ماڵپەری قورئانی پیرۆز

نوسینى/د.محمد زکى
ئاماده‌کردنى/سانا حمدامین
(عن عثمان بن عفان رضى الله عنة عن النبى صلى الله علية وسلم قال: خيركم من تعلم القران و علمه) (رواه البخارى و ابوداود و ترمذى)واته‌باشترینتان ئه‌وه‌تانه‌ که‌ قورئان فێرده‌بێت و که‌سانى تر فێرده‌کات. ئه‌م فه‌رموده‌یه‌ پشتگیرى چه‌ند فه‌رمووده‌ى تر ده‌کات له‌وانه‌ (العلماء امناء الله على خلقه) واته‌ زاناکان ئه‌میندارى خوان له‌سه‌ر دروستکراوه‌کانى. ئه‌و زانایه‌ى قورئان فێرده‌بێت و که‌سانى تریش فیرده‌کات بۆته‌ جێنشینى پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله علیه‌ وسلم له‌ گه‌یاندن و فێرکردنى قورئان. به‌ڵکو بۆته‌ جێنشینى خوا له‌ گه‌یاندنى فه‌رمانه‌کانى خوا به‌ به‌نده‌کان, که‌ به‌م کاره‌ى ده‌ستى خه‌ڵکى ده‌گرێت بۆ خێرو چاکه‌ى دونیا و دوارۆژ. شایسته‌ى ئه‌وه‌یه‌ که‌ باشترینى به‌نده‌کانى خوابێت که‌ به‌سودترینیانه‌ بۆ به‌نده‌کان. فێربوون و فێرکردنى قورئان پێویسته‌ ته‌نها مه‌به‌ست به‌ده‌ستهێنانى و ره‌زامه‌ندى خوابێت وه‌ پێویسته‌ مامۆستاى فێرکردنى قورئان کارى پێبکات پیش فێرکردنى که‌سانى تر بۆ ئه‌وه‌ى له‌و که‌سانه‌ نه‌بێت که‌ فه‌رمان به‌ چاکه‌ ده‌که‌ن و خۆیان له‌بیر ده‌چێته‌وه‌ (أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ)البقره‌/٤٤

نووسینی /عبدالدائم كحیل

وه‌رگیر /جمال محمد

ئا /نه‌جات رواندزی

ئێستا با بچینه‌ سه‌ر یه‌كێك له‌ تازه‌ترین دۆزینه‌وه‌ زانستیه‌كان ده‌رباره‌ی چنراوی گه‌ردوونی یان شانه‌ی گه‌ردوونی ، و چۆن مه‌جه‌ره‌ و كۆمه‌ڵه‌كانیان شانه‌یه‌كی پێكه‌وه‌ به‌ستراوی توندو تۆڵ هه‌روه‌ك رستێكی چنراو له‌ ده‌زوو پێك ده‌هێنن ئینجا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ین

به‌ناوى خواى گه‌وره‌ومیهره‌بان
برایان و خوشکانى به‌ڕێز السلام علیکم :
به‌بۆنه‌ى تێپه‌ڕاندنى ژماره‌ى سه‌ردانى ماڵپه‌ڕى قورئانى پیرۆز له‌ یه‌ک ملیۆن پیرۆزبایی له‌ سه‌رجه‌م ستاف و هاوکاران و میوانانى ماڵپه‌ڕه‌که‌مان ده‌که‌ینه‌وه‌ داواکارین له‌ خواى گه‌وره‌ به‌زۆرترین ئه‌جرۆ به‌ ئیخلاس بۆ زاتى پاکى لێمان وه‌ربگرێت ، لێره‌وه‌ش سوپاس و دوعاى خێر بۆ هه‌موو ئه‌و به‌ڕێزو خۆشه‌ویستانه‌ ده‌نێرین که‌ له‌یه‌که‌م ڕۆژه‌وه‌ تاکو ئیستا هاوکاریان کردین هه‌ر له‌ دیزاین سێرڤه‌رى ماڵپه‌ڕه‌که‌مان و تایپ کردن و هاوکارى  مادى و مه‌عنه‌وى به‌ ،بێگومان زۆرن ئه‌وانه‌ى هاوکاریان کردین که‌ ناتوانین ناوى هه‌ر هه‌موویان بهێنین به‌ڵام من مژده‌ى ئه‌وه‌ به‌و به‌ڕێزانه‌ ده‌ده‌م که‌ ناوى هه‌رهه‌مویان لاى خواى گه‌وره‌ تۆماره‌و هه‌ر ئه‌ویش ده‌توانێ پاداشتیان بداته‌وه‌، ئێمه‌

نه‌وا محمد
ئاماده‌کردنى : ادریس انور
له‌ئیبن و مسعوده‌وه‌  گێڕدراوه‌ته‌وه‌ که‌وا پێغه‌مبه‌ر (ص)  فه‌رموویه‌تى:  ( وما يتخلف  عنها إلا المنافق معلوم النفاق )   (أخرجة مسلم)
 واته‌: که‌سێک له‌نوێژى جه‌ماعه‌ت  دواناکه‌وێ ، مه‌گه‌ر مونافیقێکى دیارو ئاشکرا بێ

و: راما راستی
ده‌وترێت له‌کۆى ئه‌و په‌ڕاوو کتێبانه‌ى که‌ له‌به‌رده‌ستى گاندی دابوون و خوێندوونیه‌تییه‌وه‌و دیراسه‌ى کردون قورئانی پیرۆزو ئینجیل و ژیان و رێنماییه‌کانى حه‌زره‌تى مه‌سیح و کتێبی پیرۆزی هیندیه‌کان (به‌هاگوادگینا) بون.
هه‌رچه‌نده‌ خۆى هیندی بووه‌ به‌لآم له‌وباروه‌ردا بوه‌ که‌ قورئان

١. تۆ ده‌ستپێکه‌ر به‌ سلآوکردن له‌وانی تر، له‌ سه‌لامکردندا دڵنیایی ده‌به‌خشیته‌ لایه‌نی به‌رامبه‌ر.
٢. ده‌م به‌خه‌نده‌ به‌، چونکه‌ کاریگه‌ری سیحراوییه‌ و ده‌بێته‌ راکێشانی دڵه‌کان.
٣. رێز و ته‌قدیری به‌رامبه‌ر بگره‌ و به‌شێوه‌یه‌ک هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ خه‌ڵکیدا بکه‌ که‌ خۆت حه‌ز ده‌که‌یت خه‌ڵکی به‌و شێوه‌یه‌ هه‌ڵسوکه‌وتت له‌گه‌ڵدا بکه‌ن.
٤. له‌ خۆشی و ناخۆشیدا هاوبه‌شی خه‌ڵکی بکه‌.
٥. به‌ده‌م پێویستییه‌کانی خه‌ڵکییه‌وه‌ بچۆ، چونکه‌ دڵ و ده‌روون ئاره‌زووی که‌سانێک ده‌کات که‌ پێداویستییه‌کانی بۆ دابین بکات.

به‌ده‌ستکاریه‌وه‌ : شنۆ محه‌مه‌د
له‌به‌ر گرنگی ڕۆڵی ئافره‌ت له‌ خێزان و کۆمه‌ڵگادا، وامان به‌چاک زانی که‌ ئه‌م بابه‌ته‌ بخه‌ینه‌ به‌رده‌ست خو‌شکانمان، به‌تایبه‌تی  له‌کاتێکدا دوژمنان و ناحه‌زانی ئیسلام به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ک هه‌وڵ ده‌ده‌ن و شالآوی ژه‌هراوی ده‌که‌نه‌ سه‌ر ڕه‌وشت و په‌یوه‌ستبوونمان به‌ فه‌رمایشته‌کانی خوا و پێغه‌مبه‌رمان درودی خوای له‌سه‌ربێت. ده‌یانه‌وێت شیرازه‌ی ژیانمان لێک هه‌ڵوه‌شێنه‌وه‌ و به‌ره‌و هه‌ڵدێر ڕاگوێزمان بکه‌ن. جا خوشکی به‌ڕێزم ، ئایا تۆ به‌خته‌وه‌ریت ده‌وێت؟
ئایا ئارامی و هێمنیت ئاواته‌؟ ئایا ده‌ته‌وێت دوور بیت له‌ په‌لاماری ئه‌وانه‌ی که‌ دوورن له‌ هه‌موو پێوه‌رێکی ڕه‌وشت و مرۆڤایه‌تی؟

و: حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یى

خاوه‌نى چیرۆکه‌که‌ ده‌ڵێ:"من لاوێکى بێئاگا بووم له‌ خواى گه‌وره‌، دوور بووم لێى، ڕۆچوبوم به‌ناخى سه‌رپێچى و تاوانه‌کاندا.. کاتێ خواى گه‌وره‌ ویستى ڕێنماییم بکات، تووشى ڕووداوێکى کردم و گه‌ڕاندمیه‌وه‌ بۆ هۆشى خۆم و بۆ سه‌ر ڕێگاى ڕاست و دروست. فه‌رموون ئێوه‌ و چیرۆکه‌که‌..
ڕۆژێکیان دواى ئه‌وه‌ى ڕۆژانێکى جوانمان به‌سه‌ربرد له‌ سه‌یرانێکى خێزانیدا له‌ شارى

وه‌رگێڕانى به‌ ده‌ستکارییه‌وه‌: حه‌یده‌ر حه‌مه‌ساڵح
ڕێگره‌کانى به‌رده‌م سه‌رکه‌وتن زۆرن، به‌لآم شاره‌زایان وا ده‌بینن که‌ ئه‌م هه‌شت به‌ربه‌سته‌ی که‌ له‌ خواره‌وه‌ باسیان ده‌که‌ین، مه‌ترسیدارترینیانن:
١- گوێ پێنه‌دان: پێویسته‌ ئه‌م دوژمنه‌ له‌ناوبه‌رین، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر تۆ به‌لاته‌وه‌ گرنگ نه‌بێت و من به‌لامه‌وه‌ گرنگ نه‌بێت و بێباک بین، که‌واته‌ ئه‌ى کێ ئه‌م کاره‌ بکات؟ هه‌موو شتێک گرنگه‌، که‌واته‌ ئاگات له‌و دوژمنه‌ بێت که‌ ده‌ڵێت: گرنگ نییه‌، گوێ مه‌ده‌رێ!
٢- ده‌مارگیری: ئه‌م دوژمنه‌ ئه‌توانێت له‌ناومان ببات، ئه‌گه‌ر هه‌ڵنه‌سین به‌ هه‌ڵسه‌نگاندنى جیاوازیه‌کان و ڕێزگرتنى بیروبۆچونه‌کانى ئۆپۆزسیۆن، واته‌ که‌سانێک که‌ ڕه‌خنه‌مان لێ ده‌گرن،  چونکه‌ یه‌کگرتن هێزه‌ و، دووبه‌ره‌کیش له‌ناوچوون.

 سه‌رکرده‌ى مه‌زنى کوردو قاره‌مانی حه‌تین و رزگارکه‌رى قودس ناوى یوسف نه‌جمه‌دین ئه‌یوب-ه‌ نازناو به‌ پادشای رزگارکه‌رو ناسراو به‌سه‌لاحه‌دینی ئه‌یوبی ساڵى (532)کۆچى و (1137) زاینى له‌خێزانێکی کورد و بنه‌ماڵه‌یه‌کی به‌ڕێزو خاوه‌ن پێگه‌ى مه‌زن له‌دایکبووه‌.
 سه‌لاحه‌دین موسڵمانێکى سوننی مه‌زهه‌ب و سۆفی یه‌کى سه‌ر به‌رێبازی قادری و فه‌رمانده‌ى سه‌ربازی و دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی ئه‌یوبى یه‌و ئه‌شعه‌رى بووه‌.
خێزانه‌که‌یان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆسه‌ر هۆزێکی کوردی به‌ناوى (روادى) ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر (ايوب بن شازي) باوکی که‌ له‌ گوندێکدا ده‌ژیان به‌ناوى (دوين)ه‌و له‌سنورى ئازه‌ربایجان  له‌ناوچه‌ى  هه‌زه‌بانیه‌ که‌ به‌ گه‌وره‌ترین هۆزی کوردى دێته‌ ئه‌ژمار، هه‌ندێ له‌مێژوونووسان خێزانه‌که‌ى سه‌لاحه‌دین ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ سه‌ر زنجیره‌ى باوانى که‌ به‌ (موزر) کۆتایی پێدێـت و ئه‌ویش سه‌ر به‌ عه‌دنانی باپیره‌ گه‌وره‌ى پێغه‌مبه‌ره‌ (د.خ). هه‌ندێک له‌ مێژوو نووسان بنه‌ماڵه‌که‌یان ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ سه‌ر خه‌ڵکی (دوين)ى ئه‌رمینیا.

ئه‌ندازیار عوسمان
 تاچه‌ند ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر زانینى هه‌ڵوێستى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر به‌ ئیسلام و موسڵمانان وردبوونه‌وه‌و گه‌ڕانى ده‌ویست، به‌لآم ئه‌مڕۆ دژایه‌تى ئه‌مریکا و پیلانه‌کانى زۆر ئاشکران وجاروباریش به‌ ناوى له‌ ده‌م ده‌رچوونه‌وه‌ که‌ئه‌سته‌مه‌ له‌ده‌م ده‌رچوون بێت ڕاستى ئه‌درکێنن، هه‌روه‌ک ( بؤش ) له‌دواى یانزه‌ى سێپته‌مبه‌ر وتى: جه‌نگى خاچپه‌رستان سه‌رى هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌..
 ( كابلان ) ڕۆژنامه‌نووسێکى ئه‌مریکیه‌و له‌ بلآوکراوه‌یه‌کى هه‌فتانه‌ى ئه‌مریکیدا باسێکى بلآوکرده‌وه‌ به‌ناوى ( القلوب والعقول والدولارات)، که‌پاش چوار مانگ گه‌ڕان توانیبوى کۆى بکاته‌وه‌، باس له‌پرۆژه‌یه‌کى تازه‌ى ئه‌مریکى ده‌کات به‌ناوى (گه‌یشتن بۆ عاله‌مى ئیسلامى ) و هه‌رچه‌ند له‌لایه‌ن لێکۆڵه‌وه‌رانو حکومه‌ته‌وه‌ بڵاونه‌کراوه‌ته‌وه‌ ونه‌ویستراوه‌ بڵاوبێته‌وه‌، که‌چى ناوبراو توانى بگاته‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌و بلآوى بکاته‌وه‌، که‌ سیاسه‌تێکى نوآى ئه‌مریکایه‌و به‌رژه‌وه‌ندى خۆى له‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه‌،بۆ جێبه‌جآکردنى ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ئه‌م هۆکارانه‌ دانراون:
١- بودجه‌ى تایبه‌ت بۆ جێبه‌جێکردنى که‌ به‌ ملیۆنه‌ها دۆلاره‌..
٢-پڕۆژه‌که‌ بریتى ده‌بێت له‌ هه‌ڵمه‌تێکى جه‌نگى سیاسى هه‌روه‌ک سه‌رده‌مى جه‌نگى سارد..
٣-چه‌نده‌ها پسپۆڕى بوارى جه‌نگى ده‌روونى کارى بۆده‌که‌ن.

م.حيدر محمد
١- قورئان خۆێن دەبێت بەتەواوی خۆی بۆ خوا یەکلابکاتەوە و لەبەر خوا و بەدەستھێنانی رەزامەندی ئەو قورئان بخوێنێ .
قال سبحانه: (وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ) {البينة:5}
٢- پاک و خاوێنییەکی تەواو لەناوەوە و دەرەوەی خۆی، واتە دڵی خۆی پاک بکاتەوە لە ھابەشی دانان بۆ خواو  ڕق و حەسودی و دڵپیسی، ھەروەھا جەستە و جلو بەرگی خۆی خۆی پاک بکاتەوە لە ھەموو پیسیەک.
٣- ھەڵبژاردنی کات و شوێنێکی گونجا و لەبار، کە دوور بێت لە ھەراو ھۆریاو دەنگەدەنگ و ژاوەژاو، بە تایبەتی لە شوێنی قەڵەبالغ، بەڵکو قورئان خوێن دەبێت ئەو کاتانە ھەڵبژێێ کە سودی دەبێت بۆ باشتر بیستنی قورئان و زیاتر بیرلێ کردنەوەی، وەکو لە نیوەی شەو لە کاتی شەو نوێژ و دوای نوێژی بەیانیان و لە نێوان مەغریب و عیشا و دوای نوێژی عیشا.
( وقران الفجر* ان قرأن الفجر كان مشهودا)

م.حیدر محمد
گه‌وره‌ى قورئان له‌ فه‌رمووده‌ شیرنه‌کانى پێغه‌مبه‌ر درودى خواى له‌سه‌ر بێت.
١-نمونەی ھاوەڵی قورئان وەکو نمونەی ئەو کەسەیە کە وشترێکی ھەیە، کەر توند بیگرێت دەمێنێتەوە، ئەگەر بەری بدات دەڕوات، ئەوانەی بەردەوام قورئان دەخوێنن بە شەو و بە رۆژ، قورئان لەلایان دەمێنێ، ئەگەر وازیان ھێنا قورئانیش دەڕوات.
(قَالَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم : إِنَّمَا مَثَلُ صَاحِبِ الْقُرْآنِ كَمَثَلِ الْإِبِلِ الْمُعَقَّلَةِ إِنْ عَاهَدَ عَلَيْهَا أَمْسَكَهَا وَإِنْ أَطْلَقَهَا ذَهَبَتْ . وَفِي ڕوَايَةٍ : وَإِذَا قَامَ صَاحِبُ الْقُرْآنِ فَقَرَأَهُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَاڕ ذَكَرَهُ وَإِذَا لَمْ يَقُمْ بِهِ نَسِيَهُ) . (رواه مسلم)
2-پێغەمبەری خوا دەفەرموێ : ھەر کەسێک پیتێک لە قورئان بخوێنێ چاکەیەکی بۆ ھەیە، ھەر چاکەیەک بە دە چاکە بۆی دەنووسرێت، دەفەرموێت، ناڵێم( الم) پیتەکە، بەڵکو ئەلیف پیتەکە لام پیتەکە میم پیتەکە.

نووسینی :هارون نوح طه
کتێبخانه‌ى کوردى

زۆر جار ئیمامی أبو حنیفه‌ به‌ره‌نگاری جۆره‌ها هه‌ڵوێستو ده‌مه‌قاڵی بووه‌ له‌ نێوان خۆیو که‌سانێکی دوور له‌ دینو به‌رنامه‌ی خوا. ڕۆژێکیان دانیشتبوو له‌ شوێنه‌که‌ی خۆی له‌ ناکاو هه‌ندێ پیاوی چه‌کداری لێ به‌ژوورێ که‌وتن که‌ شمشێره‌که‌یان له‌سه‌ر ده‌ستیان بوو ده‌یانویست بیکوژن.

کاوان کوردى
ئماده‌کرنى بۆ ماڵپه‌ڕ : دلاوه‌ر کوردى
وشه‌ى (رب) له‌ زمانى عه‌ره‌بیدا واتایه‌کى بنچینه‌یى هه‌یه‌ , که‌ په‌روه‌رده‌  یه‌ به‌ڵام  چه‌ند واتایه‌کى تریش هه‌ڵده‌گرێت و له‌ قورئانیشدا به‌و واتایانه‌ هاتوه‌, وه‌ک : چاودێر  و سه‌روکار, گه‌وره‌ و پشتیوان , ده‌سه‌ڵاتدارى قسه‌ڕه‌وا , پادشاو خاوه‌ن , به‌م پێیه‌  ،،یه‌کخوپه‌رستى په‌روه‌ردگارێتى ،، ده‌بێته‌ بنچینه‌ بۆ هه‌ردو به‌شه‌که‌ى تر چونکه‌ :
أ‌)    ئه‌گه‌ر خوایه‌ک دروستکه‌رو مشور خۆرو خاوه‌ن و ده‌سه‌ڵاتدار و ڕۆزیده‌ر و ژیێنه‌ر و مرێنه‌ر و گه‌وره‌ و پشتیوان بێت . هه‌ر ئه‌ویش شایسته‌ى  په‌رستن و گوێرایه‌ڵى کردنه‌ و مل که‌چییه‌