ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نوسینى/بورهان محمد ئه‌مین
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
له‌ (ابن عباس)ه‌وه‌ ده‌گێرنه‌وه‌ فه‌رمویه‌تى: ئه‌م ئایه‌ته‌ ده‌رهه‌ق به‌ جووله‌که‌کانى شارى مه‌دینه‌ هاته‌ خواره‌وه‌ پیاوى وایان تێدابوو به‌خزم و که‌سه‌کانى ده‌گووت جێگیربه‌ له‌سه‌ر ئه‌و ئاینه‌ى له‌سه‌ریتى و محمد و موسڵمانان هه‌ر فه‌رمانێکت پێده‌که‌ن جێ به‌ جێ بکه‌.

نوسینى\ د.عائض القرنى
ئاماده‌کردنى\ سانا حمدامین
کرم له‌ناو قورولیته‌, په‌روه‌ردگار رۆزیى خۆى بۆ ده‌نیرى خودا ده‌فه‌رموێت: (وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ ڕزْقُهَا)هود/٦ واته‌: هیچ شتێک نیه‌رۆح له‌به‌ر بێت و به‌سه‌ر زه‌ویدا ئه‌گه‌ر رۆزى دانى له‌سه‌ر خوداى گه‌وره‌ نه‌بێت. باڵنده‌کان له‌ناو هێلانه‌کاندا خودا به‌به‌زه‌یى رۆزییان ده‌دات (كما يرزق الطير تغدو خماصا وتروح بطانا) واته‌: وه‌ک چۆن رۆزى باڵنده‌ ده‌دات له‌ به‌ره‌به‌یاندا ده‌رده‌چێ به‌ سکى خاڵییه‌وه‌ و ئێواران ده‌گه‌رێته‌وه‌ به‌ تێرى. ماسى له‌ ئاودا خودا رۆزى بۆ ده‌نێرى چونکه‌ خودا خاوه‌نى زه‌وى و ئاسمانه‌ (وَهُوَ يُطْعِمُ وَلَا يُطْعَمُ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْڕكِينَ)الانعام/١٤ واته‌: رۆزى ده‌ره‌ بۆتان به‌ڵام که‌س رۆزیى ئه‌و نادا. تۆ ئه‌ى مرۆڤ ! باشتر و چاکترى له‌و کرم و باڵنده‌ و ماسییانه‌ مه‌ترسه‌ رۆزیى تۆ له‌سه‌ر خودایه‌.

نوسینى: نه‌وا محمد سیان
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین
١-    گوێرایه‌لى کردنى پێغه‌مبه‌رو شوێنکه‌وتنى له‌ گشت کاروباره‌کانى دنیاو ئاخیره‌تدا, خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّ‌سُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ)محمد\٣٣ گوێرایه‌ڵى کردن و به‌رفه‌رمانى پێغه‌مبه‌ر مسۆگه‌رى به‌هه‌شته‌و سه‌رپێچى کردنیشى مسۆگه‌رى دۆزه‌خه‌, وه‌ک له‌ ئه‌بوهوریه‌ره‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ که‌ پێغه‌مبه‌ر خوا صلى الله علیه‌ وسلم فه‌رمویه‌تى (كل امتى يدخلون الجنة الا من ابى, قيل او من يأبى يا رسول الله؟ قال: من اطاعنى دخل الجنة, ومن عصانى فقد ابى....) هه‌موو ئوممه‌تى من ده‌چنه‌ به‌هه‌شت, مه‌گه‌ر ئه‌و که‌سه‌ى خۆى نه‌یه‌وێ بچێته‌ به‌هه‌شت, گوتیان ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا, کێ هه‌یه‌ نه‌یه‌وێ بچێته‌ به‌هه‌شت؟ فه‌رموى هه‌رکه‌سێ گوێرابه‌ڵى و به‌قسه‌ى من بکات ده‌چێته‌ به‌هه‌شت, هه‌رکه‌سێکیش سه‌رپێچى من بکات و به‌قسه‌م نه‌کات, خوا نایه‌وێ بچێته‌ به‌هه‌شت.رواْ  البخارى. سه‌باره‌ت به‌ شوێنکه‌وتنى پێغه‌مبه‌ر له‌ هه‌موو کاروبارێک, خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ: (قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّـهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّـهُ وَيَغْفِرْ‌ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ)ال عمران\٣١ بڵێ گه‌ر به‌راستى خواتان خۆشده‌وێ, شوێنى من بکه‌ون خوا خۆشتانى ده‌وێ و له‌ گوناهیشتان خۆشده‌بێ.

خوای گەورە چیرۆكێكی زۆری بۆمان باسكردووە لە قورئاندا، ئەمەش بێ‌ گومان سوودی زۆری هەیە:.

1. جێگیركردن و شایەتیدان لەسەر ڕاستی یەتی پەیامی پێغەمبەرایەتی محمد صلى الله عليه وسلم چونكە هەواڵی نەتەوەكانی ڕابردوو تەنها خودا دەی زانێ‌، جا هەر چیرۆكێك لە چیرۆكەكانی نەتەوەكانی ڕابردوو بەڵگەی تەواوە لەسەر ڕاستی یەتی پێغەمبەرایەتی محمد صلى الله عليه وسلمچونكە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ئەو جۆرە چیرۆكانە بۆ كەسانی دەوروپشتی خۆی دەگێڕایەوە

محمد فيصل طه

خورما یه‌كێكه‌ له‌و میوانه‌ی كه‌ به‌به‌كارهێنانی چه‌نده‌ها سوودوو كه‌ڵكی پێوه‌ ده‌بینرێت، وه‌ خورما پێگه‌یه‌كی گرنگی هه‌یه‌ له‌ ئیسلامدا، خوای گه‌وره‌ له‌ قورئانی پیرۆز باس له‌ خورما ده‌كاو ده‌فه‌رمووێ‌: [ وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا (25) فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَڕّي عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَڕ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا (26)] (مريم 25-26)

وه‌ له‌ فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ریش(د.خ) هاتووه‌ كه‌وا باشتره‌ له‌كاتی ڕۆژوو شكاندن ڕۆژووه‌وان به‌ خورما ڕۆژووه‌كه‌ی بشكێنێت، ئه‌وه‌ش له‌به‌ر ئه‌و سوودانه‌ی كه‌ له‌ ناو خورمادا هه‌یه‌.
له‌و كاته‌ی مه‌سڵمانان ده‌جه‌نگان جگه‌ له‌ خورماو ئاو هیچیان له‌ سكدا نه‌بووه‌ كه‌چی توانییان ئیسلام بگه‌یه‌ننه‌ ئاسیاو ئه‌فریقییاو فتوحاتی ئه‌م وڵاتانه‌ بكه‌ن(
هه‌ر له‌مێژه‌وه‌ خورما ناسراوه‌ ئه‌ویش به‌ بینینی له‌ نێو ئه‌و میوه‌جاتانه‌ی كه‌ به‌ نه‌خش و نیگار له‌سه‌ر دیواری په‌رستگاكانی فیرعه‌ونه‌كان و گۆڕه‌كانییان دروست كران .
به‌كارهێنان و سووده‌ پزیشكییه‌كانی :
1-له‌به‌ر بوونی ڤیتامین (ئه‌ی) تیایدا، خورما بینین به‌هێز ده‌كاو ڕێ‌ له‌ شه‌وكوێری ده‌گرێ‌، و ته‌ڕی و بریقه‌داری چاو ده‌پارێزێ‌ و چاو زه‌قی و تانه‌ی چاو لاده‌بات.
2- خورما نه‌خۆشییه‌كانی دڵ ناهێڵێت، به‌تایبه‌تیش ڤیتامین (ئه‌ی) پێویسته‌ بۆ ئه‌و شانانه‌ی كه‌ ده‌وره‌ی بۆڕییه‌كانی هه‌وایان له‌ ناوه‌وه‌ داوه‌، وه‌ خورما سودبه‌خشه‌ بۆ كۆكه‌و ده‌ركركردنی به‌ڵغه‌م.
3- له‌به‌ر بوونی مه‌گنسیۆم ده‌بێته‌ هێوركه‌ره‌وه‌یه‌كی باش بۆ ده‌ماره‌كان و ڕێ‌ له‌ دڵه‌ڕاوكێ‌ و شله‌ژانی ده‌روون ده‌گرێت.
4- خورما كاری هه‌سته‌وه‌ره‌كان باش ده‌كاو پارێزگارییان لێ‌ ده‌كات، هه‌روه‌ها سه‌رجه‌م ئامرازه‌كانی هه‌سته‌وه‌ره‌كان چاڵاك ده‌كات : بۆن، بینین، چێژ، بیستن، وه‌ یارمه‌تی مێشك ده‌دات بۆ ڕاپه‌ڕاندنی كاره‌كانی به‌شێوه‌یه‌كی باشتر.

5- هێز ده‌داته‌ ماسولكه‌و ده‌ماره‌كان و نوێكه‌ره‌وه‌یه‌كی باشه‌ بۆ خانه‌كانی له‌ش و پیری دواده‌خات.

مه‌لا ئاراس رواندوزی

له‌ ڕێكه‌وتی 1 / ئایاری هه‌موو ساڵێك ، زۆربه‌ی ووڵاتانی جیهان ئاهه‌نگ ده‌گێڕن به‌ بۆنه‌ی یادی جیهانی كرێكاران و ، ئه‌و ڕۆژه‌ بووه‌ته‌ ووێستگه‌یه‌ك بۆ سه‌رله‌نوێ دووپات كردنه‌وه‌ له‌ داوا ڕه‌واكانی كرێكاران كه‌ ده‌توانین بڵێین له‌ سیسته‌می ئیسلامییدا به‌ هه‌وڵی جدییانه‌تر و به‌ هه‌نگاوی عه‌مه‌لییانه‌تر دووپات له‌ به‌جێهێنانییان كراوه‌ته‌وه‌ و ئامۆژگاری دراوه‌ به‌ هاریكاریكردنی چینی هه‌ژاران و فراوانكردنی چوارچێوه‌ی دادپه‌روه‌ری بۆ ئه‌وه‌ی له‌و نێوه‌نده‌دا هاوشانی هه‌موو تاكه‌كان له‌ نێویشیاندا كرێكاران فه‌راهه‌م بكرێت .

مـونافیقان یادى خوا ده‌که‌ن، به‌ڵام به‌که‌مى وه‌ک خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ:
[وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً ] [النساء : 142]،واته‌: زۆربه‌که‌مى یادى خوا ده‌که‌ن جا خـواى گه‌وره‌ نه‌یفه‌رمووه‌ یادى خوا ناکه‌ن، به‌ڵکو فه‌رموویه‌تى یادى خوابه‌که‌مى ده‌که‌ن.
له‌ (ئيبن صلاح) یان پرسـى که‌ به‌ محدثى شافعى داده‌نـرێ، سـنورى یادى خوا چیه‌ ؟ ئه‌ویش گوتى:

وه‌رگێرانى: محمد حامد محمد
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین
قورئان: بریتیه‌ له‌و په‌ڕاوه‌ى له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگاره‌وه‌ بۆ سه‌ر پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم هاتووه‌,

نوسینى:د.عائض القرنى
ئاماده‌کردنى:سانا حمدامین
(أُولَـٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ)الانعام\٨٢ واته‌: ئه‌و که‌سانه‌ى دڵنیان و رێ نیشاندراوون. (الَّذِي أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ)قریش:٤ واته‌: ئه‌و خوایه‌ بپه‌رستن که‌ رۆزییان ده‌دات و ئاسایشیان ده‌کاته‌وه‌ له‌ ترسه‌کان.( أَوَلَمْ نُمَكِّن لَّهُمْ حَرَ‌مًا آمِنًا)القصص\٥٧ ئایا بۆمان نه‌کردوون جێگه‌ى په‌رستێکى ئاسایش و دڵنیا؟ یان(وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا)ال عمران\٩٧ هه‌ر که‌سێ بچێته‌ ناوى ئه‌هوه‌ن ده‌بێ یان (ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ)التوبه‌\٦ تۆ بیگه‌یه‌نه‌ ئه‌و جێگه‌یه‌ى که‌ جێ ئاسایشیه‌تى.  یان پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم ده‌فه‌رموێت (226) هه‌رکه‌سێ له‌ ماڵى خۆى شه‌و بکاته‌وه‌ و دڵنیایى له‌ خۆیى و له‌شى ساغ بێت, خواردنى ئه‌و رۆژه‌ى هه‌بێت وه‌ک ئه‌وه‌ وایه‌ دونیاى به‌هه‌ر چوار چمکه‌کانى گرتبێ.

نوسینى: بورهان محمد ئه‌مین
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین
(ابن حجر) ده‌گێڕێته‌وه‌ کاتێک په‌روه‌ردگار سه‌باره‌ت به‌دووڕووه‌کان ئایه‌تى (مثلهم كمثل الذى استوقد نارا)و (أو كصيب من السماء)ى دابه‌زاند, دوو روه‌کان وتیان خواوه‌ند له‌وه‌ به‌رزتره‌ نمونه‌ى ئاوا بهێنێته‌وه‌ ! ئینجا خواى گه‌وره‌ ئایه‌تى (إن الله لا يستحى ان يضرب مثلاما بعوضة) تا (هم الخسرون)ى دابه‌زاند. هه‌روه‌ها (ابن عباس) ده‌فه‌رموێت: خواى گه‌وره‌ باسى خواکانى موشریکه‌کانى کردبه‌ و ئایه‌ته‌ى ده‌فه‌رموێت: (وإن يسلبهم الذباب شيئا)

نوسینى:م. عه‌لى باپیر
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین
به‌ڵێ به‌رێزان ! بۆ چاک تێگه‌یشتنى قورئان و تێگه‌یاندنى خه‌ڵک له‌ قورئان ده‌بێ ته‌ماشاى سیره‌ و سوننه‌تى پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم بکه‌ین چونکه‌ خوا ده‌فه‌رموێ (بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُڕ‌ ۗ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ‌ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُ‌ونَ)واته‌: وه‌ قورئان (ذكر)مان ناردۆته‌ خوار بۆ تۆ تاکو ئه‌وه‌ى بۆ خه‌ڵک هاتۆته‌ خوار بۆیان روون بکه‌یه‌وه‌ وه‌ بۆ خۆشیان بیر بکه‌نه‌وه‌ به‌ڵام لێره‌دا ده‌مه‌وێ ئه‌وه‌تان پێ بڵێم که‌ پێشتریش باسمان کردوه‌ سوننه‌تى پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم ته‌فسیرى قورئان نیه‌ و پێغه‌مبه‌رى خوا قورئانى ته‌فسیر نه‌کردوه‌ و ئه‌گه‌ر پێویست بایه‌ بێگومان ته‌فسیرى ده‌کرد ئه‌دى یانى چى که‌ دڵێن پێغه‌مبه‌رى خوا روون که‌ره‌وه‌ى قورئانه‌ ؟ واته‌: ئێمه‌ کاتێک له‌ قورئان تێده‌گه‌ین که‌ چۆن کارى پێه‌کرێ و چۆن به‌رجه‌سته‌ ده‌کرێ له‌سه‌ر ئه‌رزى واقیع که‌ ته‌ماشاى پێغه‌مبه‌رى خوا بکه‌ین بانگه‌واز چۆن ده‌کرێ؟

ئاماده‌کردنى : ئیدریس انور
وه‌ک پێغه‌مبه‌ر (ص) ده‌فه‌رموێ: (تلـك  صـلاة المنافق....يقرأ أربع ركعـات)
أخرجـه‌ مسـلم. نوێـژکردن به‌خێرایى، که‌ هیچ مل که‌چى و ترسـى خـواى
تیانـه‌بێ

نوسینى:د.عائض القرنى
ئاماده‌کردنى:سانا حمدامین
خودا ده‌فه‌رموێت: (فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُ‌ونَ سَاعَةً ۖ)للاعراف\٣٤ واته‌ ئه‌گه‌ر کاتى مردنیان هات هیچ دواناکه‌وێت ساتێک به‌ دواى ئه‌وان و پێش ناکه‌وێ به‌ دواى ئه‌وان. ئه‌م ئایه‌ته‌ دڵى ترسنۆکه‌کان ده‌کاته‌وه‌ ئه‌و که‌سانه‌ى که‌ رۆژانه‌ چه‌ند جار ده‌مرن پێش مردنى خۆیان با بزانن که‌ مردن کاتى دیاریکراوى خۆى هه‌یه‌ و نه‌پاش نه‌پێش که‌وتنى نییه‌. ئه‌م مردنه‌ش که‌س ناتوانێ ناتوانێ پێشى خات له‌که‌سێکى تر که‌س ده‌توانێ پاشى خات له‌که‌س. ئه‌گه‌ر هه‌موو مرۆڤ و جنۆکه‌ کۆببنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ى مردن بۆ یه‌کێک بهێنن ناتوانن بۆى بهێنن ئه‌مه‌ش خۆى له‌ خۆیدا خۆشى و به‌خته‌وه‌ریت بۆ راده‌کێشێ و دڵنیایى و هێمنى و داگیربوونت بۆ ده‌هێنێ. بزانه‌ جگه‌ له‌ خوا خۆهه‌ڵگرتن به‌ هیواى خه‌ڵکى سه‌رشۆڕى و ئازار و ئه‌شکه‌نجه‌ په‌لکێشکردنه‌. وه‌ک خودا ده‌فه‌رموێت: (فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُ‌ونَهُ مِن دُونِ اللَّـهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنتَصِڕ‌ينَ)القصص\٨١ واته‌ هیچ که‌سێک نه‌بوو بێجگه‌ له‌ خودا سه‌رى خات خۆى یه‌کێک نه‌بوو له‌و که‌سانه‌ى که‌ سه‌رکه‌توو بوون.

وه‌رگێڕانى/نه‌ووا محمد
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
دیاره‌ موسڵمانى پابه‌ند به‌دینى خواو ژیرو له‌ خواترس هه‌ست به‌و پایه‌و ڕێزه‌ى پێغه‌مبه‌ر ده‌کات که‌ له‌لایه‌ن خواى گه‌وره‌وه‌ لێى نراوه‌. هه‌ست ده‌کات پێغه‌مبه‌رێکه‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاى ژیانى تا کۆتا ژیانى خاوه‌نى ڕه‌وشت به‌رزى و قوربانیدان بووه‌ هه‌رده‌م به‌خه‌مى ئوممه‌ته‌که‌یه‌وه‌ بووه‌ که‌ خواى به‌خشنده‌ له‌ ئوممه‌ته‌که‌ى خۆش ببێ و چاوپۆشى له‌ گوناهه‌کانیان بکات جا پێغه‌مبه‌رێک خواى خاوه‌ن شکۆ ده‌رباره‌ى بفه‌رموێ (وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ)القلم/٤ به‌راستى تۆ ئاکارو ره‌وشت زۆر به‌رزه‌. ئه‌مه‌ گه‌وره‌ترین بڕوانامه‌و مه‌دالیایه‌ بۆ پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم پێویسته‌ رێزى لێ بگیرێ و ئه‌ده‌بى له‌ به‌رانبه‌ردا بنوێنرێ.