ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسینی /عبدالرزاق رزاق احمد

ئاماده‌كردنی/نه‌جات رواندزی

خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ {وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ  (12)} [فاطر] واته‌ رووبارو ده‌ریا وه‌ك یه‌ك نین ،یه‌كێكیان ئاوی سازگارو خۆش

نووسینی /عبدالرزاق رزاق احمد

ئاماده‌كردنی /نه‌جات رواندزی

خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ {نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ (16)} [العلق ] واته‌ پێشه‌ سه‌رێكی درۆزنی به‌ هه‌ڵه‌ داچوو

نووسەر: مامۆستا عدنان بارام
1 ـ (حذيفة) ەی كوڕی (الیمان) رضي الله عنه بۆمان دەگێڕێتەوە، و دەفەرمووێت: پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم كە لە خەو هەڵدەسا دەیفەرموو: [الحَمْدُ لله الذِي أحْيَانا بَعْدَمَا أمَاتَنَا وإلَيْهِ النَشُور ] واتە: شوكر و ستایش بۆ ئەو پەروەردگارەی دوای ئەوەی كە مراندینی ـ مەبەست بە مردن لێرە خەوە ـ زیندووی كردینەوە، زیندوو بوونەوەی ڕۆژی دواییش هەر بۆ لای ئەوە.رواه البخاري مع الفتح (11/113) [برقم (6312)] ، ومسلم (4/2083) [برقم (2711)] .
ئەم فەرموودەیە ئاماژەی بەوە دەكات كە موسڵمان دەبێت، لە هەموو خەوتن و هەستانێكیدا یادی ئەوەی بكاتەوە، كە ڕۆژێك دێت مردن و زیندوو بوونەوەی ڕاستی دێتە دی.
2 ـ یان ئەم زیكرە دەكات كە (أبو هریرە) رضي الله عنه بۆمانی دەگێڕێتەوە كە پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی: ئەگەر لە خەو هەستای بڵێ‌:

عمر علي

ئەو حوكمانەی كە لە قورئانی پیرۆزدا هاتووە سێ جۆرن.

یەكەم: ئەو حوكمانەی كە پەیوەنی بە عقیدەوە هەیە بیرو باوەڕ بۆ نمونە بیرو باوەڕ بە خوا، فریشتەكان، كتێبە ئاسمانیەكان، پێغەمبەران ڕۆژی دوای..هتد

دووەم: ئەو حوكمانەی كە پەیوەندی بە ڕەوشت و ڕەفتارمانەوە هەیە.

عمر علي

١-قورئانی پیرۆز وتەی خوای گەورەیە، دابەزێنراوەتە سەر پێشەوامان درودی خوای لێ بێ لە ڕێگەی جبرەئیلەوە وەكو لە سەرەوەش ئاماژەمان پێ كرد بەڵام لەبەر ڕیز بەندی خاڵەكان بەگرنگمان زانی لێرەش ئاماژەی پێ بكەینەوە.

٢-دەربڕین و مانای لەلایەن خواوەوەیە، وە فەرموودەكانی پێشەوامان درودی خوای لێ بێت پێیان ناوترێت قورئان .

٣-هەمووی عەرەبیە وەكو خوای گەورە خۆی دەفەرموێ (( كتاب فصلت ‌آیاتە قرءانا عربیا لقوم یعلمون)) سورەتی فصلت ٣ " كتێبێكە؛ ئایەت و فەرمانەكانی بەش كراوە و جیاكراوەتەوە (ئیمان وكوفر، حەڵاڵ و حەرام چاكەو خراپە..هتد)، قورئانێكە بە عەرەبیەكی رەوان بۆ كەسانێك كە دەیزانن و شارەزاییان هەیە (لە زمانەوانی و زانستەكان). " وە هەروەها دەفەرمووێ (( وهذا لسان عربی مبین)) سورەتی النحل ١٠٣ واتە " ئەم قورئانە بە زمانی عەرەبی پاراو روون و ئاشكرا داڕێژراوە " .

عمر علي

خوای گەورە قورئانی وەسف كردووە بە چەندەها وەسف بۆ نمونە "النور" وەكو دەفەرموێ ((یاایها الناس قد جا‌ءكم برهان من ربكم وانزلنا الیكم نورا مبینا)) سورەتی النسا‌ء ١٧٤ واتە "ئەی خەڵكینە بەڕاستی لە لایەن پەروەردگارتانەوە بەڵگەو نیشانەی ئاشكراتان بۆ هاتووە ( كە محمد پێغەمبەرە صلی اللە علیە وسلم)و نوورو رووناكیەكی ئاشكراشمان بۆ دابەزاندوون (كە قورئان)ە. وە هەروەها "مبارك" وەك دەفەرموێ ((وهذا كتاب انزلناە مبارك مصدق الذی بین یدیە)) سورەتی الانعام ئایەتی ٩٢ واتە" ئەم (قورئانە) كتێبێكی پیرۆزە

عمر علي

قورئان خوای گەورە ناوی بردووە بە چەندەها ناو وە بەناوبانگترینیان قورئانە وە كو دەفەرمووێ (( ان هذا القر‌آن یهدی للتی هی اقوم)) واتە "بەڕاستی ئەم قورئانە هیدایەت بەخشە بۆ چاكترین ڕێگەو ڕێبازو بەرنامە. وە هەروەها "الكتاب" وەكو دەفەرموێ((لقد انزلنا الیكم كتابا فیه ذكركم)) واتە "سوێند بەخوا بێگومان ئێمە كتێبێكمان رەوانەكردووە بۆتان كە یاداوەریە و سەربەرزی ئێوە لە شوێنكەوتنیایەتی "الفرقان" وەك دەفەرموێ ((تبارك الذی نزل الفرقان علی عبدە لیكون للعالمین نذیرا)) واتە

عه‌بدولسه‌لام موحه‌مه‌د پشده‌ری

یه‌كه‌م :( آَمَنُوا) هه‌موو خه‌ڵكی له‌تیاچووندان ئه‌و كه‌سانه‌ نه‌بێت كه‌ باوه‌ڕیان هێناوه‌، باوه‌ڕیان هێناوه‌ به‌ خوای گه‌وره‌ وبه‌تاك و ته‌نهایی ده‌یپه‌رستن وهیچ شتێك ناكه‌ن به‌ هاوه‌ڵ و شه‌ریكی له‌په‌رستندا، ووشه‌ی ئیمان له‌م ئایه‌ت پیرۆزه‌دا به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی هاتووه‌، ئیمانیش له‌ بیروباوه‌ڕی ئیسلامیدا بریتیه‌ له‌ باوه‌ڕ بوون به‌هه‌ر شه‌ش پایه‌و كۆڵه‌كه‌كه‌ی ئیمان كه‌ به‌ ( أركان الإیمان) ناسراوه‌ ، ئه‌وانیش باوه‌ڕ بوون به‌خوای گه‌وره‌ و فریشته‌كان وكتێب و په‌ڕاو نامه‌ ئاسمانه‌ییه‌كان له‌گه‌ڵ باوه‌ڕ به‌پێغه‌مبه‌ران و ڕۆژی دوایی و قه‌زا و قه‌ده‌ر به‌خێر وشه‌ڕی .

  دووه‌م  : ( وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ) واته‌ : له‌گه‌ڵ باوه‌ڕه‌كه‌شیان كاروكر‌ده‌وه‌ی چاك وباشیش ئه‌نجام ده‌ده‌ن، كاروكرده‌وه‌ی باشیش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دوو مه‌رجی سه‌ره‌كی تێدا بیت وه‌ك زانایان باسیان كردوه‌ ئه‌وانیش ( الإخلاص ) واته‌ ته‌نها له‌به‌ر ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ بێت له‌گه‌ڵ ( إتباع ) واته‌ به‌و شێوه‌یه‌ ئه‌نجام بدرێت كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا – صلی الله علیه وسلم _ كردوونی به‌بێ هیچ زیاد وكه‌م كردنێك .

نووسینی / عبدالرزاق رزاق احمد

ئاماده‌كردنی /نه‌جات رواندزی

خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ {وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ طِينٍ (12) ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ (13) ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ (14)} [المؤمنون]

نوسینى : ابراهیم فه‌قێ
 وه‌رگێرانى : عادل شاسوارى

بریتیه‌: له‌ هونه‌رو زانستى گه‌یاندنى مرۆڤ به‌ پله‌ى نایاب که‌ به‌و پله‌یه‌ ده‌توانێت ئامانجه‌کانى خۆى بپێکێت و به‌رده‌وامى ئاستى ژیانى خۆى زیاتر به‌رز بکاته‌وه‌.

Programming: به‌رنامه‌ سازى
ئاماژه‌یه‌ بۆ کۆى بیرۆکه‌و هه‌ست و ڕه‌فتاره‌کانمان که‌ ده‌رهاویشته‌ى نه‌ریت و ئه‌زمونه‌کانمانن کاریگه‌ریان له‌ سه‌ر په‌یوه‌ندیه‌کانمان له‌ گه‌ڵ خۆمان و له‌گه‌ڵ که‌سانیکه‌دا هه‌یه‌ و ده‌‌بنه‌‌ بناغه‌ى شێوازى ژیانمان ، که‌ ئه‌مه‌ى دواییان گۆڕینى له‌ توانا دایه‌.

Linguistic: زمانه‌وانى
ئاماژه‌یه‌ بۆ تواناکانمان له‌ کارهێنانى زماندا ، چ له‌ ڕێگه‌ى ووشه‌و ڕسته‌ى دیارى کراوه‌وه‌

احسان برهان الدين

الشرك: واته‌: هاوه‌ڵیك بۆ خواى گه‌وره‌ په‌یدا بكه‌یت له‌ په‌روه‌ردگارێتى یان له‌ خوایه‌تى یان له‌ ناو و سیفه‌ته‌كانى، ئه‌گه‌ر بێتو مروڤێك باوه‌ڕى وابێت له‌گه‌ڵ خواى گه‌وره‌دا په‌روه‌ردگارێكى تر یان یارمه‌تیده‌رێكى هه‌یه‌ ئه‌و كه‌سه‌ به‌ موشریك داده‌نرێت، هه‌ركێ باوه‌ڕى وابێت كه‌سێكى تر هه‌یه‌ جگه‌ له‌خواى گه‌وره‌ شایه‌نى په‌رستنه‌ ئه‌وكه‌سه‌ موشریكه‌، هه‌ركه‌سێك باوه‌ڕى وابێت خواى گه‌وره‌ هاوشێوه‌یه‌كى هه‌یه‌ له‌ ناو و سیفه‌ته‌كانیدا ئه‌و كه‌سه‌ موشریكه‌.

ترسناكى هاوه‌ڵ بۆ خوا بڕیاردان:
١. هاوه‌ڵ بۆ خوا په‌یداكردن سته‌مێكى گه‌وره‌یه‌، چونكه‌ ده‌ست درێژیه‌ له‌سه‌ر مافى تایبه‌ت به‌خواى گه‌وره‌وه‌ كه‌ یه‌كتاپه‌رستیه‌، یه‌كتاپه‌رستی ئه‌وپه‌ڕى دادگه‌رییه‌، هاوه‌ڵ بۆ خوا بڕیاردان گه‌وره‌ترین سته‌م و ناشیرینترین كاره‌، چونكه‌ كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ بۆ په‌روه‌ردگارى جیهانه‌كان و خۆبه‌زلزانینه‌ له‌ گوێڕایه‌ڵى كردنى، پێدانى ئه‌و مافه‌یه‌ بۆ كه‌سێكى تر و، هاوتاكردنه‌وه‌ى كه‌سێكى تره‌ به‌ زاتى ئه‌و په‌روه‌ردگاره‌ مه‌زنه‌، ئینجا له‌به‌ر گه‌وره‌یى و ترسناكى ئه‌م كرده‌وه‌یه‌ هه‌ركێ به‌و شێوه‌ بچێته‌ لاى په‌روه‌ردگارى، خواى گه‌وره‌ له‌ گوناهه‌كانى خۆش نابێت و، وه‌كو فه‌رموویه‌تى:إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء النساء٤٨١.

نوسینى : ڕابه‌ر عبدالله
ئاماده‌کرنی : سیروان حمدامین
واتایی ئیعجاز : وشه‌ی (عجز)به‌واتایی ده‌سته‌وسان وبآ توانایی دێََت له‌ به‌رامبه‌ر شتێکدا , وه‌ سه‌رچاوه‌که‌ی (اعجازة),که‌وشه‌ی(المعجزة), ی لێ وه‌رگیراوه‌.
(المعجزة): هه‌ر روداوێکی نائاسایی , که‌ مرۆڤ ده‌سته‌وسان بێت له‌وه‌ی بتوانــێت لاسایی بکاته‌وه‌ , ئه‌وکارانه‌ی که‌خواى گه‌وره‌  دروستکه‌ر و هه‌ڵسورێنه‌ریان بـوو بـــۆ پشتگیری پێغه‌مبه‌ران سه‌لامى خوایان له‌ سه‌ر بێت ,وسه‌لماندنی راســـتی بانگه‌شــــه‌کانیان نیشانی مرۆڤه‌کان داون (خارق العادة).
.....پێناسه‌ى (إعجاز القران الكريم ) : بآ توانایی و لاوازی هه‌موو بونه‌وه‌ره‌ گیانله‌به‌ره‌کان جا چی (ئادةميزاد يان جن )  که‌بتوانن شتێک بهێننه‌وه‌ وه‌ک ئه‌م قورئانه‌ بیروزه‌,هه‌ر بۆیه‌ خوداى بالآده‌ست له‌قورئانى بیرۆزدا ده‌فه‌رمووێت : [قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَـذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيراً  ]  [الإسراء : 88]

ئا: سایه‌ فارس

هه‌موو یه‌كێك له‌ ئێمه‌ كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌یه‌ به‌رنامه‌ڕێژ بووه‌ تیایدا كه‌ شێوازی ژیانی له‌سه‌ر ئه‌و
به‌رنامه‌یه‌ ده‌گوزه‌رێنێ‌ ئه‌و هۆكارانه‌ش به‌ ئیجابی یان سلبی ڕۆڵی خۆیانده‌بینن. ئه‌توانین
گۆڕانكاریان تێدا بكه‌ین ئه‌گه‌ر ویستمان هه‌بێت ئه‌و هۆكارانه‌ش ئه‌مانه‌ن:

یه‌كه‌م: دایك و باوك

منداڵا وه‌ك په‌ڕه‌یه‌كی سپی وایه‌ ئه‌وه‌ی دایك و باوك ده‌یڵێن و ده‌یكه‌ن له‌سه‌ری ده‌رده‌كه‌وێت ،بۆ نمونه‌: دایك و باوكی وا هه‌یه‌ هه‌ندێ‌ ووشه‌ زۆر دووباره‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ وه‌ك ...تۆ نازانی ، ناتوانی ،بێهێزی .......هتد. واته‌ چه‌ندین ووشه‌ی سلبی له‌مێشكی ئه‌و منداڵه‌ ده‌چێنن كه‌وای لێده‌كات تا ئه‌گه‌ر گه‌وره‌ش ببێت به‌و جۆره‌ خۆی ببینێ‌ كه‌ پێی ووتراوه‌.

مەملەکەتى هەموو مرۆڤێک ناخێتى هەمووشمان هەوڵى ژیانێکى پڕ لەبەختەوەرى دەدەین تاوەکو بەدەستى  بێنین، ناخى هەموو مرۆڤێک ئەو کانیاوەیە کەهەستى لێ هەڵدەقوڵێت .. لەوێوە نەخشى ژیان دەسازێنین و دەبێتە ڕێ نیشاندەر، بۆیە دەکرێ بپرسین لەخۆمان خاوەن چ ناخێکین؟ ڕق و کینە .. یاخود خۆشەویستى .. خێر یان شەڕ .. ترس یان جورئەت و ئازایەتى .. حەزت بەخێرو خۆشى دەورو بەرتە یاخود نا ..؟؟

مه‌لائه‌حمه‌د به‌كر گَۆران

قورئان خوێندن پیشه‌یپیاو چاكانه‌ و مه‌شخه‌لی رێگای ناسینه‌، ره‌مزی ناسینه‌وه‌ی له‌خوا ترس و عارفینه‌..

له‌ به‌ر ئه‌وه‌ قورئان خوێندنیش وه‌كو هه‌مو عیباده‌تێك ره‌وشت و ئادابیخۆی هه‌یه‌و ده‌بێ‌ راچاوی ئاداب وره‌وشته‌ كانی بكرێت، به‌شێك له‌و ره‌وشت وئادابانه‌ ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:

یه‌كه‌م:پێویسته‌ قورئان خوێن به‌دست نویژبی چونكه‌ خوا له‌ قورئان ده‌فه‌رموی ( لايمسه الاالمطهرون) وه‌ له‌ هه‌ر چوار مه‌زهه‌ب قورئان هه‌لگرتن به‌ بی ده‌ست نویژ دوروست نیه‌.

دووه‌م: وا باشه‌قورئان خوێن ئه‌ندازه‌ی خوێندنی له‌ قورئان دیار بكاو بزانی به‌ ماوه‌ی چه‌ند قورئان ختم ده‌كا چونكه‌ پیاو چاكان وایان ده‌كرد .