ئاماری ماڵپەر
ته‌فسیری ئاسان دابه‌زێنه
خوێندنەوەو تەفسیری قورئانی پیرۆز
- بۆ خویندنه‌وه‌ى قورئان و گوێ گرتن له هه‌ر قورئانخوێنێک کلیک لێره بکه
- بۆ گوێ گرتن له قورئان و خوێنه‌وه‌ى وبینینى ته‌فسیره‌که‌ى پێکه‌وه به‌کوردى و زمانه جیهانیه‌کان کلیک لێره بکه
قیامة
ناوه کانى ڕوَژى دووایى له قورئانى پیرۆزدا (يوم ترجف الراجفة)
مه‌لا دلشاد باڵه‌کى
واتا ئه‌و ڕۆژه‌ى که فو به (صور)داده کرێت و ته‌واوى زه‌وى دێته هه ژان و له‌رزین.
{ يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ }( النازعات6 )
واتا:
نیشانه بچوکه‌کانى هاتنى قیامه‌ت (1-10)
نوسینى : یوسف بن عبدالله بن یوسف الوائل
وه‌رگێرانى : عبدالرحمن ته‌ها
١- هاتنى پێغه‌به‌ر(ص) و ڕه‌وانه له‌لایه‌ن خواوه
٢- مردنى پێغه‌به‌ر(ص)
٣- ڕزگارکردنى بیت المقدس
شیو و دۆڵه‌کانى دۆزه‌خ
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
دۆزه‌خ جیهانێکى زۆر فراوان و گه‌وره‌یه سه‌ره‌تا و کۆتایى یه‌که‌ى به ته‌واوى نازانرێت له چه‌ند شیوو دۆڵ و شاخێک پێک دێت هه‌ندێ ووشه که له قورئانى پیرۆزو فه‌رموده‌ى به‌نرخدا هاتوون که هه‌ریه‌که‌یان واتاى جۆرێک له جۆره‌کانى سزا ده‌گه‌ینێت هه‌ندێ له پێشینه چاکه‌کان (سلفى صالح) ئه‌و ووشانه‌یان به شیوه‌کانى دۆزه‌خ لێک داوه‌ته‌وه. هه‌روه‌ک خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا)(مريم/59) واته به دواى ئه‌و زانایه‌دا کۆمه‌ڵێک هاتن نوێژیان زایه ده‌کردو شوێن ئاره‌زووه‌کانیان ده‌که‌وتن و سه‌رگه‌ردان بوون جا ئه‌م کۆمه‌ڵه به تۆڵه‌ى تاوان و ئه‌نجامى بێ فه‌رى خۆیان ده‌گه‌ن. لێره‌دا وشه‌ى (غى) هاتوه که ده‌ڵێن شیوێکه له شیوه‌کانى دۆزه‌خ هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (ومن يفعل ذلك يلق اثاما)الفرقان/٨
نیشانه‌کانى قیامه‌ت و زیندوبوونه‌وه
پێغه‌مبه‌رى خوا (ص) ده‌فه‌رموێ : ((إن بين يديَ الساعة ثلاثين دجالاً كذاباً)) (أخرجه أحمد وهو حديث حسن).
واته: به‌ڕاستى له‌به‌رده‌م قیامه‌تدا ،واته نیشانه‌کانى قیامه‌ت ،سى درۆزن په‌یدا ده‌بن, هه‌موویان بانگه‌شه‌ى پێغه‌مبه‌رایه‌تى ده‌که‌ن.
پێغه‌مبه‌رى خوا (ص) ده‌فه‌رموێ : ((إنَ الدَّجالَ يَخرج من أَرْضٍ بالمشرق, يقال لها :(خراسان)یتبعه أقوام کأن وجوههم المجان المطرقه ))(أخرجه الترمذي وابن ماجة والحاكم وقال الحاكم ((صحيح الإسناد))ووافقه الذهبی).
واته: به‌ڕاستى ده‌جال ده‌رده‌چێت له زه‌وىیه‌که‌وه له خۆرهه‌لاته‌وه پىى ده‌وترێت(خوراسان) کۆمه‌لێک شوێنى ده‌که‌ون ده‌م چاویان وه‌کو قه‌ڵغانى پانه‌وه‌بوو وایه.
(8) هاویه
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
وه‌ک خواى گه‌وره و میهره‌بان ده‌فه‌رموێت (وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ (8) فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ (9) وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ (10) نَارٌ حَامِيَةٌ ) القارعه/٨-١١ واته:وه ئه‌و که‌سه‌ى کێشانه‌که‌ى سوک بێت به‌م ڕه‌نگه چاکه‌ى هه‌ر نه‌بێ یان ئه‌گه‌ر بوبێت لاى خوا بێ نرخن
(7) الحطمه
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێت (كَلَّا لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ ﴿٤﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿٥﴾ نَارُ اللَّـهِ الْمُوقَدَةُ ﴿٦﴾ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿٧﴾ إِنَّهَا عَلَيْهِم مُّؤْصَدَةٌ ﴿٨﴾ فِي عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ ﴿٩﴾)همزه/٤-٩ واته: نه‌خێر وانى یه باوانه‌زانن, سوێند به‌خوا فرێ ئه‌درێنه ناو ئاگرێکى به‌هێز تێک شکێنه‌ره‌وه تۆ نازانى ئه‌و ئاگره چى یه.
ته‌رازووى قیامه‌ت
ئاماده‌کردنى : ادریس انور
ئه‌وه‌ى له پێشبڕکێى به‌ره و قیامه‌تدا به‌شداره، به‌ته‌رازووى قیامه‌ت هه‌موو شتێکى ئه‌م دنیایه کێشانه‌و پێوانه ده‌کات ،له‌هه‌ر که‌سێک
بپرسى که چ ڕۆژێکى ژیانى لا گرنگتره له‌ڕۆژه‌کانى ترى ژیانى ،وه‌ڵامى
جۆراو جۆرت ده‌ست ده‌که‌وێت،هه‌یه ڕۆژى له‌دایکبوونى لا گرنگه‌و یادى
ده‌کاته‌وه ،یان هى واهه‌یه ڕۆژى ده‌رچوونى زانکۆى لاگرنگه‌و هى واش
هه‌یه ڕۆژى هاوسه‌رگیرى و...هتد،دۆستانى خوا ئه‌و ڕۆژه یان لا گه‌وره
و گرنگه که‌له‌هه‌موو ڕۆژێک زیاتر کاریان بۆ خوا کردبێ و خوا لێیان
ڕازى بووبێت.
کاتێک حه‌زره‌ت( ص) مژده‌ى دا به‌که‌عبى کوڕى مالیک که‌ئایه‌تى له‌سه‌ر دابه‌زى و ته‌وبه‌که‌ى وه‌رگیرا حه‌زره‌ت(ص ) فه‌رمووى: مژده‌ت لێبێت به‌چاکترین ڕۆژێک که‌به‌سه‌رتا تێپه‌ڕیوه له‌وه ته‌ى له‌دایک بوویت.
به‌ڕاستى هه‌روایه،چ ڕۆژێک له‌م ڕۆژه‌ى گرنگتره که‌خوالێى خۆش بووه
و ته‌وبه‌که‌ى وه‌رگیراوه.
ناوه‌کانى دۆزه‌خ (5)السعیر
وه‌ک خواى گه‌وره فه‌رموویه‌تى: (إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِڕينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا)الانسان/٤
(4) الجحیم
ئاماده‌کردنى/ سانا حمدامین
ئه‌م ناوه‌ش وه‌کو هه‌موو ناوێکى دۆزه‌خ زۆر جار دووباره بووته‌وه وه‌ک په‌روه‌ردگارى مه‌زن ده‌فه‌رموێ (فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى (34) يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ مَا سَعَى (35) وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَى (36) فَأَمَّا مَنْ طَغَى (37) وَآَثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا (38) فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى)(النازعات/34-39) واته: جا هه‌ر کاتێ ڕوداوه سه‌خته گه‌وره‌یه ببێ رۆژێ که مرۆڤ هه‌موو کرده‌وه‌ى خۆى دێته‌وه بیر دۆزه‌خ بۆ هه‌ر که‌سێک که ده‌ى بینى ئاشکرا ده‌کرێت جا هه‌ر که‌س که‌یاخى بووه وه ژیانى ئه‌م دونیایه هه‌ڵبژاردبێت جا به‌ڕاستى دۆزه‌خ جێیه‌تى . هه‌روه‌ها په‌روه‌ردگارى مه‌زن ده‌فه‌رموێ
ناوه‌کانى جهنم (3) سةقةر
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
وه‌ک خواى گه‌وره فه‌رمویه‌تى (سَأُصْلِيهِ سَقَرَ (26) وَمَا أَدْرَاکَ مَا سَقَرُ (27) ڵا تُبْقِی وَڵا تَژَرُ (28) ڵوَّاحَه‌ٌ لِلْبَشَڕ) (المدثر/26-29) واته: له‌دواى ئه‌وه ڕایده‌کێشمه دۆزه‌خى تاودار – سقر- وه تۆ چوزانى ئه‌و دۆزه‌خه تاوداره چى یه؟
(2)جهنم
ئاماده‌کردن و کۆکردنه‌وه‌ى/باوکى محمد
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
وه‌ک خوداى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ (43) ڵهَا سَبْعَه‌ُ أَبْوَابٍ لِکُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْوٌ مَقْسُومٌ)الحجر/٤٣-٤٤ واته: به‌ڕاستى دۆزه‌خ جێگاو کاتى هه‌موویانه دۆزه‌خ حه‌وت ده‌رگاى هه‌یه هه‌ر ده‌رگایه‌کیش بۆ تاقمێک له‌وانه به‌ش کراوه. هه‌روه‌ها خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّكْرَى-يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي (24) فَێوْمَئِژٍ ڵا یُعَژِّبُ عَژَابَهُ أَحَدٌ (25) وَڵا یُوپِقُ وَپَاقَهُ أَحَدٌ)الفجر/٢٣-٢٤
(1) النار
نوسینى/باوکى محمد
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
ئه‌م ناوه له زۆر سوره‌تى پیرۆزدا هاتوه وه‌ک خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت (وَيَوْمَ يُحْشَرُ أَعْدَاءُ اللَّهِ إِلَى النَّاڕ فَهُمْ يُوزَعُونَ (19) حَتَّى إِژَا مَا جَاوُوهَا شَهِدَ عَڵیْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا کَانُوا ێعْمَلُونَ)فصلت/١٩-٢٠ واته: وه‌رۆژێ دوژمنانى خوا کۆده‌کرێنه‌وه به‌ره‌و ئاگر راپێچ ده‌کرێن رێزده‌کرێن
ده‌رگاکانى دۆزه‌خ و ناوه‌کانى
ئاماده‌کردن و کۆکردنه‌وه‌ى :باوکى محمد
ئاماده‌کردنى:سانا حمدامین
ده‌رگاکانى دۆزه‌خ ژماره‌یان حه‌وته وه‌ک پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه وسلم له فه‌رموده‌یه‌کى (صحيح)دا ئاماژه‌ى بۆ کردوه. ئیمامى عه‌لى ره‌زاى خواى لێ بێت فه‌رموویه‌تى : ده‌رگاکانى دۆزه‌خ به‌و شێوه‌یه- ئه‌بو هارون فه‌رموى-یه‌ک له‌سه‌ر یه‌کن. وه ده‌فه‌رموێت: حه‌وت ده‌رگاى یه‌ک له‌سه‌ر یه‌کن, یه‌که‌م پڕ ده‌بێت پاشان دووه‌م, پاشان سێ یه‌م, هه‌تا هه‌مووى پڕ ده‌بێت. بێگومان ئه‌م ده‌رگایانه به‌به‌زه‌یى خواى میهره‌بان له ره‌مه‌زاندا داده‌خرێن وه‌ک پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه فه‌رموویه‌تى: (اذا جاء رمضان فتحت ابواب الجنة, وغلقت ابواب النار....)واته: ئه‌گه‌ر ره‌مه‌زان بێت ده‌رگاکانى به‌هه‌شت ده‌کرێنه‌وه‌و ده‌رگاکانى دۆزه‌خ داده‌خرێن.... له‌رراستیدا ژیانى (البوار)که دۆزه‌خه ژیانێکى پڕ مه‌رگه‌سات و ناره‌حه‌تى یه‌و له چه‌ند ده‌رگایه‌ک پێک دێت, به‌رزترین ده‌رگاى دۆزه‌خ ئاسان ترین سزاى تیایه, توند ترین و سه‌خترین سزاش بۆ نزم ترین پله‌ى دۆزه‌خه, هه‌ر ده‌رگایه‌ک له ده‌رگاکانى دۆزه‌خ ناوێکى تایبه‌تى هه‌یه.
یه‌که‌م ڕه‌نگى ئاگره‌که‌ى
ئاماده‌کردن و کۆکردنه‌وه‌ى: باوکى محمد
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین
ئاشکرایه که ئاگر ته‌نێکى گه‌رمى کڵپه سه‌ندووى دره‌وشاوه‌یه له‌دنیادا به‌ڵام ئاگرى دۆزه‌خ لاى ئێمه زانراو نى یه. ناشتوانین هیچ له باره‌یه‌وه بزانین مه‌گه‌ر زانیارى یه‌ک له رێگه‌ى په‌یامى خواوه پێمان گه‌یشتبێت ئیمامى بوخارى ره‌حمه‌تى خواى لێ بێت له‌باره‌ى زۆر ڕه‌شى ئاگرى دۆزه‌خه‌وه فه‌رموده‌یه‌کمان بۆ ده‌گێڕێته‌وه و
ده‌فه‌رموێت: (اترونها- نارجهنم- حمراء كناركم هذا؟ لهى اشد من القار) واته: ئێوه ده‌زانن ئاگرى دۆزه‌خ وه‌کو ئاگرى ئێوه سووره؟ به‌ڵکو له قیر ڕه‌شتره. له فه‌رموده‌یه‌کى تردا هاتوه‌ک (اوقد على النار الف سنة حتى احمرت, ثم اوقد عليها الف سنة حتى ابيضت, ثم اوقد عليها الف سنة حتى اسودت مظلمة) واته ئاگرى دۆزه‌خ گروتینى پێ درا بۆ ماوه‌ى هه‌زار ساڵ هه‌تا سوور بوو پاشان گڕوتینى پێ درا هه‌تا سور بوو پاشان گروتینى پێ درا هه‌تا سپى بوو پاشان گروتینى پێ درا بۆ ماوه‌ى هه‌زار ساڵ هه‌تا ره‌ش داگیرسا.)
هه‌ندێ له‌زانایانیش کاتێ له‌باره‌ى بونه‌وه‌ره‌وه ده‌دوێن باسى ئه‌م جۆره ئاگره‌ده‌که‌ن که‌به‌هۆى تێڕوانینیان یۆ خۆرو ئه‌ستێره‌کانى تره‌وه به‌دییان کردووه. پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه وسلم ده‌فه‌رموێت (ان الصخرة العظيمة لتلقى من شفير جهنم فتهوى فيها سبعين عاما ما تتقضى الى قرارها) واته: به‌ردێکى گه‌وره فڕێ ده‌درێته ئاگرى دۆزه‌خه‌وه حه‌فتا ساڵ به‌رده‌بێته‌وه‌و هێشتا ناگاته جێ- واته بنکى دۆزه‌خ.