ماڵپەری قورئانی پیرۆز

بۆ تێگه‌یشتن ووردبوونه‌وه‌ى زیاتر له‌قورئان ده‌بێت ئاگامان له‌قۆناغه‌کانى هاتنه‌ خواره‌وه‌ى ئایه‌ته‌کان بێت , کام ئایه‌ت له‌مه‌سه‌له‌یه‌ک داپێشتر هاتووه‌و کامیان دواتر هاتووه‌, چونکه‌

نوسینى/م.عه‌لى باپیر
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خوا عزوجل به‌زۆر وه‌سف و ئاوڵناو باسى قورئانى کردوه‌ به‌لآم ئێمه‌ ده‌ (10)سیفه‌تى سه‌ره‌کییمان هه‌ڵبژاردوون:
١-    (العظيم)مه‌زن گه‌وره‌ وه‌ک خوا (سبحانه وتعالى) له‌ سوره‌تى (الحجر)دا ده‌فه‌رموێ: (وَلَقَدْ آَتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآَنَ الْعَظِيمَ)الحجر/٨٧ واته‌ بێگومان حه‌وت له‌ دووباره‌ کراوه‌کان, وه‌  قورئانى مه‌زنیشمان به‌تۆداوه‌ حه‌وت دووباره‌ کراوه‌کان پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه‌ وسلم له‌ فه‌رموده‌ى صه‌حیحى خۆى دا فه‌رمویه‌تى مه‌به‌ست پێى سوڕه‌تى فاتیحه‌یه‌, چونکه‌ سووڕه‌ى فاتیحه‌ ئایه‌ته‌کانى زۆر دووباره‌ ده‌کرێنه‌وه‌, که‌واته‌: یه‌کێ له‌ سیفه‌ته‌کانى قوڕئان بریتییه‌ له‌ گه‌وره‌یى و مه‌زنیى (العظمة)
٢-    (الكريم)وه‌ک خوا فه‌رموویه‌تى (إِنَّهُ لَقُرْآَنٌ كَڕيمٌ)الواقعه‌ که‌ وه‌ک باسمان کرد (كريم)واته‌: به‌خشنده‌, یاخود به‌رێز و به‌ حوڕمه‌ت.

نوسینى/صلاح عبدالفتاح
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
(بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ يَلْعَبُونَ (9) فَارْتَقِبْ ێوْمَ تَأْتِی السَّمَاوُ بِدُخَانٍ مُبِینٍ (10) ێغْشَى النَّاسَ هَژَا عَژَابٌ أَلِیمٌ (11) رَبَّنَا اکْشِفْ عَنَّا الْعَژَابَ إِنَّا مُۆْمِنُونَ (12) أَنَّى ڵهُمُ الژِّکْرَى وَقَدْ جَاوَهُمْ رَسُولٌ مُبِینٌ (13) پُمَّ تَوَلَّوْا عَنْهُ وَقَالُوا مُعَلَّمٌ مَجْنُونٌ (14) إِنَّا کَاشِفُوا الْعَژَابِ قَلِیلا إِنَّکُمْ عَائِدُونَ (15) ێوْمَ نَبْگِشُ الْبَگْشَه‌َ الْکُبْرَى إِنَّا مُنْتَقِمُونَ)الدخان/٩-١٦ که‌چى هێشتا هه‌ر له‌ناو دوودڵى دان و گه‌مه‌ ده‌که‌ن چاوه‌ڕوانى ئه‌و ڕۆژه‌به‌ که‌ ئاسمان دووکه‌ڵێکى ئاشکراى لێ په‌یدا ده‌بێت, ئازارێکى زۆر به‌ژانه‌ و هه‌موو خه‌ڵکى داده‌پۆشێت,

نوسینى/د.عائض القرنى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خودا ده‌فه‌رموێت: (وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ آَمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آَمِنُونَ)سباْ /٣٧ واته‌: ماڵ و منداڵتان له‌ ئێمه‌تان نزیک نا کاته‌وه‌, ته‌نها ئه‌و که‌سانه‌ نه‌بێت باوه‌ڕیان هه‌بێ و کرده‌وه‌ى باش کاریان بێ تا ئه‌و که‌سانه‌ پاداشتیان به‌ دووئه‌وه‌نده‌ى که‌ کاریان کردووه‌ ده‌ده‌ینه‌وه‌ ئه‌وان له‌ ناو ژووره‌کاندا دڵنیان. (ديل كارنطى)ده‌ڵێت: سه‌ر ژمێر دووپاتى کردۆته‌وه‌ که‌ دڵه‌ڕاوکێ کوشنده‌ى پله‌یه‌که‌ له‌ ئه‌مریکادا, له‌نێوان ئه‌و دوو جه‌نگه‌ جیهانییه‌ى دوایى ته‌نها نزیکه‌ى سێیه‌کى ملیۆنێک سه‌ربازمان کوژراوه‌,

نوسینى/م.مه‌لا محمدى شه‌ڵماشى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
با گوى بگرینه‌وه‌ بۆ باسى به‌سه‌رهاتى حه‌زره‌تى مووسا و په‌ند و ئامۆژگارى لێ وه‌رگرین. له‌ مه‌وعیزه‌ى دوێنێ دا گوتمان فیرعه‌ون ڕووى کرده‌ خه‌ڵکه‌که‌ و گوتى ته‌گبیر چیه‌؟ (قَالُوا أَرْجِهْ وَأَخَاهُ وَابْعَثْ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِڕينَ)الشعراْ /٣٦ گوتیان مۆڵه‌تێک بۆ مووسا و هارون دانێ و پیاو بۆ شاره‌کان بنێره‌. (يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ)الشعراْ /٣٧ با هه‌ر جادوگه‌ر و سیحربازێک هه‌یه‌ بانگیان که‌ن و به‌ سیحر مووسا بۆڕ ده‌ن. (فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ)الشعراْ /٣٨ فیرعه‌ون پیاوى نارد هه‌رچى سیحرباز بوو کۆیان کرده‌وه‌ له‌ ڕۆژى دیارى کراودا فیرعه‌ونیش به‌ وه‌زیر وزه‌ڕا و لشکر و سپاوه‌ و ته‌واوى خه‌ڵکى شارى میسر له‌ مه‌یدانى دیارى کراودا کۆبونه‌وه‌ حه‌زره‌تى موساش له‌گه‌ڵ هارونى براى دا هاتنه‌ ناویان جادوگه‌ره‌کان ڕوویان کرده‌ فیرعه‌ون و گوتیان ئه‌گه‌ر ئێمه‌ به‌سه‌ر مووسادا سه‌رکه‌وتین خه‌لآتمان ده‌که‌ى؟

ئاماده‌کردنى:سه‌روه‌ر حه‌سه‌ن
نوسینگه‌ى ته‌فسیر
خواى گه‌وره‌ له‌ قورئانی پیرۆزدا ده‌فه‌رموێت: [وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُو مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَلاَ تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاَّ كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُوداً إِذْ تُفِيضُونَ فِيهِ وَمَا يَعْزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ فِي السَّمَاء وَلاَ أَصْغَرَ مِن ذَلِكَ وَلا أَكْبَرَ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ [يونس : 61]] ٦١، واته‌: : ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (ص) تۆ به‌هیچ کارێک هه‌ڵناستیت، هیچ به‌شێک له‌ قورئان ناخوێنیته‌وه‌ که‌ ئێمه‌ ئاگادار نه‌بین، ئێوه‌ش ئه‌ى خه‌ڵکینه‌ به‌هیچ هه‌ڵسوکه‌وتێک هه‌ڵناسن ئێمه‌ شایه‌ت نه‌بین به‌سه‌ریه‌وه‌ له‌کاتێکدا ئه‌نجامی ده‌ده‌ن و تیایدا ڕۆده‌چن، هیچ شتێکیش له‌ په‌روه‌ردگارى تۆ ون نابێت له‌ پارچه‌ ئه‌تۆمێکه‌وه‌ بگره‌ له‌ زه‌وى یان له‌ ئاسماندا، بچوکتر بێت یان گه‌وره‌ تر، که‌ له‌ دۆسیه‌یه‌کی تایبه‌تی ئاشکرادا لاى ئێمه‌ تۆمار نه‌کرابێت.
یان ده‌فه‌رموێت: [فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ [7] وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ [الزلزلة : )واته‌: جا ئه‌وه‌ى به‌قه‌ده‌ر سه‌نگی گه‌ردیله‌یه‌ک خێر و چاکه‌ى ئه‌نجام دابێت ده‌یبینێته‌وه‌، ئه‌وه‌ش که‌ به‌قه‌ده‌ر سه‌نگی گه‌ردیله‌یه‌ک خراپه‌ى هه‌بێت، ده‌یبینێته‌وه‌.
له‌کۆندا باوه‌ڕ وابوو گه‌ردیله‌ بچوکترین شته‌، شتێک نییه‌ کێش و قه‌باره‌ى له‌ گه‌ردیله‌ بچوکتر بێت، به‌ڵام زانستی نوێ سه‌لماندی گه‌ردیله‌ش تواناى به‌شکردنی هه‌یه‌.

ئه‌ندازیار عوسمان
    قورئانى پیرۆز سه‌رنجمان ڕاده‌کێشێت بۆ باڵنده‌ و فڕینه‌که‌ى که‌ چۆن خواى گه‌وره‌ له‌شی وا دروستکردووه‌ که‌ به‌ئاسمانا بفڕێت و نیزامێکى تایبه‌تى واى بۆداناوه‌ که‌ ژیانى ئاسان بێت , هه‌روه‌ک ده‌فه‌رموێت: ( أوَلَم يَرَوا إلى الطيڕ فوقَهُم صافات ويقبضن ما يُمسكهُن إلا الرحمنُ إنهُ بِكل شيءٍ بصير) (الملك/19) . واته‌: ئایا سه‌رنجى باڵنده‌یان نه‌داوه‌ به‌سه‌ریانه‌وه‌ پۆل پۆل ده‌فڕن و باڵه‌کانیان لێک ده‌نێن , ئه‌و باڵندانه‌ جگه‌ له‌خواى میهره‌بان که‌س به‌ئاسمانه‌وه‌ ڕاگیریان ناکات , به‌ ڕاستى ئه‌و زاته‌ به‌هه‌موو شتێک بینایه‌ و هیچی لێ ون نابێت و چاودێری هه‌موو دروست کراوه‌کانى ده‌کات .

نووسینى : أبو عبدالملک أحمد بن فتحی البکیرى
وه‌رگێڕانى : غریب قادر

(( إن الذي الذى ليس في جوفه شيء من القرآن كالبيت الخرب))  قال الالبانى : ضعيف ، ضعيف الجامع للألبانى (1524)

واتا : هه‌رکه‌سێک

نوسینى  :  د.عائض  عبدالله القرنى

وه‌رگێڕانى : نـه‌وا محمد سعید

له‌ مه‌ککه‌ دابه‌زیوه‌و پێنج ئایه‌ته‌

  به‌ناوى خواى به‌خشنده‌ى میهره‌بان

تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ [المسد : 1]
هه‌ردو ده‌ستى ئه‌بو له‌هه‌ب زیانبار بێت، که‌ نکوڵى له‌ لێپرسینه‌وه‌ى چاک و خراپى کردو، قورئانى له‌لا درۆ بوو، ئازارى پێغه‌مبه‌ریداوه‌(ص)، دژایه‌تى میلله‌تى مسوڵمانانى کردو، ڕه‌زیلى له‌ماڵه‌که‌ى کرد.

مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ [المسد : 2]

ماڵ و سامانه‌که‌ى دادى نه‌داو، شانازیکردن به‌و ماڵه‌ى، به‌رگریی لێ نه‌کردو، ئازارو توڕه‌ بونى خواشى له‌سه‌ر لانابات، به‌ڕاستى ئه‌وکه‌سه‌ له‌به‌ر خراپى کرده‌وه‌که‌ى، خۆیی و که‌س و کارى و ساماناکه‌ى دۆڕاند.
سَيَصْلَى نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ [المسد : 3]

نوسینى/د.عائچ القرنى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خودا ده‌فه‌رموێت (إِنَّهُ لَا يَيْئَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ)یوسف/٨٧ به‌ڕاستى بێهیوا نابێت له‌ ڕه‌حمه‌تى خودا ئه‌و که‌سانه‌ نه‌بێت که‌ بێبڕوان.خودا ده‌فه‌رموێت: (حَتَّى إِذَا اسْتَيْئَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا)یوسف/١١٠ واته‌ هه‌تا پێغه‌مبه‌ران صلى الله علیه‌ وسلم بێهیوا ده‌بوون وایان ده‌زانى که‌ به‌درۆ خراونه‌ته‌وه‌ سه‌ر که‌وتنمان بۆ ده‌ناردن.

نوسینى/صلاح عبدالفتاح
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
خواى گه‌وره‌ زانایه‌ به‌چى په‌نهانه‌ هیچ که‌س له‌و غه‌یب و په‌نهانانه‌ نازانێت مه‌گه‌ر خوا بۆ خۆى که‌شفى بکات بۆ به‌نده‌یه‌ک له‌به‌نده‌کانى (قُلْ إِنْ أَدْڕ‌ي أَقَڕ‌يبٌ مَّا تُوعَدُونَ أَمْ يَجْعَلُ لَهُ رَ‌بِّي أَمَدًا ﴿٢٥﴾ عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ‌ عَلَىٰ غَيْبِهِ أَحَدًا ﴿٢٦﴾ إِلَّا مَنِ ارْ‌تَضَىٰ مِن رَّ‌سُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَ‌صَدًا)الجن/٢٥-٢٧ پێیان بڵێ من نازانم ئه‌وه‌ى به‌ڵێنتان پێ دراوه‌ نزیکه‌و به‌م نزیکانه‌ ده‌بێت یان په‌روه‌ردگارم مه‌ودایه‌کى بۆ داناوه‌ له‌ نادیاران ئاگاداره‌و نهێنى خۆى بۆ که‌سێک ئاشکرا ناکات

باوکى سه‌روه‌ر

بریتییه‌ له‌وه‌ی که‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ ئایه‌ته‌کان واده‌رده‌که‌ون که‌ دژ یه‌ک (تعارض)و جیاوازی له‌ نێوانیاندا هه‌یه‌ به‌ڵام له‌ راستیدا هیچ دژیه‌ک و جیاوازیه‌ک نیه‌ له‌ نێوانیاندا هه‌ر وه‌کو خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت (ولو كان من عند غير الله لوجدوا فيه اختلافا كثيرا )النساو /٨٢/ واته‌" خۆ ئه‌گه‌ر له‌ لایه‌ن که‌سێکی تره‌وه‌ بوایه‌ (قورئان) جگه‌ له‌ خوا بێگومان جیاوازی و دژایه‌تیه‌کی زۆریان تێدا ده‌دۆزیه‌وه‌ ".وه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ زیاتر بۆ که‌سانی سه‌ره‌تا وکه‌م شاره‌زا وا ده‌رده‌که‌وێت .به‌ڵام به‌ زیاتر خوێندنه‌وه‌ له‌م بواره‌دا ئه‌م شێوه‌ ده‌رکه‌وتنه‌ لاده‌چێت .وه‌ ئیمامی (الزركشي) ده‌فه‌رموێت

 
محمد ملا صالح شاره‌زوورى
ئاماده‌کردنى : هیرش تاهیر
ئه‌گه‌ر به‌ چاوێکی ڕۆشه‌نبیری و ئه‌دیبی یه‌وه‌ سه‌یری فه‌رمووده‌کانی محمد بکه‌ین له‌لایه‌کی تره‌وه‌ ،‌سه‌یرێکی تری قورئان بکه‌ین له‌لایه‌کی تره‌وه‌ زۆر به‌ ئاشکرایی جیاوازی له نێوانیان ده‌رئه‌که‌وێت ... چونکه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا که‌ فه‌رمووده‌کانی محمد زۆر قوڵ و پڕمانا و له‌داڕشتنێکی زۆر به‌پێزدا ئه‌بینرێت،به‌ڵام به‌هیچ جۆرێک ناکه‌وته‌ پله‌وپایه‌ی قورئان چ له‌ ڕووی ڕه‌وانبێژی و چ له‌ ڕووی مانای فراوانی و چ له‌هه‌موو ڕووه‌کی تری زانیاری و ئه‌ده‌بی یه‌وه‌ ... هه‌موو ئه‌ده‌ب دۆستێک ئه‌زانێ که‌ یه‌ک ئه‌دیب‌ ناتوانێ دووجۆره‌ نووسراوی هه‌بێت و هه‌ر نووسراوێ خاوه‌نی سروشتێکی تایبه‌تی بێت و جیا جیابن له‌ یه‌کتری .

م.عوسمان رشید
ئه‌وه‌ى بیه‌وێت له‌ئایه‌تێک وردبێته‌وه‌, ده‌بێت بگه‌ڕێت به‌دواى ته‌فسیرى حه‌زره‌ت(ص) بۆ ئه‌و ئایه‌ته‌وئه‌گه‌ر ڕاست بوو فه‌رمووده‌که‌ به‌دڵنیایى یه‌وه‌ وه‌ریده‌گرین, جائه‌گه‌ر حه‌زره‌ت(ص)ته‌فسیرى نه‌کردبوو ده‌کرێت بگه‌ڕێین به‌دواى ته‌فسیرى هاوه‌ڵان وپێشینانى خواناس دا ئه‌گه‌ر ڕاستى یان پێکابوو، وه‌به‌ڕاستى ڕیوایه‌ت کرابوو ئه‌و ده‌کرێت سوودى لێ وه‌ربگرین وئنجا بشگه‌ڕێین به‌دواى لایه‌نه‌کانى ترى ته‌فسیره‌که‌دا ئه‌گه‌ر هه‌بێت

وه‌رگێرانى/فریاد بارزانى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
بڕوا به‌خۆ بوون ده‌کرێ توڕه‌مان بکات و دواتر نیشانه‌ فیزیکیه‌کانى توڕه‌بوون تاقى بکه‌ینه‌وه‌ وه‌ک –ئاره‌قه‌ ده‌ردان-سه‌رئێشه‌-وێک هاتنه‌وه‌ى ماسولکه‌کان-هه‌ست به‌ ناساغى کردن و له‌رزین, ته‌نها هه‌ستى نێگه‌تیڤ له‌ ده‌رونماندا ده‌رووژێنێ له‌ راستیدا زۆر گرنگه‌ ئێمه‌ بتوانین خۆمان له‌و هه‌ڵچوون و توڕه‌بوونه‌ رزگاربکه‌ین تاکو بتوانین دووباره‌ به‌ره‌و لوتکه‌ هه‌ڵکشێین رێگایه‌ک بۆ حه‌سانه‌وه‌و زاڵ بوون به‌سه‌ر خۆدا ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌لایه‌نى فیزیکیه‌وه‌ که‌سایه‌تى خۆمان بنیات بنێن له‌سه‌ر بناغه‌یه‌کى پته‌و. ئاراسته‌ى زینى خۆت که‌ به‌ره‌و دڵه‌ راوکێ ده‌تبات بگۆڕه‌.