تێ‌كەوتبێتەوە. بۆیە كاتێك سەیری كرد، گوتی: شایەتی دەدەم كە تۆ (عوزەیر)یت. 

ئنجا پیـرەژنەكە چوو بۆ گەڕەكەی نیشتەجێ‌بوونی بەنی ئیسرائیل، لەكاتێكدا ئەوان لە یانە‌و كۆڕ‌و كۆبوونەوەكانی خۆیان بوون. لەنێویشیاندا كوڕێكی (عوزەیر) هەبوو، كە پیاوێكی بەساڵاچوو بوو‌و لە تەمەنی (118) ساڵی دابوو‌و كوڕەزاكانیشی (واتە كوڕانی كوڕەكە)شی، چەند پیرێكی نێو ئەو كۆڕ‌و ئەنجوومەنانە بوون. پیرێژنەكە بانگی كردن‌و پێ‌ی گوتن: ئەوە (عوزەیر)ە‌و هاتۆتەوە بۆلاتان. بەڵام ئەوان بەدرۆیان خستەوە‌و بڕوایان پێ‌نەكرد. هەروەها پیرێژنەكە پێ‌ی گوتن: من فڵان بەندە‌و كۆیلـەی ئێوەم، (عوزەیر) لەلای خوای پەروەردگاری نزای بۆ كردم‌و خواش چاوی بۆ گەڕاندمەوە‌و، قاچیشــمی چاك كردەوە‌و، هەر خۆیشی -واتە عوزەیر) وای دادەنێت، كە خوا بۆ ماوەی سەد ساڵا مراندوویەتی‌و، پاشان زیندووی كردۆتەوە.

خەڵكەكە بە وتەكانی ئەو پیرێژنە هەستان‌و ڕوویان تێ‌كرد، كوڕەكەی (عوزەیر)یش تەماشایەكی باوكی كرد‌و گوتی: باوكم خاڵێكی ڕەشی لەنێوان هەردوو شانیدا هەبووە، چوو سەیری ناوشانی كرد‌و بۆی دەركەوت، كە ئەم پیاوە (عوزەیر)ی باوكیەتی. (بەنی ئیسرائیل)یش گوتیان: هیچ كەسێك لەنێوماندا، جگە لە (عوزێر) تەوڕاتی لەبەرنەكردبوو، (بەخت نەسر)یش تەوڕاتی ئێمەی سووتاند‌و هیچی وای لـێ‌نەمایەوە ئەو هێندە نەبێت كە پیاوان لەبەریان كردبوو، تۆش ئەی (عوزەیر) تەوڕاتـمان بۆ بنووسەرەوە. باوكیشی (سەرووخا) كە پێشتر لە ڕۆژگاری باڵادەستیی (بەخت نەسر)دا تەوڕاتی لەژێر زەویدا شاردبۆوە، لە شوێنێكدا بو كە جگە لە (عوزەیر) هیچ كەس پێ‌ی نەدەزانی. 

ئەنجا هەموویانی بردەوە بۆ ئەو شوێنە‌و هەڵی كەندووە‌و تەوڕاتی لـێ‌ دەرهێناوەتەوە، بەڵام كاغەزەكانی تێك چووبوون‌و ئاسەواری كتێبەكەش نەمابوو. بۆیە لەژێر سایەی درەختێكدا دانیشتووە‌و هۆزی (بەنی ئیسرائیل)یش لە دەوری كۆبوونەتەوە‌و تەوڕاتی بۆ تازە كردوونەتەوە‌و، دوو ئەستێرەی پرشنگداریش لە ئاسمانەوە هاتوونەتە خوارەوە‌و چوونەتە ناخی جەستەیەوە‌و ئنجا تەوراتی بیر كەوتۆتەوە‌و، بۆ (بەنی ئیسرائیل)ی نوێ‌ كردۆتەوە. بەهۆی ئەمەوەو لە ئاكامی ئەم بەسەرهاتەوە جوولەكەكان گوتوویانە: عوزەیر كوڕی خوایە، چونكە ئەو دوو ئەستێرەیەی بۆ هاتووە‌و تەوڕاتیشی نوێ‌كردۆتەوە‌و كاروباری (بەنی ئیسرائیل)ی ڕاپەڕاندووە. تەوڕاتیشی لە خاكی (سواد)‌و لە دێری (حزقیل)دا بۆ تازە كردوونەتەوە. دواییش لەو دێ‌یەدا مردووە كە پێی دەڵێن (سابیر ئاباد) ( ).