ماڵپەری قورئانی پیرۆز

ـ خوای‌ په‌روه‌ردگار له‌ ڕێگای‌ ئاینی‌ پیرۆزی‌ ئیسلام و به‌ سه‌رپه‌رشتی‌ پێغه‌مبه‌ر (ص) رێو ڕه‌سمی‌ گشتبۆنه‌کانى بۆ‌ مرۆڤ دیاریکردووه‌ , مانگی‌ ره‌مه‌زانیش که‌ تایبه‌تمه‌ندیه‌کی‌ زۆری‌ هه‌یه‌ له‌ لای‌ خوای‌ په‌روه‌ردگار و موسڵمانان , ئاینى پیرۆزى ئیسلام له‌م مانگه‌شدا تایبه‌تمه‌ندی‌ جه‌سته‌یی‌ ئافره‌تى ره‌چاوگرتووه‌ به‌تایبه‌تى دایکانى دووگیان‌ له‌کاتى به‌رۆژووبووندا .

ئا/ دڵشاد ساڵح ـ ده‌ربه‌ندیخان

منداڵیش وه‌ک گه‌وره‌وکان خاوه‌ن هه‌ستێکن وتوڕه‌ ده‌بن و  پێده‌که‌نن و، ده‌گرى و توڕده‌ بێت، ئه‌مه‌ وته‌ى توێژه‌رێکى ده‌رونى بوو،سه‌باره‌ت به‌کائینى منداڵ، توڕه‌بوون هوَیه‌که‌ بوَ هه‌ڵسوکه‌وت کردن له‌گه‌ڵ ژینگه‌یه‌کى ترسناک، هه‌روه‌ها وه‌لآمدانه‌وه‌یه‌کى له‌ناکاوه‌، دژه‌ ڕه‌فتاریشه‌ بوَ  وروژاندنى هه‌موو هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک له‌خوَده‌گرێت، منداڵ له‌دوولایه‌نه‌وه‌ توڕه‌بوون له‌خوَ ده‌گرێت:
یه‌که‌م :که‌سانێک ململانێى له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن به‌ئه‌نقه‌ست توڕه‌ى ده‌که‌ن یان هه‌ڕه‌شه‌ى لێده‌که‌ن

ئا: ئه‌حمه‌د حه‌مه‌ئه‌مین
ده‌گێڕنه‌وه‌ له‌کاتى خۆیدا قازی شارى (مرو) له‌ناوچه‌ى خوراسان ناسراو به‌ قازی نوح کوڕی ابی مریم المروزی  بووه‌، ئه‌م پیاوه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندو خاوه‌ن باخ و باخات و سامان بووه‌، خواى په‌روه‌ردگار به‌سه‌رى دا باراندووه‌، ئه‌مه‌ کچێکی هه‌بووه‌ خاوه‌ن ئه‌قڵ و جوان و شۆخ و شه‌نگ له‌ ده‌ڤه‌رى خۆیان وێنه‌ى که‌م بووه‌، بۆیه‌ زۆرانێک له‌ ده‌سه‌لآتدارو پیاوی ماقوڵ و کوڕ گه‌نج و ده‌وڵه‌مه‌ند، چاویان لێ بڕیبوو داوایان ده‌کرد له‌ باوکی،

ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى
هه‌ندیک شت هه‌یه‌ مرۆڤى ڕۆژوه‌وان باش نییه‌ ئه‌نجامیان بدات ئه‌گه‌ر بۆى بگونجێت چونکه‌ (مه‌كروهه‌) به‌ کردنیان مرۆڤ تاوانبار نابێت به‌ڵام به‌ نه‌کردنیان پاداشت و خێرى ده‌ست ده‌که‌وێت, لێره‌ ئاماژه‌ به‌ هه‌ندێک له‌و شتانه‌ ده‌که‌ین که‌ (مه‌كروهه‌) :
١-    خۆشتن به‌ بێ مه‌به‌ست و پێویست ٠
٢-    خوێن گرتن ٠
٣-    ماچ کردنى ئافره‌ت له‌لایه‌ن پێاوه‌که‌یه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ترسا ئه‌م ماچ کردنه‌ سه‌ر بکێشێت بۆ کارى تر ئه‌وه‌ حه‌رامه‌ خاتوو عائیشه‌ ده‌فه‌رمووێت ( کان رسول الله صلى الله علیه‌ وسلم یقبل وهو صائم و یباشر وهو صائم و لکنه‌ کان املککم لا ربه‌ ) رواه‌ احمد واته‌: پێغه‌مبه‌ر درودى خواى له‌سه‌ر بێت ماچى ده‌کرد به‌ ڕۆژوو بوو و نزیکى ده‌کرد به‌ ڕۆژوو بوو, به‌ڵام ئه‌و ئه‌توانێت نه‌فسى خۆى بگرێت ٠

نو سینى : عبدالرحمن نجم الدین
ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى

ڕۆژووى ڕه‌مه‌زان هه‌روه‌کو  چۆن هه‌ندێک شت فه‌رزه‌ تیایدا و به‌بێ ئه‌و شتانه‌ ڕۆژووه‌که‌ى ناته‌واوه‌ , هه‌ندێک شتیش هه‌یه‌ که‌ سوونه‌ته‌ تیایدا و به‌ کردنیان مرۆڤ خێر و چاکه‌ى ده‌ست ده‌که‌وێت و به‌ نه‌کردنیان تاوانبار نابێت لێره‌ ئاماژه‌ به‌ هه‌ندێکان ده‌که‌ین :
١-    پارشێو کردن ئه‌گه‌ر به‌ پاروویه‌ک نانیش بێت, پێغه‌مبه‌ر ده‌فه‌رمووێت (تَسَحَروا فَإنَ فِي السُحُوڕ بَرَكَةٌ ) متفق علیه‌, واته‌: پارشێو بکه‌ن چونکه‌ پارشێو کردن خێر و به‌ره‌که‌تى تیادایه‌ وه‌ هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمووێت ( فصل ما بين صيامنا و صيام اهل الكتاب اكلة السحر) ( رواه مسلم) واته‌:

نووسینی / نه‌وا محمد سعید

نووسینگه‌ی ته‌فسیر

دیاره‌ مسوڵمانى پابه‌ند به‌دینى خواو ژیرو له‌خواترس، هه‌ست به‌و پایه‌و ڕێزه‌ى پێغه‌مبه‌ر ده‌کات، که‌ له‌لایه‌ن خواى گه‌وره‌وه‌ لێى نراوه‌.

هه‌ست ده‌کات پێغه‌مبه‌رێکه‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاى ژیانى تا کۆتا ژیانى، خاوه‌نى ڕه‌وشت به‌رزىو قوربانیدان بووه‌، هه‌رده‌م به‌خه‌مى ئوممه‌ته‌که‌یه‌وه‌ بووه‌، که‌ خواى به‌خشنده‌ له‌ ئوممه‌ته‌که‌ى خۆش ببآو چاوپۆشى له‌ گوناهه‌کانیان بکات.

نووسینی / هارون نوح طه‌

كتێبختنه‌ی محوی

کاتێ که‌ حجاج شاری واسطی دروست کرد، فه‌رمانی کرد که‌وا قه‌سرێکی له‌ناو واسط بۆ دروست بکرێت. ئینجا خه‌ڵکی به‌صره‌ی بانگ هێشت کردن بۆ کردنه‌وه‌ی قه‌سره‌که‌، حه‌سه‌نی به‌صری ووتارێکی بۆ دان فه‌رموی: به‌ڕاستی ئێمه‌ سه‌یری ئه‌وه‌مان کرد که‌ دروست کراوه‌، پیسترین شته‌ چونکه‌ ئێمه‌ فرعون مان دیت که‌ گه‌وره‌ترین کۆشکو خانووی دروست ده‌کرد له‌وه‌ی که‌ حجاج دروستی کردووه‌، که‌چی خوا به‌ هیلاکی برد. خۆزگه‌ حجاج ده‌یزانی که‌ خه‌ڵکی ئاسمان چه‌نده‌ ڕقیان لێیه‌تی. وه‌ خه‌ڵکی زه‌وی چه‌نده‌ لێی بێزارن

ئاماده‌کردنى : ادریس انور
عن أبی فراسِ الأسْلمی (ر.ض) قال: قال لی رسول الله (ص) :(سَلْنِي) فَقُلْتُ أسألُکَ مُرافَقَتَک فی الجنَّه‌، فقال:(أو غيْر ذلِك) قُلتُ هوَ ژلک، قال:(فاعِنِّي على نَفسِكَ بكِثْرَةِ السُّجود) ( رواه مسلم)
ئه‌بى فراسى ئه‌سله‌مى ڕه‌زاى خواى لێ بێ  ده‌فه‌رمور پێغه‌مبه‌رى خوا (ص) پێى فه‌رمووم داوام لێبکه‌، منیش ووتم

وشه‌ى (اله) له‌زمانى عه‌ره‌بیدا واتایه‌کى سه‌ره‌کى هه‌یه‌ , که‌( په رستراو ) ه‌ چونکه‌ (إله) به‌ واتاى  (مألوه)ه‌ واته‌: په‌رستراو, به‌ڵام به‌چه‌ند واتایه‌کى تریش هاتوه‌ ,که‌ به‌تێکرایان واتاى په‌رستراویه‌تى (الوهيه) مان بۆ ڕون ده‌بێته‌وه‌ ,له‌ واتایانه‌ش:

كاوان كوردى
بریتییه‌ له‌ به‌ ته‌نها ناسینى خواى گه‌وره‌ له‌ په‌رستندا به‌ هه‌مو شێوه‌کانییه‌وه‌,وه‌ک نوێژ و رۆژ و زه‌کاتدان و حه‌ج کردن و قوربانى دان و پاڕانه‌وه‌ وتکاکردن و ملکه‌چى وشوێن که‌وتن هتد ٠٠ خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ )[الحج : 77] واته‌ : ئه‌ى ئه‌وانه‌ى ئیمانتان هێناوه‌ رکوع به‌رن و کرنۆش ببه‌ن و په‌روه‌ردگارتان بپه‌رستن و کارى چاکه‌ بکه‌ن ,به‌ڵکو سه‌رفرازبن

طرق حسن
ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى
وه‌ڵام / خواى گه‌وره‌ وپێغه‌مبه‌ره‌که‌ى درودى خواى له‌سه‌ربێت وه‌سفى زه‌کات ده‌ران ده‌که‌ن و موژده‌ى پاداشتێکى چاکى دواڕۆژیان پێداون ٠٠
له‌به‌ر فه‌رموده‌که‌ى خواى گه‌وره‌ : (ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ [ 2] الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ [ 3] والَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ [ 4] أُوْلَـئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ )[ 5] {البقرة 2-5}
واته‌ : ئه‌و قورئانه‌ کتێبێکه‌هیچ گومانێکى تێدا نیه‌, رێپیشانده‌ره‌ بۆ پارێزگاران , ئه‌وانه‌ى باوه‌ڕیان به‌ په‌نهانێکان هێناوه‌ و نوێژه‌کانیان به‌ڕێکو پێکى ده‌که‌ن و له‌و رۆزیه‌ى پێمان داون ده‌به‌خشن

نوسینى : طارق حسن
ئاماده‌کردنى : دلاوه‌ر کوردى
وه‌ڵام / زه‌کات دانى ماڵ و سامان سێیه‌م پایه‌ى گرنگى ئیسلامه‌ پاش شایه‌تمان و نوێژ ,له‌ زۆر شوێنى قورئان و سوننه‌تدا له‌گه‌ڵ یه‌کخواپه‌رستى و نوێژدا پێکه‌وه‌ باسکراوه‌ ٠٠
له‌به‌ر فه‌رموده‌که‌ى خواىگه‌وره‌ : (وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ) [البينة : 5]
واته‌: وه‌ ئه‌وان ئه‌هلى کیتاب فه‌رمانیان پێ نه‌کرابو ته‌نها به‌وه‌ نه‌بێت که‌وا به‌ندایه‌تى خواى گه‌وره‌ بکه‌ن و به‌راستى وپاکى ئاین په‌روه‌رى هه‌ر بۆ ئه‌و بکه‌ن

وه‌ڵام /( الزَّكَاة) له‌ زمانى عه‌ره‌بدا به‌واتاى پاکێتى و گه‌شه‌پێدان دێت

نوسینى : 'طارق حسن
ئاماده‌کرنى : دلاوه‌ر کورد
وه‌ڵام/ حوکمى نوێژنه‌که‌ر بێباوه‌ڕبونه‌ و سزاکه‌شى ئاگرى دوزه‌خه‌ ٠
خواى گه‌وره‌ ده‌فه‌رمێ فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ (4) الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاؤُونَ (6) وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (7)) [الماعون 4: 7] واته‌ : جا هاوار و واوه‌یلا بۆ نوێژکه‌ران . ئه‌وانه‌ى که‌ گوێ به‌ نوێژه‌کانیان ناده‌ن و دڵیان لێى بێئاگایه‌  ئه‌وانه‌ى که‌ روپامایى ده‌که‌ن و بۆ خۆده‌ررخستن ده‌یکه‌ن  و هه‌میشه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ن قه‌ده‌غه‌ى چاکه‌ کارى بکه‌ن ٠
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمێ (فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيّاً [ 59] إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئاً )[ 60]) [مريم 59: 60]
واته‌ : له‌ پاش پێغه‌مبه‌ران و پیاوچاکان کۆمه‌ڵانێک بونه‌ جێنشین , نوێژه‌کانیان فه‌وتان و شوێنى ئاره‌زوه‌کانیان که‌وتن , جا ئه‌وانه‌ توشى گومڕایى و سزاى دۆزه‌خ ده‌بن , جگه‌ له‌وانه‌ى که‌ په‌شیمان ده‌بنه‌وه‌ و باوه‌ڕى دامه‌زراو ده‌هێنن و کاروکرده‌وه‌ى چاکه‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ن , ئا
ئه‌وانه‌ ده‌چنه‌ به‌هه‌شته‌وه‌ و هیچ جۆره‌ سته‌مێکیان لێ ناکرێت ٠

نوسه‌ر : عفان شێخ سدیق سه‌رگه‌ته‌یی
ئاماده‌کردنى : سه‌یف الدین
(عن عثمان بن عفان  (رض ) عن النبى(ص) قا ل :(خيركم من تعلم القرئان وعلمه )

   واته‌:باشترینتان ئه‌وانه‌تانن که‌ قورئان فیرده‌بن و خه‌لکیش فیرده‌که‌ن. له‌گێرانه‌وکى تر هاتووه‌ (ان افضلكم من تعلم القران وعلمه.)
 ئیمامى عوسمان:
عوسمانى کوڕى عفانى ئه‌مه‌وى له‌مه‌ککه‌ شه‌ش سال پاش سالى فیل له‌ دایک بوه‌.ناسراوه‌ به‌(ذوالنورين)له‌به‌رئه‌وه‌ى