سەرەکیەکان

ئاماری ماڵپەر





ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه‌


خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز

- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له‌ هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره‌ بکه
-  بۆ گوێ گرتن له‌ قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه‌ به‌کوردى و زمانه‌ جیهانیه‌کان کلیک لێره‌ بکه

سەرەتا

مۆز (الطلح)...له‌قورئاندا

مۆز (الطلح)...له‌قورئاندا

نووسينى /سه‌روه‌ر حسن //نووسينگه‌ى ته‌فسير ///(طلح) ناوی عەرەبیی مۆزە –بەپێی زۆرینەی ڕایەكان-، وشەی (مۆز)یش لە وشەی هیندی (موز)ـەوە وەرگیراوە. كەسانی پێشین بە مۆزیان وتووە (خواردنی فەیلەسوفەكان)، چونكە خواردنێكی سەرەكی زانا و فەیلەسوفەكانی

هیند بووە و یارمەتی داون بۆ بیركردنەوە و ڕامان. هەر لە سەردەمێكی كۆنەوە مرۆڤ خاسیەتەكانی مۆزی ئاشكراكردووە، لە بەڵگەنامەیەكدا كە مێژووەكەی بۆ (303ساڵ)ی پێش زاین دەگەڕێتەوە قسە لەسەر بەروبوومی ئاڵتونی و خاسیەتە خۆراكییەكانی هەیە. گێڕراوەتەوە كە مۆز لای ئاشوورییەكان پەسەند بووە بەر لە (1100ساڵ) لە لەدایكبوونی مەسیحەوە.

مۆز لای هەموو نەتەوە و گەلەكان ناسراوە، بە تەنها گەلانی ئەمریكا و كەنەدا نزیكەی (1/3)ی بەروبوومی جیهان بەكاردەهێنن، ساڵانە هەر تاكێك (10كگم) دەخوات، ڕەنگە ئەم بەكارهێنانە كەم بێت ئەگەر بەراورد بكرێَت بە دانیشتوانی دەوڵەتی ئیمارات، كەتێكڕای بەكارهێنانی مۆزی هاوردە لەلایەن هەر تاكێكەوە دەگاتە (41 كیلۆگرام).
مۆز لەو میوانەیە كە بەدرێژایی ساڵ دەیبینین، چونكە لە وەرزە جیاوازەكانی ساڵدا گەشەدەكات، بەڵام لە زستان و بەهاردا داواكاری و قەبوڵكردن لەسەری زۆرە. بەری مۆز نزیكەی (70-75%) ی ئاوە، ڕێژەی ماددە كاربۆهێدراتەكان لە بەری پێگەیشتوودا دەگاتە (24%) و ڕێژەی ماددە پرۆتینییەكان دەگاتە (1-2%)، بەڵام ڕێژەی ماددە چەورییەكان و ڕیشاڵەكان زۆر كەمە. مۆز كۆلیسترۆڵی تێدا نییە. لە هەمانكاتدا ڕێژەیەكی بەرزی كالیسیۆم و ڤیتامینەكانی (A،B،G) لەخۆدەگرێت لەگەڵ ماددەكانی ئاسن و مەنگەنیز و فۆسفۆڕ و زینك.
تەنها سوود لە مۆز وەرناگیرێت، بەڵكو گەڵای هەندێك لە جۆرەكانی مۆز بەكاردێت بۆ دروستكردنی سەربانی خانووەكان و دروستكردنی جانتا و سەبەتە و حەسیر.
مۆز پایەیەكی دیاری هەیە لە پزیشكی میللیدا. "إبن سینا" لە (القانون)دا وەسفی مۆزی كردووە و توویەتی: "مۆز ژیێنەر و نەرمكارە، بەسوودە بۆ سوتانی قوڕگ و سنگ، مەنی زیاددەكات. ئامۆژگاری دراوە بەپێدانی مۆز بە مناڵان لەگەڵ شیردا، هەروەها بەوانەی كەم خوێنی و لاوازی گشتیان هەیە و بە دووگیان و شیردەرەكانیش. مۆز چارەسەرێكی دڵنیایە بۆ سیسی و لاوازی، بەسوودە بۆ كاری گورچیلە و كۆئەندامی میز، هەروەها زاكیرە چالاك دەكات. بەگشتی مۆز بە دابەزێنەری پەستانی بەرزی خوێن دادەنرێت، لە خواردنە پەسەند و ڕێپێدراوەكانە بۆ نەخۆشی بەرزە پەستانی خوێن.
خواردنی مۆز لەگەڵ پەنیر بە چارەسەرێكی كارا دادەنرێت بۆ هەندێك لە ناڕەحەتییەكانی سوڕی مانگانە، چونكە مۆز ڕێژەی خوێن لێڕۆیشتن كەم دەكاتەوە. خواردنی مۆز لەگەڵ شیر زۆر بەسوودە لە حاڵەتی گێژبووندا، لەهەمانكاتدا بۆ برینی گەدە (قرحە المعدە) بەسوودە. مۆز بۆ نەخۆشەكانی گرانەتا و سكچوون خۆراكێكی پەسەندە. 
لە دیارترین بەكارهێنانەكانی مۆز لە بواری خزمەتكردنی جوانی ئافرەتدایە، بەتایبەتی ڕووخساری. دەمامك (ماسك)ی مۆز لە باشترین دەمامكەكانە بۆ پێستی وشك، یارمەتی بەرگریكردنی دەركەوتنی گرژی و ژاكانی ڕووخسار دەدات، بەڵام دانانی توێكڵی مۆز لەسەر شوێنی كوتراو بەجۆرێك كە دیواری ناوەوەی بەر پێستەكە بكەوێت لەگەڵ جێگیركردنی بە كەرەستەی پێچانی تەڕكراو بە ئاوی سارد، یارمەتی هێوركردنەوەی ئازار و لابردنی شینبوونەوەی شوێنە توشبووەكە دەدات
هەموو مافەکانی پارێزراون بۆ ماڵپەری قورئانی پیرۆز