ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نوسینى طارق حسن
ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردی
وه‌ڵام:به‌چه‌ند رێگایه‌ک:
یه‌که‌م:پاش به‌دیهێنانى ئاده‌م خواى گه‌وره‌ هه‌ر ئه‌و کاته‌ له‌ پشتى ئاده‌م به‌ڵێنى له‌ نه‌وه‌که‌ى وه‌رگرت که‌وا هه‌ر ئه‌و په‌روه‌ردگاریانه‌ و ده‌بێت به‌ ته‌نها به‌ندایه‌تى و په‌رستن بۆ ئه‌و بکه‌ن ،چونکه‌ هه‌ر ئه‌وشایه‌نى په‌رستن وبه‌ندایه‌تى کردنه‌..
له‌به‌ر فه‌رموده‌که‌ى خواى گه‌وره‌ (وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُوڕهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ (172أ) َوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ( 173 ) وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ  (174)) (الأعراف :172-174) واته‌: وه‌ ئه‌و کاته‌شیان یاد بخه‌ره‌وه‌ کاتێک که‌په‌روه‌ردگارت له‌ جیهانى په‌نهانى و شاراوه‌دا پشتا و پشتى نه‌وه‌ى ئاده‌مى کۆ کرده‌وه‌ و په‌یمانى لێ وه‌رگرتن و کردنى یه‌ شایه‌ت به‌سه‌رخۆیانه‌وه‌ وپێى فه‌رموون : ئایه‌من په‌روه‌ردگارى ئێوه‌ نیم ؟ ئه‌وانیش هه‌موو وتیان:به‌ڵێ َشایه‌تیمان داوه‌ ،ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ى نه‌وه‌کو له‌ڕۆژى قیامه‌تدا بڵێن:به‌راستى ئێمه‌ له‌مه‌ بێئاگا بوین !! یاخود نه‌وه‌ک بڵێن:جا ئێمه‌ چى بکه‌ین ،به‌ڕاستى باو وباپیرانمان له‌پێشدا هاوبه‌شیان بۆ خواى گه‌وره‌ بڕیار دابو وئێمه‌ش نه‌وه‌ک بوین دواى ئه‌وان هاتین و شوێنى ئه‌وان که‌وتین و هیچ به‌ڵگه‌یه‌کى ترمان پێ نه‌بو،ئایه‌ ئێمه‌ سزا ده‌ده‌یت به‌هۆى کرده‌وه‌ى خراپه‌ کارانه‌وه‌؟ ئا به‌و شێوه‌یه‌ ئایه‌ت و فه‌رمانه‌کان ڕونده‌که‌ینه‌وه‌ ،تا لێى ورد بنه‌وه‌ و بگه‌ڕێنه‌وه‌.هه‌روه‌ها

                                       
ئاماده‌کردنى : ادریس انور
(عن أميمة  (رض ) قالت دخل رجل على رسول الله (ص)  فقال أوصینی فقال صلى الله علیه وسلم:
(لاتشرك بالله شيئا وإن قطعت وحرقت بالنار ولا تعص والديك وإن امراك أن تتخلى من اَهلك ودنياك فتخله ولا تشربن خمرا فإنها مفتاح كل شر ولا تتركن صلاة متعمدا فمن فعل ذلك فقد برئت منه ذمة الله وذمة رسوله ) حدیپ حسن رواه البیهقی.
ئومه‌یمه‌ ده‌فه‌رموێ ڕه‌زاى خواى لێ بێت پیاوێ هاته‌ لاى پێغه‌مبه‌رى خوا  (ص)  فه‌رموى ئامۆژگاریم بکه‌پێغه‌مبه‌رى خوا  (ص)  فه‌رموى:

نوسینى/محمد حامد
ئاماده‌کردنى/ سانا حمدامین
١-    (خيركم من تعلم القران و علمه) ئیمامى بوخارى گێراویه‌تیه‌وه‌ باشترینتان ئه‌و که‌سه‌یه‌ که‌ قورئان فێربێت و خه‌ڵکیش فێر بکات.
٢-    (من قرا حرفا من كتاب الله فله به حسنة بعشر امثالها, لااقول الم حرف, ولكن الف حرف و لام حرف و ميم حرف) ئیمامى تیرمزى گێراویه‌تیه‌وه‌. هه‌ر که‌س یه‌ک پیت له‌ قورئان بخوێنێت یه‌ک چاکه‌ى بۆ ده‌نوسرێت و چاکه‌ش یه‌ک به‌ ده‌ حیساب ده‌کرێت من ناڵێم (الم) به‌سه‌ر یه‌که‌وه‌ حه‌رفه‌ به‌ڵکو (الف) پیتێکه‌ و (لام) پیتێکه‌ و (ميم) پیتێکه‌.
٣-    (اقراوا القران فانه ياتى يوم القيامة شفيعا لاصحابه) ئیمامى موسلم گیراویه‌تیه‌وه‌. قورئان بخوێنێ چونکه‌ له‌ رۆژى قیامه‌تدا تکا ده‌کات بۆ ئه‌و که‌سه‌ى که‌ ده‌یخوێنێت.

ته‌نها هاوه‌ڵێک له‌ قورئاندا ناوى هاتبێت (زةيدى كورى حارثة)یه‌ که‌ له‌ سوره‌تى ئه‌حزابدا ناوى هاتووه‌ ژماره‌ى ئایه‌ته‌که‌ (37)(  وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً)الاحزاب (37))زه‌ید له‌به‌ر زۆر خۆشویستنى پێغه‌مبه‌رى خوا (ص) به‌ زه‌یدى خۆشه‌ویست له‌ لاى هاوه‌ڵان ناسراوو بوو ،

ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى
 له‌ئیسلامدا ئیمان شه‌ش پایه‌ى هه‌یه‌ , واته‌ به‌ تێکڕایان ئیمان پێک ده‌هێنن و نکۆڵى کردن له‌ یه‌کێکیان ده‌رچونه‌ له‌ سنورى ئیمان به‌
یه‌کجارى , ئنجا له‌ ڕێگه‌ى فه‌رمایشتى خواى گه‌وره‌ و فه‌رمووده‌ى پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ درودى خواى له‌سه‌ر بێت به‌ ڕاسته‌وخۆ ده‌توانین له‌ هه‌رکام
له‌و پایانه‌ حاڵى ببین ,پاشان له‌ ڕێگه‌ى سه‌رنج دان له‌ بونه‌وه‌ر و ژیانه‌وه‌ به‌ ناڕاسته‌وخۆ شاره‌زاییمان زۆر ترو تێگه‌یشتنمان قوڵتر ببێت
خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت (آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ ) [البقرة : 285] واته‌ :

ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى

وه‌ڵام :به‌ڵێ به‌ویستى خۆى سه‌رپشکى کردون ،وه‌ ئه‌گه‌ر ویستیشى هه‌بوایه‌ هه‌رگیز ئه‌م ئازادیه‌ى پێ نه‌ئه‌به‌خشین وه‌کو هه‌موو به‌دیهێنراوه‌کانى ترى ،بێگومان هیچ شتێک ناتوانێت له‌ ویستى خواى گه‌وره‌ ده‌رچێت .
له‌به‌ر فه‌رموده‌که‌ى خواى گه‌وره‌ ( لَّوْ يَشَاءُ اللّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً )[الرعد : 31] واته‌..

کتێبخانه‌ى محوى

هه‌رکاتێک نونی زه‌نه‌دار یا ته‌نوین پیته‌کانی زمانی عه‌ره‌بیان له‌دوا هات چوار باریان بۆ دروست ده‌بێت که‌ئه‌مانه‌ن:
١- (الأدغام) – تێکهه‌ڵکێشان
٢- (الإقلاب) – وه‌رگێڕان
٣- (الإخفاء) – شاردنه‌وه‌
٤- (الإظهار) – ئاشکراکردن.

١- الإدغام:
(إدغام) ده‌بێته‌ دووبه‌ش که‌ئه‌مانه‌ن:
(أ) (ادغام بغنة) (1).- تێکهه‌ڵکێشانی به‌مینگه‌.
ئه‌مه‌ش له‌وکاته‌ ده‌بێت که‌ نوونی زه‌نه‌دار یا ته‌نوین یه‌کێک له‌م چوار پیته‌ی له‌دوا بێت (ي، ن، م، و) که‌له‌وشه‌ی (يَنْمُو) کۆده‌بنه‌وه‌، ئه‌وکاته‌ نونه‌ زه‌نه‌داره‌که‌ یا ته‌نوینه‌که‌ تێکهه‌ڵده‌کێشرێ له‌گه‌ل ئه‌و پیته‌ی که‌له‌دوای دێت وه‌کو یه‌ک پیتی شه‌دده‌داری لێ دێت له‌جنسی پیتی دووه‌م له‌گه‌ل مینگه‌ (غنة) ئه‌مجۆره‌ تێکهه‌ڵکێشانه‌ش دابه‌ش ده‌بێت بۆ دوو به‌ش:
١- (الإدغام الكامل بغنة):
ئه‌مه‌ش له‌گه‌لأ دوو پیت ده‌بێت (ن) وه‌ (م) له‌م به‌شه‌دا نوونی سکون دارو ته‌نوینه‌که‌ به‌ته‌واوی ده‌غم ده‌کرێ له‌گه‌ل (ن) و (م)ه‌که‌ بۆیه‌ له‌ قورئانه‌کان شه‌دده‌ له‌سه‌ر (ن) و (م) کراوه‌.
٢- (الإدغام الناقص بغنة):
ئه‌مه‌ش له‌گه‌لأ دووپیت ده‌بێت (و) وه‌ (ي).
له‌م به‌شه‌دا نوونه‌ سکون داره‌که‌و ته‌نوینه‌که‌ شوێنه‌وارێکی ده‌مێنێ له‌کاتی ده‌غم، بۆیه‌ له‌قورئانه‌کان شه‌دده‌ له‌سه‌ر (و) و (ي) نه‌کراوه‌.
نموونه‌ له‌سه‌ر (ادغام بغنة)

ئه‌ندازیار عوسمان
له‌ سایته‌کانى ئینته‌رنیت دا به‌ سه‌دان هه‌واڵ ده‌بینین له‌ باره‌ى بڵاوبوونه‌وه‌ى ئیسلامه‌وه‌، ئاخر چۆن بڵاونابێته‌وه‌ دینێک که‌ مایه‌ى ئازادى و به‌خته‌وه‌رى و ئاسووده‌یى بێت و به‌رده‌وامیش موعجیزه‌کانى ده‌ربکه‌ون.
 یه‌که‌م: ده‌زگایه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ى مه‌سیحى له‌ به‌ریتانیا ده‌ڵێت: ژماره‌ى ئه‌وانه‌ى ده‌چن بۆ مزگه‌وت له‌ساڵى ٢٠٤٠ ز دا ده‌بنه‌ دوو ئه‌وه‌نده‌ى ئه‌وانه‌ى که‌ ده‌چن بۆ که‌نیسه‌کان و، ژماره‌ى ئه‌وانه‌ى ده‌چن بۆ که‌نیسه‌کان له‌ سى ساڵى داهاتودا که‌م ده‌بێته‌وه‌ بۆ یه‌ک له‌سه‌ر سێ و له‌ ئه‌نجامى ئه‌وه‌وه‌ هه‌ژده‌ هه‌زار که‌نیسه‌ ده‌رگاکانى داده‌خات.

ئاماده‌کردنى : یوسف رشید

 (إن الإيمان لَيخلَقُ في جوف أحدكم كما يخلق الثوب , فاسألوا الله أن يجدد الإيمان في قلوبكم) (أخرجه الحاكم وإسناده حسن).
واته‌: به‌ڕاستى باوه‌ڕ کۆن ده‌بێت له‌ ناو سکى هه‌ر یه‌کێک له‌ ئێوه‌ –واته‌ له‌ ناو دڵتان –هه‌روه‌کو چۆن پۆشاک کۆن ده‌بێت , وه‌ ئێوه‌ش بپاڕێنه‌وه‌ له‌ خواى گه‌وره‌ باوه‌ڕتان تازه‌ بکاته‌وه‌ له‌ ناو دڵه‌کانتاندا.
( الحَياءُ من الإيمان , وأحيى أمتى عثمان ) (رواه ابن عساكر وإسناده صحيح) .
واته‌:

نووسینى
ناصح ئیبراهیم سازانى
نوێژ (الصلاة) له‌ زمانه‌وانیدا: به‌ماناى نزاو پاڕانه‌وه‌ دێت, به‌ڵکو به‌ یه‌ک ده‌نگى زانایانى زمانه‌وانیش هه‌ر به‌و مانایه‌ دێت.             
  نزاو پاڕانه‌وه‌ له‌خودا بۆ یارمه‌تى دانى موسڵمان بۆ به‌جێ هێنانى ئه‌رکى به‌ندایه‌تى، لوتکه‌ى ئه‌و داواکارى و پاڕانه‌وه‌یه‌ش له‌ ئایه‌تى: ﭽ ﭤ  ﭥﭼدا دیارى ده‌دات، له‌به‌شى یه‌که‌میدا ئه‌رکى به‌ندایه‌تى راده‌گه‌یه‌نرێت، له‌به‌شى دووه‌میشدا داواى یارمه‌تى و کۆمه‌ک ده‌کرێ..             
  خواى گه‌وره‌ له‌ قورئانى پیرۆزدا ده‌فه‌رموێت: (فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْكُرُواْ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَّوْقُوتاً [النساء : 103]). واته‌: دوعاو نزاى خێریان بۆ بکه‌، چونکه‌ بێگومان دوعاو پاڕانه‌وه‌ى تۆ مایه‌ى دڵنیایى و ئارامییه‌ بۆ دڵ و ده‌روونیان.               
  * پێغه‌مبه‌رى خودا صلى الله علیه‌ وسلم ده‌فه‌رموێت:

نوسینى طارق حسن
ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردی
وه‌ڵام :له‌ناو به‌دیهێنراوه‌کانى خویدا خواى گه‌وره‌ به‌ویستى خۆى ته‌نها نه‌وه‌ى ئاده‌م و جنوکه‌ى سه‌رپشک کردوه‌ له‌ به‌جێهێنانى ئه‌و به‌ندایه‌تى کردنه‌وه‌،تاقى کردنه‌وه‌یه‌ک بێت بۆیان ،به‌لام هیچ له‌ به‌دیهێنراوه‌کانى تر ئه‌و ئازادیه‌یان نیه‌.
له‌به‌ر فه‌رموده‌که‌ى خواى گه‌وره‌ که‌ده‌فه‌رموێ (إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهُولاً) [الأحزاب : 72] واته‌: ئێمه‌ هه‌ڵگرتنى ئه‌مانه‌تى ئازادى گوێرایه‌ڵى کردنمان نیشانى ئاسمانه‌کانى و زه‌وى و کێوه‌کاندا،جا ئه‌وان هه‌موو ڕازى نه‌بون هه‌ڵیبگرن و ترسان لێى،که‌چى ئاده‌میزاد هه‌ڵیگرت و خستیه‌ ئه‌ستۆى خۆى ،به‌راستى ئه‌و سته‌مکار و نه‌فام بوو،سته‌مى له‌خۆى کرد

نوسینى/د.عائض القرنى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
پێوێکى نه‌وه‌ى عه‌باسییه‌کان حوشترێکى لێ ون بوو به‌ دوایدا چوو سێ رۆژى پێ چوو له‌م ماوه‌یه‌دا شه‌وى یه‌که‌م ماڵ و منداڵ و خێزانى پێیان ناخۆش بوو زۆر به‌ په‌رۆش بوون, به‌ نه‌هاتنه‌وه‌ى باوکیان, به‌ڵام لافاوێکى زۆر گه‌وره‌ هات, لم و ئاخ و خۆڵ و گلى هه‌مووى ڕاماڵى و منداڵه‌کانى و خێزانه‌کانى برد و هه‌موویان مردن پاش سێ رۆژ کابرا هاته‌وه‌ که‌وتبووه‌ سه‌ر ساجى (عةلى) ته‌نها فلسێکى بۆ نه‌مایه‌وه‌ له‌وانه‌ش هه‌موو سه‌یرتر حوشتره‌که‌ى خۆى له‌ ده‌ستى ڕاى کرد, ئه‌ویش به‌ دوایدا ڕۆیشت حوشتره‌که‌ هه‌ردوو سمى له‌ سه‌روچاوى کابرادا و هه‌ردوو چاوى کوێر کرد.

ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: (نَزَّاعَةً لِلشَّوَى (16) تَدْعُوا مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى (17) وَجَمَعَ فَأَوْعَى) المعارج/١٥-١٨ واته‌: نه‌خێر وانى یه‌ به‌ڕاستى ئه‌وه‌ سوتێنه‌رى ئاگره‌ ده‌ست و پێ ده‌م و چاو دائه‌ماڵێ پێسته‌که‌ى هه‌ڵئه‌که‌نێ

نوسینى/د.محمد زکى محمد
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
له‌ عه‌بدوڵاى کوڕى عه‌باسه‌وه‌ ده‌فه‌رموێت پێاوێک وتى ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا, چ کارێک زۆر خۆشه‌ویسته‌ لاى خوا فه‌رمووى (الحال المرتحل)وتى (الحال المرتحل) چیه‌؟ فه‌رمووى: ئه‌و که‌سه‌یه‌ له‌ سه‌ره‌تاى قورئانه‌وه‌ ده‌ست پێده‌کاته‌وه‌ هه‌رکاتێک خه‌تمێکى ته‌واو کرد له‌ سه‌ره‌تاوه‌ ده‌ست پێده‌کاته‌وه‌ ترمژى ریوایه‌تى کردووه‌. له‌و فه‌رمووده‌یه‌دا پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌کاته‌وه‌ که‌سێک سه‌رگه‌رمبێت به‌تیلاوه‌و خوێندنه‌وه‌ى قورئان جار له‌ دواى جار هه‌ڵه‌کان بقۆزێته‌وه‌ هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌ گه‌وره‌یى پاداشتى دیارى کردنى وردى ڕۆژانه‌ له‌ قورئان ده‌کات, (حال المرتحل)

ئاماده‌کردنى : ادریس انور
ئه‌وه‌ى له‌ پێشبڕکێى به‌ره‌ و قیامه‌تدا به‌شداره‌، به‌ته‌رازووى قیامه‌ت هه‌موو شتێکى ئه‌م دنیایه‌ کێشانه‌و پێوانه‌ ده‌کات ،له‌هه‌ر که‌سێک
بپرسى که‌ چ ڕۆژێکى ژیانى لا گرنگتره‌ له‌ڕۆژه‌کانى ترى ژیانى ،وه‌ڵامى
جۆراو جۆرت ده‌ست ده‌که‌وێت،هه‌یه‌ ڕۆژى له‌دایکبوونى لا گرنگه‌و یادى
ده‌کاته‌وه‌ ،یان هى واهه‌یه‌ ڕۆژى ده‌رچوونى زانکۆى لاگرنگه‌و هى واش
هه‌یه‌ ڕۆژى هاوسه‌رگیرى و...هتد،دۆستانى خوا ئه‌و ڕۆژه‌ یان لا گه‌وره‌
و گرنگه‌ که‌له‌هه‌موو ڕۆژێک زیاتر کاریان بۆ خوا کردبێ و خوا لێیان
ڕازى بووبێت.
کاتێک حه‌زره‌ت( ص) مژده‌ى دا به‌که‌عبى کوڕى مالیک که‌ئایه‌تى له‌سه‌ر دابه‌زى و ته‌وبه‌که‌ى وه‌رگیرا حه‌زره‌ت(ص ) فه‌رمووى: مژده‌ت لێبێت به‌چاکترین ڕۆژێک که‌به‌سه‌رتا تێپه‌ڕیوه‌ له‌وه‌ ته‌ى له‌دایک بوویت.
به‌ڕاستى هه‌روایه‌،چ ڕۆژێک له‌م ڕۆژه‌ى گرنگتره‌ که‌خوالێى خۆش بووه‌
و ته‌وبه‌که‌ى وه‌رگیراوه‌.