ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نوسینى/ناصح ابراهیم سازانى

 

خواى گه‌وره‌ فه‌رمانى داوه‌ به‌ هه‌موو که‌سێک ده‌بێت فه‌رمان بکات به‌ که‌س و کاری نوێژ بکه‌ن, خۆشیان خۆراگرو به‌ ئارام بن له‌سه‌رى: [وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا] طه: ١٣٢. واته‌: فه‌رمان بده‌  به‌ خێزان و که‌سه‌کانت بۆ نوێژکردن, خۆشت هه‌وڵ بده‌ که‌ زۆر خۆراگر بیت له‌ سه‌ری..

خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: {وَأَرْسَلْنَا الڕّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ (22)} [الحجر] واته‌: ئێمه‌ (با) مان کردووه‌ به‌ هۆکارى پیتێنه‌رى ڕووه‌ک، و هه‌ر به‌هۆى (با)وه‌ باران له‌ ئاسمانه‌وه‌ ده‌بارێنین و ئێوه‌ى پێ تێرئاو ده‌که‌ین، بێئه‌وه‌ى ئێوه‌ ئه‌و ئاوانه‌تان ئه‌مبار کردبێت.

له‌ ڕاڤه‌ى ئه‌م ئایه‌ته‌دا هاتووه‌: با هۆکارى پیتاندنه‌ بۆ دار و هه‌ور. "إمام طبری" ده‌ڵێت: "با هه‌ڵگرى هه‌ور و خێره‌".

لاى زانایانى ڕووه‌کناس بووه‌ته‌ زانیارییه‌کى چه‌سپاو که‌ تۆوى نێره‌ هه‌ڵاڵه‌ کردن به‌سه‌ر مێیه‌کاندا واته‌ کردارى پیتاندن کردارێکى بنه‌ڕه‌تى پیتاندن و دروستبوونى تۆوى ڕووه‌که‌. له‌کاتێکدا که‌ ده‌نکه‌هه‌ڵاڵه‌کان (Pollen Grain) له‌ ئه‌ندامه‌کانى نێرینه‌وه‌ له‌ گوڵدا (Anthers) ده‌گوێزرێنه‌وه‌ بۆ ئه‌ندامه‌کانى مێیه‌ تیایدا (Stigma)، پاشان پیتێن ڕووده‌دات.

نوسینى/د.محمد زکى

ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین

[قال ابن عباس رضى الله عنة وفى رسول الله صلى الله علية وسلم وانا ابن عشر سنين وقد قرات انحكم فقلت لة وما المحكم قال المضل وهو من الحجرات] [رواه البخارى] واته‌ کورى عباس ده‌فه‌رموێ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله علیه‌ وسلم وه‌فاتى کرد من ته‌مه‌نم ده‌ساڵان بوو وه‌ مه‌حکه‌مم خوینده‌وه‌ پێم ووت مه‌حکه‌م چییه‌ فه‌رمووى بریتییه‌ [المفضل]که‌ له‌ سوره‌تى [الحجرات ]دایه‌عبدالله کورى عباس رچى الله عنه کاتێ ده‌فه‌رمووێ من مه‌حکه‌م خوینده‌وه‌ ته‌مه‌نم ده‌ ساڵان بوو مه‌به‌ستى له‌وه‌یه‌ که‌ جوزئه‌کانى کۆتایى له‌ قورئان له‌به‌ر کردووه‌ له‌ سوره‌تى الحجرات وه‌ تا سوره‌تى [الناس].

نوسینى/ئه‌ندازیار عوسمان

    پێغه‌مبه‌رى خوا (ص)هه‌واڵى به‌هه‌ندێ شتى پزیشکى داوه‌, که‌ له‌و زه‌مانه‌ى خۆیدا , که‌س نه‌یزانیوه‌ و زانستى نوێش ڕاستیه‌که‌ى ده‌سه‌لمێنێت .. عبدالله‌ى کوڕى عه‌مرى کوڕى عاص لاوێکى وریاوزرنگ بوو , له‌ماوه‌یه‌کى که‌مدا فێرى سریانى و قبگى و ڕۆمانى بوو , حه‌زره‌ت (ص) ڕآى پێدا که‌ فه‌رمووده‌ بنووسێته‌وه‌ و , ئه‌وه‌ى که‌ نووسیه‌وه‌ پآى ده‌وترا : (الصحيفة الصادقة),که‌زۆر فه‌رمووده‌ى ڕاست و دروستى حه‌زره‌تى تیا تۆمار کردووه‌و نوسخه‌ى  ئه‌سڵیشى له‌شارى (ستوكهولم) ه‌ له‌سوید که‌ له‌سه‌ر ڕووبه‌ڕێکى فراوان ڕانوێنراوه‌و (عرض)کراوه‌ .. له‌و صحیفه‌یه‌ دا هاتووه‌ که‌پزیشکێکى ناودار که‌خه‌ڵکى نه‌جران و ناوى ( شةمةردةل كوڕى قةباسى كةعبى ) بوو , له‌شاره‌زایی وداناییدا ڕۆم وفارسه‌کان ده‌یانبرد وچاره‌سه‌رى نه‌خۆشى بۆ ده‌کردن , کاتێک بیستى که‌حه‌زره‌ت (ص)هه‌ڵبژێردراوه‌ , چوو بۆلاى له‌ نیوه‌ڕۆوه‌ تاعه‌سر له‌خزمه‌تیا مایه‌وه‌و پرسیارى زۆرى لێکردوحه‌زره‌ت (ص) وه‌لآمى هه‌مووى دایه‌وه‌, پاشان حه‌زره‌ت که‌وته‌ پرسیار کردن لێى , هه‌رچى لێ ده‌پرسى له‌وه‌لآما ده‌یووت :نازانم .. ئنجا که‌ (شةمةردةل)دڵنیا بوو ئه‌وه‌ى حه‌زره‌ت (ص)ده‌یزانێ له‌خواوه‌یه‌و به‌ وه‌حى بۆى هاتووه‌ بڕواى پێهێنا .. 

نوسینى/ناصح ابراهیم سازانى

نوێژى راسته‌قینه‌ ئه‌و نوێژه‌یه‌ که‌ ئیسلام داواى ده‌کات, ته‌نها بریتی نیه‌ له‌ چه‌ند وته‌یه‌ک به‌زمان بوترێ, یان چه‌ند جووڵه‌یه‌ک که‌ ئه‌ندامه‌کانى جه‌سته‌ ئه‌نجامى بده‌ن به‌بێ وردبوونه‌وه‌ و تێگه‌یشتن له‌ ماناکه‌ى, به‌بێ گه‌ردن که‌چى و بێدارى دڵ..         

  ئه‌وه‌ نیه‌ که‌ڵه‌شێر ئاسا چه‌ند ده‌نووکێک بدرێت له‌زه‌وى ئاوه‌ها چه‌ند سه‌جده‌یه‌ک ببرێ و به‌س.. نه‌خێر نوێژى راسته‌قینه‌ ئه‌و نوێژه‌یه‌ مافى خۆى پێبدرێ به‌ بیرکردنه‌وه‌و وردبوونه‌وه‌ له‌ ماناکه‌ى, هۆشیارى دڵ و گه‌ردنکه‌چى, ترسان له‌ خوا و به‌ گه‌وره‌گرتنى.. ئه‌وه‌یه‌ مه‌به‌ستى یه‌که‌م له‌ نوێژکردن و بگره‌ په‌رستشه‌کانى تریش. 

نوسینى/بورهان محمد ئه‌مین

ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین

[ابن ابى حاتم]له‌ رێگه‌ى سعید یان عکرمه‌ وه‌ له‌ ابن عباس وه‌ ده‌گێرێته‌وه‌ ده‌ڵێت کاتێک ئه‌و ده‌سته‌یه‌ى [عاصم]و [مرثد]ى تێدا بوو تیاچوون دووان له‌ دوو رووه‌کان وتیان ئه‌ى قور به‌سه‌ر ئه‌و له‌ خۆبایى یانه‌ى ئاوا تیاچوون نه‌یانتوانى په‌یامى هاوه‌ڵه‌که‌یان بگه‌یه‌نن په‌روه‌ردگاریش ئایه‌تى [وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ ]ى دابه‌زاند. [ابن جرير] له‌ رێگه‌ى [سدى]ه‌وه‌ ده‌گێرێته‌وه‌ ده‌ڵێت سه‌باره‌ت به‌ [اخنس]ى کورى شریف دابه‌زیوه‌ کاتێ هاته‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌رى خواو ئیسلام بوونى خۆى راگه‌یاند پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم یش موسڵمان بوونه‌که‌ى به‌دڵ بوو

ڕۆژێک پرسیاریان له‌ شێخ حه‌سه‌ن ی به‌سری کرد، ووتیان: چ ڕۆژێک له‌ لای تۆ به‌ جه‌ژن داده‌نرێت؟ ووتی: ئه‌م ڕۆژه‌ی که‌ بێ ئه‌مری خوای تێدا نه‌که‌م له‌ لای من جه‌ژنه‌. ووتیان: چ شتێک کاریگه‌ر بوو بۆت که‌ خوا په‌رستی بکه‌یتو خۆت بپارێزی؟ 

له‌م دوادواییانه‌دا زانستى نوێ دووپاتیکرده‌وه‌: له‌پێناو هه‌ڵبژاردنى چاکێتى و ڕه‌سه‌نێتى ئه‌سپ، پێویسته‌ پشکنینى ڕواڵه‌تیى بۆ بکرێت، کۆڵه‌که‌ى ئه‌و پشکنینه‌ش ئه‌وه‌یه‌ ئه‌سپه‌که‌ ناچاربکرێت تا ماوه‌یه‌ک غاربدات و له‌کاتى ڕاکردن و غارغارێنیدا چاودێری بکرێت.

ئه‌م کاره‌ بۆ زانینى سه‌لامه‌تى ئه‌ندامه‌کانى جه‌سته‌ى ئه‌سپه‌که‌ به‌سووده‌، وێڕاى پێ و قاچه‌کانى و هه‌مئاهه‌نگییان له‌گه‌ڵ به‌شه‌کانى ترى له‌شیدا. له‌پاش غارغارێن و ڕاکردنه‌که‌ لێدانى دڵى ئه‌سپه‌که‌ ده‌گیرێت له‌گه‌ڵ پشکنینى لاقه‌کانى،

نوسینى/د.عائض القرنى

ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین

چوار هۆکار هه‌یه‌ ده‌بنه‌ هۆى ژیان لێتاڵبوون و لێڵى خۆشییه‌کانى ده‌روون بێۆقره‌یى سینه‌ و ته‌سکبوونه‌وه‌یان.

ده‌ڵێن جارێک زانایه‌ک زۆر له‌ خۆی بایی بوو بوو به‌ زانسته‌که‌ی. ڕۆیشت بۆ شارێک بانگه‌وازی کرد هه‌رکه‌سێ پرسیارێکی هه‌یه‌ وه‌لآمی ده‌ده‌مه‌وه‌، چونکه‌ زانستێکی زۆرم له‌ لایه‌. ئیمامی أبو حنیفه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت فه‌رموی ئه‌ی مامۆستا من پرسیارێکم هه‌یه‌، ووتی: بڵێ. 

ئیمام فه‌رموی: ئه‌و مێروله‌یه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ حه‌زره‌تی سلێمان قسه‌ی کرد نێر بوو یان مێ بوو؟

نوسینى/ئه‌ندازیار عوسمان

    خواى په‌روه‌ردگار به‌حه‌زره‌ت (ص)ده‌فه‌رموێت (ولولا فضل الله عليك ورَحْمته لَهَمَتْ طائفة منهم أنْ يُضِلُّك وما يُضِلُّونَ إلاّ أنْفُسَهُمْ وما يضُروُنَكَ مِن شئِ ، وأنزل الله عليك الكتابَ والحِكْمَةَ وعَلَّمكَ مالَمْ تكُنْ تَعْلَمْ ، وكان فضلُ الله عليك عظيما)النساو ١١٣  واته‌: ئه‌گه‌ر فه‌زڵ و ڕه‌حمه‌تى خوا  نه‌بوایه‌ به‌سه‌رته‌وه‌ خه‌ریک بوو هه‌ندێکیان سه‌رت لێ بشێوێنن , بێگومان ئه‌وان به‌و کاره‌یان هه‌ر سه‌ر له‌خۆیان ده‌شێوێنن , دڵنیابه‌ که‌ ناتوانن له‌ هیچ شتێکدا زیانت پێبگه‌یه‌نن , خواى گه‌وره‌ش قورئان و حیکمه‌تى بۆ دابه‌زاندوویت و فێرى ئه‌و شتانه‌ى کردوویت که‌جاران نه‌تده‌زانى , به‌رده‌وامیش فه‌زڵ وڕێزى خوا له‌سه‌ر تۆ ئه‌ى (محمد ) زۆرو فراوان و ئاشکرا و دیاره‌ ..

   

نوسینى/ناصح ابراهیم سازانى

خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: [وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْ‌كَعُوا مَعَ الرَّ‌اكِعِين]البقره‌: ٤٣. واته‌: نوێژه‌کانتان به‌چاکى ئه‌نجام بده‌ن به‌دروشمه‌کانیانه‌وه‌ و زه‌کات بده‌ن, له‌گه‌لأ ئه‌وانه‌دا به‌ جه‌ماعه‌ت نوێژ ده‌که‌ن, ئێوه‌ش له‌ گه‌ڵیاندا نوێژه‌کانتان بکه‌ن. چونکه‌ ئه‌وه‌ مایه‌ى یه‌کگرتنتانه‌ و واتان لێده‌کات به‌ هاناو هاوارى یه‌کتره‌وه‌ بچن.           

   پێشه‌وا(إبن كثير) ده‌ڵێ: خواى گه‌وره‌ فه‌رمانى کردووه‌ به‌ ئوممه‌تى موحه‌ممه‌د صلى الله علیه‌ وسلم کڕنووش به‌رن له‌گه‌لأ کڕنووش به‌راندا و له‌گه‌ڵیان بن و له‌وان بن و به‌جه‌ماعه‌ت نوێژه‌کانیان بکه‌ن.

  زۆر له‌ زانایان ئه‌م ئایه‌ته‌یان کردووه‌ به‌ به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر فه‌رزبوونى نوێژى به‌کۆمه‌ڵ

نوسینى/بورهان محمد ئه‌مین

ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین

[ابن ابى حاتم]له‌ [ابن عباس]ه‌وه‌ ده‌گێرێته‌وه‌ ده‌ڵێت خه‌ڵکى له‌سه‌رده‌مى نه‌فامیدا به‌فیزه‌وه‌ ده‌وه‌ستان هه‌یان بوو ده‌یووت باوکم وانانى ده‌داو وابارو بارگه‌ى هه‌ڵده‌گرت هیچ باس و خواسیان نه‌بوو جگه‌ له‌ به‌شان و باڵ هه‌ڵدانى باوباپیرانیان نه‌بێ خواى گه‌وره‌ش ئایه‌تى [فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُ‌وا اللَّـهَ كَذِكْڕ‌كُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرً‌ا]ى دابه‌زان