ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نووسینی /ئیكرام كه‌ریم

ئاماده‌كردنی /نه‌جات رواندزی 

هه‌ندێ وا ئه‌زانن قورئان هه‌ندێ ته‌شریعاتی داناوه‌ مرۆڤ زۆر دوای سه‌رده‌می قورئان له‌ فه‌لسه‌فه‌و ورده‌كارییه‌كانی گه‌یشتووه‌ ئه‌وانه‌ ناو ئه‌نێن " ئیعجازی ته‌شریعی" ، هه‌ندی تر وا ئه‌زانن ئیعجازی ته‌شریعی قورئان

ئه ندازيار عوسمان
ئه‌مه‌ ڕاستىیه‌که‌و قورئان زۆر جه‌ختى ده‌کاته‌ سه‌ر ، تابه‌ته‌واوى له‌دڵ و بیروهۆشىموسڵمانانداجێگیر ببێت و له‌واقیعى ژیانى ڕۆژانه‌شیاندا ڕه‌نگ بداته‌وه‌ ، بۆ نموونه‌ ده‌فه‌رموێت :
١)[ولا يزالُ الذين كفروا تُصيبُهُم بما صَنَعُوا قاڕعة أو تَحُلُّ قريباً من داڕهِمْ حتّى يأتيَ وَعْدُ الله ، إنّ الله لا يُخْلِفُ الميعاد](الرعد: 31 ).. واته‌ : به‌رده‌وام ئه‌وانه‌ى که‌ بێباوه‌ڕبوون به‌لآى سه‌خت و ناخۆشیان تووش ده‌بێت به‌هۆى ئه‌و کارو پیشه‌یه‌وه‌ که‌ ئه‌نجامیان داوه‌ ، یاخود ئه‌وبه‌لآ سه‌ختانه‌ له‌ نزیک ماڵه‌کانیانه‌وه‌ داده‌به‌زێت و سه‌رهه‌ڵده‌دات هه‌تا به‌ڵێنى خوا دێته‌ دى ، به‌ڕاستى خوا په‌یمانى ناشکێنێت و ده‌یهێنێته‌ دى .
به‌ڵێ .. کافران چى ده‌که‌ن بابیکه‌ن ، وه‌عدو په‌یمانى خوایه‌ ، سه‌ره‌نجام بۆ چاکه‌کارانه‌و تیاچوونیش بۆ خراپه‌کارانه‌ ..به‌ڕاستى وه‌عدو په‌یمانى خوا دێته‌دى ئه‌مڕۆ بێت یان سبه‌ى ، له‌ دنیادا بێت یان له‌ ئاخیره‌ت .. خۆ ئه‌وه‌ته‌ له‌ دنیادا وازى لێ نه‌هێناون به‌رده‌وام به‌لآو موسیبه‌ت بۆ خۆیان و ده‌وروبه‌ریان ده‌نێرێت سابه‌ڵکو وریاببنه‌وه‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌ ..
٢)[ويستعجلونك بالعذاب ولن يُخلِفَ الله وَعْدَهُ ، وإنّ يوماً عند ربَّكَ كألف سنةٍ مما تَعُدُّون ، وكأين من قريةٍ أملَيْتُ لها وهي ظالِمة ثُمًَّ أَخَذْتُها وإلَّي المصير](الحج:48). واته‌ : خوانه‌ناسان په‌له‌ت لێده‌که‌ن که‌ ئه‌و سزایه‌ زوو یه‌خه‌یان پێ بگرێت،بێگومان هه‌رگیزخوا له‌ به‌ڵێنى خۆى لانادات

باوکى سه‌روه‌ر
  ١_ نیه‌ت ته‌نها بۆ خودا بێت .نه‌وه‌ک بۆ به‌ده‌ست هێنانی ده‌ستکه‌وتێکی
        دونیایی .
  ٢_  خاوێنی / دابین کردنی خاوێنی لاشه‌ و بوونی ده‌ست نوێژوخاوێنی  
      شوێن وپۆشاک وجل وبه‌رگ .
٣_ دانیشتن له‌سه‌رچۆکان و ڕووکردنه‌ قیبله‌ وسیواک کردنی پێشوه‌خته‌ .
٤_ ئاماده‌باشی لاشه‌و ده‌روون و دابین کردنی که‌ش وهه‌وایه‌کی ئارام .
٥_ خوێندنه‌وه‌ی /أعوذ بالله من الشيطان الرجيم و بسم الله الرحمن الرحیم
٦_ ده‌نگ نزم کردنه‌وه‌ له‌ کاتی خوێندنه‌وه‌یدا له‌ شوێنێکی گشتی به‌تایبه‌تی
   مزگه‌وت چونکه‌ که‌سانی تر هه‌نه‌ خه‌ریکی نوێژکردن و پاڕانه‌وه‌ و
   به‌ خۆداچونه‌وه‌ وتێفکرین .....هتد .
٧_ خوێندنه‌وه‌ به‌ هێمنی و له‌سه‌ر خۆیی وه‌به‌تجویده‌وه‌ (ورتل القرآن
     ترتيلا ) المزمل/٤ . واته‌" به‌وردی وله‌سه‌ر خۆ قورئان بخوێنه‌" .
٨_  وردبوونه‌وه‌ وسه‌رنج دانی ئایه‌ته‌کان له‌ کاتی خوێندنه‌وه‌یدا .

ئاماده‌کردنى: کتێبخانه‌ى محوی
سێ جۆر خوێندنه‌وه‌ هه‌ن که‌ ئه‌مانه‌ن:
١-الترتیل (1) : ئه‌م جۆره‌ خوێندنه‌وه‌ باشترین جۆری خوێندنه‌وه‌ی قورئانه‌، ئه‌مه‌ش بریتییه‌ له‌ خوێندنی قورئان به‌ له‌سه‌ر مانه‌وه‌ و تێگه‌یشتن و په‌له‌ نه‌کردن خوا ده‌فه‌رمووآ: [وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً ](المزمل: 4)
واته‌: وه‌ ده‌وری قورئان بکه‌ره‌وه‌ به‌ له‌سه‌رخۆیی ( بةريَك و ثيَكي).
٢-الحدر: ئه‌مه‌ش بریتییه‌ له‌ خوێندنه‌وه‌ی قورئان به‌ په‌له‌

سازدانى دیمانه‌ : غریب قادر
ماڵپه‌ڕى قورئانى پیرۆز سه‌ردانى ڕادیۆی ده‌نگى قورئانى پیرۆزى کردو ئه‌م دیمانه‌ى له‌گه‌ڵ( م. حه‌مزه‌ عبدالرحمن) به‌ڕیوه‌به‌رى ڕادیۆی ده‌نگى قورئانى پیرۆزى هه‌ولێر ئه‌نجامدا.
پ/ بیرۆکه‌ى دامه‌زراندنى ڕادیۆی ده‌نگى قورئان چۆن بوو هى کێ بوو؟
وه‌ڵام / بسم الله والصلاه‌ والسلام على رسول الله
به‌هۆى ئه‌وه‌ى له‌ شارى هه‌ولێر ڕادیۆى تایبه‌ت به‌ قورئان و زانسته‌کان نه‌بوو بۆیه‌ بیرمان له‌وه‌ کرده‌وه‌ که‌ ڕادیۆیه‌کى تابه‌ت به‌ قورئانى پیرۆز هه‌بێت ئه‌وه‌بو له‌ ڕۆژى یه‌ک شه‌ممه‌ ١٥ شه‌عبانى ١٤٢٦ کۆچى ( 19-9-2005 ) که‌ ئه‌وکات م.نه‌وشێروان قادر بووه‌ به‌ڕیوه‌به‌رى یه‌که‌مى ڕادیۆ و په‌خشه‌که‌ش ئه‌زموونى بوو و ڕۆژانه‌ دوو کاتژمێر کارى ده‌کرد له‌( 8-10 ) به‌یانى .

خواى گه‌وره‌ له‌ قورئانى پیرۆزدا ده‌فه‌رموێت:{وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (176)} [الأعراف]واته‌: خۆ ئه‌گه‌ر بمانویستایه‌ ئه‌وه‌ به‌و ئایه‌ت و فه‌رمانانه‌ به‌رزمان ده‌كرده‌وه‌، به‌لاَم ئه‌و خۆى چه‌سپان به‌ زه‌وییه‌وه‌ و (ده‌ستى كرد به‌ دونیاپه‌رستى و) شوێن ئاره‌زووى خۆى كه‌وت،

نووسینی /عبدالرزاق رزاق احمد

ئاماده‌كردنی / نه‌جات رواندزی

خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ {فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآيَاتِهِ مُؤْمِنِينَ (118)} [الأنعام] واته‌: ده‌بخۆن له‌وسه‌ر براوه‌ی كه‌ناوی خوای له‌سه‌ر هێنراوه‌ . وه‌هه‌روه‌ها قورئان ده‌فه‌رمووێ{وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَڕ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ .....(121)} [الأنعام]واته‌ : له‌و سه‌ربراوه‌ مه‌خۆن كه‌ناوی خوای له‌سه‌ر نه‌هێنراوه‌ كاتی سه‌ربرین بێگومان خواردنی تاوان و له‌سنورده‌رچوونه‌ .

م.عوسمان رشيد
     هه‌وڵدان بۆ گه‌یشتن به‌بڕواى ته‌واو پێویستى به‌ خۆ گۆڕین و ئیراده‌یه‌، پێویستى به‌گۆڕانکارییه‌ له‌ژیانیدا، قورئان ده‌فه‌رموێت :[ ذلِكَ بأَنَّ اللهَ لَمْ يَكُ مُغَيَّرَاً نِعمَةً أنْعَمَها عَلى قَومٍ حتى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسهِم وأنَّ اللهَ سميعٌ عَليمٌ ] (الأنفال:53 ) واته‌: بێگومان خوا هیچ نازونیعمه‌تێکى نه‌گۆڕیوه‌ که‌به‌خشیبێتى به‌هه‌ر گه‌لێک، هه‌تا ئه‌وان ئه‌وه‌ى به‌خۆیان ده‌کرێت نه‌یگۆڕن، به‌ڕاستى خواى گه‌وره‌ بیسه‌رو زانایه‌ ...
یان ده‌فه‌رموێت :[ إنَّ الله لايُغَيِّرُ ما بقومٍ حتى يُغَيَّروا ما بِأَنفُسِهِمْ ] (الرعد:11 )
واته‌: به‌ڕاستى خوا بارودۆخى هیچ گه‌لێک ناگۆڕێت، تا حاڵى خۆیان نه‌گۆڕن و ئه‌وه‌ى فه‌رمانیان پێدراوه‌ نه‌یکه‌ن..به‌ڵێ مێژووش ئه‌وه‌ى سه‌لماندووه‌ که‌مرۆڤــ ناتوانێت داهاتوویه‌کى پرشنگدار و شارستانێتییه‌کى پێشکه‌وتوو بۆخۆى بنیات بنێت، تاوه‌کو مرۆڤه‌کان دڵو ده‌روونیان چاک نه‌که‌ن و له‌خۆیانه‌وه‌ ده‌ست پێنه‌که‌ن...

نووسینی /ئیكرام كه‌ریم 

ئاماده‌كردنی /نه‌جات رواندزی

زۆر كه‌س باسی ئیعجازی قورئانی بۆ ئه‌كه‌ی خێرا زه‌ینی بۆ ئه‌م لایه‌نه‌ ئه‌روات و چونكه‌ بروای وایه‌ كه‌س ناتوانێ له‌ ئاستی ره‌وانبێژی قورئاندا سوره‌تێك ، یان چه‌ند سوره‌تێك بڵێت ، چونكه‌ قورئان له‌ هه‌ر رووه‌كی زمانه‌وانیوه‌ لێی ورد ئه‌بینه‌وه‌ جۆرێك سه‌رسامی پێوه‌ ئه‌بینی 

- له‌ رووی مۆسیقاو ووشه‌و سیستمی فۆنه‌تیكی ئایه‌ته‌كانه‌وه‌ سه‌یری ئه‌كه‌ی .

فیرعه‌ون سته‌مکار و زاڵم و زۆردارو خوێنڕێژى سه‌رده‌مى خۆى بوو  ویستى خواى گه‌وره‌ وابوو که‌ فیرعه‌ون له‌ ژێر ئاوى نیل نقوم و ژێرئاوى بکات و دواتر به‌ لاشه‌ى مردووى ڕزگارى کرد بۆ ئه‌وه‌ى ببێته‌ په‌ندو عیبره‌ت بۆ هه‌موو سته‌کارو ده‌سه‌لاتداره‌ له‌ سنور ده‌رچوه‌کان و خه‌ڵکانى هه‌موو سه‌رده‌مه‌کان بیبینن ، ئیستاش لاشه‌که‌ى ماوه‌و زاناکانى سه‌رسامکردووه‌، به‌وه‌ى که‌ چۆن له‌ له‌ قولایی ئاوه‌که‌ ڕزگارى بوه‌و چۆن تاوه‌ک و ئیستا  شى نه‌بۆته‌وه‌ ، ئه‌مانه‌ش له‌ قورئان له‌ ئایه‌تێکى مه‌زن خواى گه‌وره‌ باسى کردووه‌ وه‌ک ده‌فه‌رموێت: (فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آَيَةً وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آَيَاتِنَا لَغَافِلُونَ) [يونس: 92].

نوسینى: ناصح ئیبراهم  
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین      
خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : [وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآَتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ] ٤٣ البقره‌ : واته‌ نوێژه‌کانتان به‌چاکى ئه‌نجام بده‌ن به‌ دروشمه‌کانیانه‌وه‌ و زه‌کات بده‌ن , له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا به‌ جه‌ماعه‌ت نوێژ ده‌که‌ن , ئێوه‌ش له‌گه‌ڵیاندا نوێژه‌کانتان بکه‌ن . چونکه‌ ئه‌وه‌ مایه‌ى یه‌کگرتنتانه‌ وواتان لێده‌کات به‌هاناو هاوارى یه‌کتره‌وه‌ بچن .
پێشه‌وا [ إبن كثير] ده‌ڵى : خواى گه‌وره‌ فه‌رمانى کردووه‌ به‌ ئوممه‌تى محمد صلى الله علية وسلم کڕنووش به‌رن له‌گه‌ڵ کڕنۆش به‌راندا و له‌گه‌ڵیان بن و له‌وان بن و به‌جه‌ماعه‌ت نوێژه‌کانیان بکه‌ن .زۆر له‌زانایان ئه‌م ئایه‌ته‌یان کردووه‌ به‌ به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر فه‌رزبونى نوێژى به‌ کۆمه‌ڵ .

ئاماده‌کردنی : سه‌ر‌وه‌ر حه‌سه‌ن
مافى له‌چاپدانه‌وه‌ى پارێزراوه‌ بۆ: نوسینگه‌ی ته‌فسیر

کاتێک مرۆڤ ده‌ڕوانێته‌ دره‌خت و به‌روبوومه‌کانی زه‌وى و به‌هار، ده‌پرسێت ئاخۆ کێ به‌وشێوه‌ جوانه‌ ڕازاندویه‌تیه‌وه‌؟ پاشان دووباره‌ له‌وه‌رزى زستاندا چاوده‌گێڕێت، دوایى پاییز، ده‌پرسێت: کێ زه‌ردى به‌دواى سه‌وزیدا ده‌هێنێت و گه‌ڵا زه‌رده‌ وه‌ریوه‌کان به‌هۆى (با)وه‌ بڵاوده‌کاته‌وه‌؟ له‌ به‌هارى داهاتووشدا ورد ده‌بێته‌وه‌، کێ خه‌نده‌ى بۆ شه‌ونمه‌کان گێڕایه‌وه‌ و پێکه‌نینیش بۆ به‌یانیانی باخچه‌ ڕازاوه‌کانی سه‌ر زه‌وى؟
خواى گه‌وره‌ وه‌ڵام ده‌داته‌وه‌و ده‌فه‌رموێت: [اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ [الروم : 11]، واته‌: هه‌ر خوا خۆى دروستکراوان ده‌هێنێته‌ مه‌یدان و دوایی وه‌ک خۆیانى لێده‌کاته‌وه‌، سه‌ره‌نجامیش گه‌ڕانه‌وه‌تان ئه‌ى گرۆى ئاده‌میزاد هه‌ر بۆ لاى ئه‌و زاته‌یه‌.

نوسینی : ئه‌ندازیار عوسمان
گرنگى پێشبینیه‌که‌ى قورئان :
     پێشبینیه‌کانى قورئان لایه‌نێکى دیارى ئیعجازى قورئانن , که‌ خواى گه‌وره‌ بۆپشتگیرى پێغه‌مبه‌ره‌که‌ى هێناونىو , مرۆڤ له‌ ئاستیانا سه‌رسام ده‌بێ ..
ئه‌و باروزروفه‌ى که‌ قورئان ئه‌مه‌ى تیا ڕاگه‌یاند بێگومان موعجیزه‌ بوو چونکه‌ :
أ-بارو زرووف و ڕووداوه‌کان به‌هیچ جۆرێک ئه‌وه‌ى لێنه‌ده‌خوێنرایه‌وه‌ که‌ ئه‌و پێشبینیه‌ دێته‌دى ..
ب-دیارى کردنى ماوه‌ى (3)تا (9)ساڵ بۆ هه‌ستانه‌وه‌ى گه‌لێکى ژێرکه‌وتووى شپرزى بێ ده‌سه‌لآتى وه‌ک ڕۆمه‌کان له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌عه‌قڵى که‌سدا نه‌ده‌چوو .
به‌لآم دیاره‌ دنیا هه‌روا به‌گۆتره‌ ناڕوات به‌ڕێوه‌و، په‌روه‌ردگار ده‌ستى لێ به‌رنه‌داوه‌و فه‌رمان هه‌رفه‌رمانى ئه‌وه‌و چى بوێت له‌ بوونه‌وه‌ره‌که‌یدا ئه‌وه‌ ده‌کات و هیچ شتێک نیه‌ بتوانێ ده‌سته‌وسانى بکات ..

نوسینى:  ناصح ئیبراهیم
ئاماده‌کردنى: سانا حمدامین                                                             

بێگومان ته‌رک کردنى نوێژ یه‌کێکه‌ له‌تاوانه‌ گه‌وره‌کان ,و هۆى چونه‌ دۆزه‌خه‌, خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێت: (فِي جَنَّاتٍ يَتَسَاءَلُونَ (40) عَنِ الْمُجْڕمِینَ (41) مَا سَڵکَکُمْ فِی سَقَرَ (42) قَالُوا ڵمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ (43) وَڵمْ نَکُ نُگْعِمُ الْمِسْکِینَ  ) المدپر: ٤٠-٤٤. واته‌: ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌ر فرازو شادمانن له‌ به‌هه‌شتدا به‌ تاوانبارانى دۆزه‌خ ده‌ڵێن: ئه‌وه‌ چى بوو ئێوه‌ ڕاپێچى دۆزه‌خ کرد؟! له‌ وه‌لآمدا ده‌ڵێن : له‌ نوێژگه‌ران نه‌بووین, خۆراکمان به‌ هه‌ژاران نه‌ده‌به‌خشى. هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت(فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا)مریم:٥٩. واته‌ ئینجا له‌ پاش ئه‌وان که‌سانێک له‌ نه‌وه‌کانیان بوونه‌ جێنشینیان نوێژیان ده‌فه‌وتاندو شوێن هه‌واو ئاره‌زوو که‌وتن, جا ئه‌وانه‌ له‌ داهاتوودا تووشى (سزاى) گومڕاییان ده‌بن.